Puchacz śnieżny

Puchacz śnieżny
	Bubo scandiacus
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Bubo
Gatunek	puchacz śnieżny
Synonimy
	Strix scandiaca Linnaeus, 1758; Strix nyctea Linnaeus, 1758; Nyctea scandiaca (Linnaeus, 1758); Bubo scandiaca (Linnaeus, 1758); Bubo virginianus wapacuthu (Gmelin, 1788);
	Strix scandiaca Linnaeus, 1758; Strix nyctea Linnaeus, 1758; Nyctea scandiaca (Linnaeus, 1758); Bubo scandiaca (Linnaeus, 1758); Bubo virginianus wapacuthu (Gmelin, 1788);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Puchacz śnieżny^[4], sowa śnieżna^[5] (Bubo scandiacus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Narażony na wyginięcie.

Systematyka

Gatunek został dwukrotnie opisany naukowo przez Karola Linneusza w dziesiątej edycji Systema Naturae, w 1758 roku, pod nazwami Strix scandiaca i Strix nyctea^[2]. Zgodnie z zasadami ICZN, pierwsza nazwa ma priorytet, a druga jest jej synonimem. W 1826 roku gatunek został przeniesiony do monotypowego rodzaju Nyctea Stephens, 1826.

Późniejsze badania genetyczne wykazały bliskie pokrewieństwo tego gatunku z puchaczami z rodzaju Bubo. Na tej podstawie w 2003 roku AOU zaakceptował zmianę nazwy Nyctea scandiaca na Bubo scandiacus^[6]. Również polska nazwa zwyczajowa została zmieniona na puchacz śnieżny^[4].

Mimo rozległego zasięgu występowania nie wyróżnia się podgatunków^[7]^[8].

Występowanie

Gniazduje w tundrze Eurazji i Ameryki Północnej, także w północnej Grenlandii^[8]. Sporadyczne lęgi odnotowano na Islandii i Szetlandach (północna Wielka Brytania)^[8]. Zimuje na południe od zasięgu letniego, w tym na prawie całym Półwyspie Skandynawskim, w środkowej Azji oraz tajdze i północnej części Wielkich Równin Ameryki Północnej.

Gatunek zaliczany do awifauny Polski^[9], bardzo rzadko do niej zalatujący^[10], głównie w okresie zimowym – od października do lutego. Można go zaobserwować tylko podczas niektórych zim i przede wszystkim w północnej części kraju^[11]. Inwazyjne pojawy w kraju odnotowano zimą 1920/21 i 1932/33^[12].

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Duży ptak, wielkości puchacza. Wyraźna biała szlara, wokół dzioba długie miękkie pióra. Nogi i palce obficie opierzone. Dymorfizm płciowy w upierzeniu: samiec – nieomal czysto biały, niewiele brązowych plamek, najliczniejszych na lotkach i sterówkach oraz barkówkach i pokrywach skrzydłowych. Samica większa, a plamki zlewają się w poprzeczne pręgi. Młode z jeszcze większą ilością barwy brązowej.

Wymiary

długość ciała: 53–66 cm^[13]
rozpiętość skrzydeł: 142–166 cm^[14]
masa ciała: 1,1–2 kg^[15]

Głos

Samce puchacza śnieżnego wydają monotonne krooh, krooh, krooh…, najczęściej siedząc na gałęzi^[16].

Biotop

Tundra^[13], przy ciężkiej zimie przelatują na południe^[17], jednak wędrówki są nieregularne, a migruje zmienna liczba osobników.

Lęgi

Gniazdo na ziemi, w płytkim zagłębieniu. Okres lęgowy przypada na maj i czerwiec. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju 5–14 jaj. Jaja składane w odstępach kilkudniowych, wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 5 tygodni. Pisklętami zajmują się obydwoje rodzice^[13].

Pożywienie

Gryzonie (głównie lemingi) i ptaki. Czasami poluje na ryby^[13]. Im mniej pokarmu, tym większą jego część stanowią gryzonie. Poluje za dnia.

Status i ochrona

Od 2017 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje puchacza śnieżnego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Wcześniej miał on status gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji szacuje się na około 28 tysięcy dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[18].

Puchacz śnieżny w kulturze

Puchaczem śnieżnym była Hedwiga z cyklu powieści o Harrym Potterze^[19].

W powieści Łowcy przygód Jerzego Marlicza występuje puchacz śnieżny imieniem Wooto.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Bubo scandiacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species taxon summary: scandiaca Linnæus, 1758 described in Strix. AnimalBase. [dostęp 2010-09-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bubo scandiacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.
↑ Banks et al. Forty-fourth supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds (pdf). „The Auk”. 120 (3), s. 923–931, 2003. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Snowy Owl (Nyctea scandiaca). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (ang.).
↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022 [online], Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej PTZool [dostęp 2023-02-13] (pol.).
↑ Andrzej G.A.G. Kruszewicz Andrzej G.A.G., Ptaki Polski, Multico, 2005 .
↑ SowyS. SOS SowyS., Puchacz śnieżny (Bubo scandiacus) [online], Stowarzyszenie Ochrony Sów [dostęp 2020-12-17] (pol.).
↑ Zygmunt Czarnecki: Ptaki Europy: przewodnik terenowy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-0100-229-8.
↑ ^a ^b ^c ^d E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 3. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-622-2.
↑ P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
↑ Snowy Owl – Bubo scandiacus. The Owl Pages. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).
↑ Sowa śnieżna. [w:] Sowy Polski [on-line]. [dostęp 2010-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-09)]. Cytat: Samce wydają monotonne krooh krooh krooh…, zwykle siedząc na gałęzi, rzadziej w locie.
↑ Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Joanne K. Rowling: Harry Potter i Kamień Filozoficzny. Wyd. poprawione. Media Rodzina, s. 89 i dalsze. ISBN 83-7278-000-5.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Bubo scandiacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AnimalBase-2] Species taxon summary: scandiaca Linnæus, 1758 described in Strix. AnimalBase. [dostęp 2010-09-05]. (ang.).

[iucn-3] Bubo scandiacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].

[M&C-5] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.

[Auk-6] Banks et al. Forty-fourth supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds (pdf). „The Auk”. 120 (3), s. 923–931, 2003. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-29]. (ang.).

[ibc-8] Snowy Owl (Nyctea scandiaca). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (ang.).

[kflista-9] Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022 [online], Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej PTZool [dostęp 2023-02-13] (pol.).

[10] Andrzej G.A.G. Kruszewicz Andrzej G.A.G., Ptaki Polski, Multico, 2005 .

[11] SowyS. SOS SowyS., Puchacz śnieżny (Bubo scandiacus) [online], Stowarzyszenie Ochrony Sów [dostęp 2020-12-17] (pol.).

[12] Zygmunt Czarnecki: Ptaki Europy: przewodnik terenowy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-0100-229-8.

[lz-13] E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 3. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-622-2.

[ptaki-14] P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.

[owl-15] Snowy Owl – Bubo scandiacus. The Owl Pages. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).

[16] Sowa śnieżna. [w:] Sowy Polski [on-line]. [dostęp 2010-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-09)]. Cytat: Samce wydają monotonne krooh krooh krooh…, zwykle siedząc na gałęzi, rzadziej w locie.

[17] Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[18] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[19] Joanne K. Rowling: Harry Potter i Kamień Filozoficzny. Wyd. poprawione. Media Rodzina, s. 89 i dalsze. ISBN 83-7278-000-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]