Przetacznik pokrzywolistny

Przetacznik pokrzywolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	przetacznik
Gatunek	przetacznik pokrzywolistny
	Nazwa systematyczna
	Veronica urticifolia Jacq.; Fl. austriac. 1:37. 1773
Synonimy
	Veronica maxima auct.;
	Veronica maxima auct.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przetacznik pokrzywolistny^[4] (Veronica urticifolia Jacq.) – gatunek rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Europie^[5]. W Polsce jest bardzo rzadki. Występuje tylko na południu: w Pieninach i Beskidzie Sądeckim. W Pieninach rośnie poniżej grani Ligarek, nad Dunajcem u podnóży Facimiecha, poniżej Białej Skały na Bystrzyku i na Czerwonych Skałach. Na stanowiskach tych notowany był już w XIX wieku i potwierdzony w roku 1934 i 2001. Na ruinach Zamku w Czorsztynie wyginął jeszcze przed powstaniem Zbiornika Czorsztyńskiego. W Beskidzie Sądeckim znane są trzy stanowiska: w Łazach Brzyńskich i Brzynie w Paśmie Radziejowej oraz w dolinie Potoku Życzanowskiego w Paśmie Jaworzyny. Podane w 1869 stanowisko na Pogórzu Dynowskim nie zostało później odnalezione^[6].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, o wysokości 10–70 cm i cała równomiernie owłosiona^[7].

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe, liście podobne do liści pokrzywy. Dolne są jajowate i krótkoogonkowe, środkowe i górne podłużnie trójkątnie jajowate i siedzące. Wszystkie są zaostrzone, mają brzegi głęboko piłkowane i są rzadko owłosione. Długość liści do 8 cm, szerokość do 4,5 cm^[7].

Kwiaty: Zebrane w luźne grona. Wyrastają na szypułkach od 2,5 do 5 razy dłuższych od kielicha, którego działki mają długość 1–2 mm. Płatki korony bladoróżowe, o szerokości 7–9 mm^[7].

Owoc: Okrągława, płytko wycięta i ogruczolona torebka o długości 2,5–3 mm. Jej szypułka jest 2-3 razy dłuższa od kielicha i zwykle na szczycie zagięta^[7].

Liść
Kwiaty
Owoce

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez owady. Najczęściej rośnie na skałach zacienionych lub półcienistych miejscach, często w jarach lub dolinach potoków^[6]. Liczba chromosomów 2n = 18 + Co, Ga 1, 2, 4, 5, 6^[8].

Zagrożenia i ochrona

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[9]. Mimo występowania w Polsce na kilku tylko stanowiskach nie jest zagrożony. Wszystkie bowiem jego stanowiska są naturalne i niezagrożone przez działalność człowieka ani przez czynniki przyrodnicze. W Pieninach występuje na obszarach ochrony ścisłej, z dala od szlaków turystycznych i w miejscach trudno dostępnych. W dolinie Potoku Życzanowskiego rośnie w miejscu będącym pomnikiem przyrody („Głęboki Jar”). Jedynie stanowisko w Łazach Brzyńskich może być zagrożone ewentualnymi pracami drogowymi^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2012-12-18].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-04-12].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[3] The International Plant Names Index. [dostęp 2012-12-18].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-04-12].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]