Pszonak jastrzębcolistny

Pszonak jastrzębcolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	pszonak
Gatunek	pszonak jastrzębcolistny
	Nazwa systematyczna
	Erysimum hieraciifolium L.; Cent. pl. I:18. 1755
Synonimy
	Erysimum afghanicum Kitamura; Erysimum eseptatum Z. X. An.; Erysimum strictum Gaertn.; Erysimum virgatum Roth;
	Erysimum afghanicum Kitamura; Erysimum eseptatum Z. X. An.; Erysimum strictum Gaertn.; Erysimum virgatum Roth;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pszonak jastrzębcolistny (Erysimum hieraciifolium L.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Szeroko rozprzestrzeniony w Eurazji, introdukowany do Ameryki Północnej. Występuje także w Polsce, głównie na południu, rzadki na północy. Rośnie nad rzekami i na terenach ruderalnych. Gatunek bardzo zmienny.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje naturalnie w strefie umiarkowanej Europy i Azji. Zwarty zasięg rozciąga się od Francji poprzez Europę Środkową i Wschodnią po Azję Środkową. Południowa granica zasięgu biegnie przez kraje alpejskie, Albanię, Bułgarię, Ukrainę^[3]^[6]. W północnej części Niziny Środkowoeuropejskiej i na wschód od Bałtyku mocno rozproszony, jednak w środkowej i północnej części Półwyspu Skandynawskiego znów częsty. Z pojedynczych stanowisk znany z Islandii, poza tym rozproszony także w północnej Rosji aż po Daleki Wschód^[6]. W Azji rośnie w Kazachstanie, Mongolii, Tadżykistanie, Uzbekistanie, w północno-wschodnich i zachodnich Chinach oraz w Pakistanie^[4].

Gatunek zawleczony został do wschodniej części Ameryki Północnej^[3]^[6]^[7].

W Polsce gatunek jest rozpowszechniony w południowej części kraju^[8]^[9]. Dalej na północ rośnie wzdłuż dolin Odry i Wisły, poza tym bardzo rozproszony^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina zielna osiągająca zwykle od 30 do 90 cm wysokości, rzadko więcej. Pęd prosto wzniesiony, pojedynczy lub słabo rozgałęziający się zwykle w górnej części^[7]^[4]^[8]. Łodyga nieco kanciasta, w dole często fioletowa^[4]^[8]. Cała roślina pokryta przylegającymi włoskami, na łodydze dwu- i trójramiennymi, na liściach trój- i czteroramiennymi^[8].

Liście: Odziomkowe zebrane w rozetę przyziemną, o blaszce w zarysie lancetowatej całobrzegiej lub odlegle ząbkowanej^[8], długości 2 do 6 cm i szerokości do 1 cm^[4], stopniowo zwężone w długi ogonek (do 4 cm długości^[4])^[8]. Liście odziomkowe zasychają i odpadają w czasie kwitnienia, podobnie zresztą jak podobne do nich dolne liście łodygowe^[8]. Środkowe i górne liście łodygowe są siedzące, lancetowate, o klinowato zbiegającej nasadzie, odlegle i słabo ząbkowane (ząbków zwykle jest od 3 do 5 z każdej strony)^[8].

Kwiaty: Gęsto skupione w gronie na szczycie pędu^[4]. Działki kielicha o długości od 4 do 7 mm, eliptyczne. Płatki korony 8–11 mm długości, klinowate, z paznokciem dłuższym od szczytowej, rozpostartej blaszki, na szczycie zaokrąglonej^[8]^[4]. Pręciki o żółtych nitkach długości od 4 do 6 mm z podługowatymi pylnikami o długości ok. 2 mm. Wydłużona zalążnia zawiera od 40 do 60 zalążków^[4].

Owoce: Rozwijają się na szypułkach cieńszych od nich, osiągających 5–7 mm długości. Szypułki i owoce przylegające do osi kwiatostanu, który w czasie owocowania się wydłuża i rozluźnia. Łuszczyny pokryte są włoskami 3- do 5-ramiennymi^[8]. Są równowąskie, nieco czterokanciaste^[4], osiągają zwykle od 1,5 do 6 cm długości^[8]^[4]. Zwieńczone są cienką, walcowatą szyjką słupka długości do 2 mm, zakończoną główkowatym znamieniem. Nasiona nieco podługowate^[4], osiągają do 2,2 mm długości i do 0,9 mm szerokości, zwykle zaopatrzone są w niewielkie, błonkowate skrzydełko^[8].

Roślina owocująca
Kwiaty
Fragment pędu

Gatunki podobne: Pospolity pszonak drobnokwiatowy E. cheiranthoides ma mniejsze kwiaty (działki do 3 mm długości, płatki do 5 mm), szypułki owoców odstające, a nie przylegające do osi kwiatostanu i tylko 2–3 raza krótsze od łuszczyny. Bardzo podobny jest bardzo rzadki w Polsce pszonak sztywny E. marschallianum wyróżniający się nieco delikatniejszą budową, nieco tylko mniejszymi kwiatami i niemal całobrzegimi, wąskolancetowatymi liśćmi^[8].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina dwuletnia rzadko bylina^[8]. Kwitnie od maja do września^[8]. Owoce dojrzewają po ok. miesiącu^[4].

Roślina związana z siedliskami nadrzecznymi, ale też rosnąca na trawiastych murawach, przydrożach i nieużytkach ruderalnych, terenach kolejowych, gruzowiskach^[8]^[7]^[4]. Na obszarach górskich sięga do 3800 m n.p.m. (w Chinach)^[4].

Liczba chromosomów 2n=16^[8]^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-29] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Taxon: Erysimum hieraciifolium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Erysimum hieraciifolium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].
↑ Erysimum hieraciifolium Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b ^c Erysimum hieraciifolium. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b ^c Erysimum hieraciifolium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom IV. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1985, s. 153-154. ISBN 83-01-05853-6.
↑ ^a ^b Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 525, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-29] (ang.).

[grin-3] Taxon: Erysimum hieraciifolium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-01-29].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Erysimum hieraciifolium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].

[pakistan-5] Erysimum hieraciifolium Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].

[floran-6] Erysimum hieraciifolium. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-01-29].

[america-7] Erysimum hieraciifolium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-29].

[jasiewicz-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom IV. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1985, s. 153-154. ISBN 83-01-05853-6.

[atlas-9] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 525, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]