Skrzeczek
| Ramphocinclus brachyurus[1] | |||
| (Vieillot, 1818) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Ramphocinclus | ||
| Gatunek |
skrzeczek | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Skrzeczek[3] (Ramphocinclus brachyurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny przedrzeźniaczy (Mimidae). Występuje endemicznie na dwóch wyspach w archipelagu Małych Antyli. Zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy Louis Jean Pierre Vieillot w roku 1818 pod nazwą Turdus brachyurus. Obecnie przez IOC skrzeczek umieszczany jest w monotypowym rodzaju Ramphocinclus[4]. Dawniej niektórzy autorzy przypisywali gatunek do Cinclocerthia, jednak rodzaj ten może nawet nie być blisko spokrewniony z Ramphocinclus[5]. Wyróżnia się dwa podgatunki[4][5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: greckie ῥαμφος rhamphos – dziób; nowołacińskie cinclus – drozd < greckie κιγκλος kinklos – niezidentyfikowany machający ogonem przybrzeżny ptak[6].
Epitet gatunkowy: greckie βραχυς brakhus – krótki; -ουρος -ouros – -ogonowy[7].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się następujące podgatunki[4][5]:
- skrzeczek mniejszy[3] – R. b. brachyurus (Vieillot, 1818) – Martynika; tylko na półwyspie Caravelle na powierzchni około 5 km², w pozostałej części wymarł[8]
- skrzeczek większy[3] – R. b. sanctaeluciae Cory, 1887 – Saint Lucia; jedynie miały obszar na wschodzie wyspy, w pozostałej części (obrzeże) wymarły[8]
Na obu wyspach zasiedla suche i półsuche zadrzewienia i zakrzewienia, gdzie ziemię przykrywają opadłe liście, czasem w gęstych zaroślach. W północnej części zasięgu na Saint Lucia często skrzeczka spotyka się wzdłuż parowów i dolin rzecznych, ale w pozostałych częściach zasięgu występuje na suchych zboczach pagórków z dala od strumieni. Znosi pewne zmiany w środowisku, może zasiedlać lasy i zakrzewienia wtórne. Mimo że widuje się go w miejscach po wyciętych drzewach lub na polach uprawnych, nigdy tam nie gniazduje. Odnotowywany do wysokości 200 m n.p.m.[8]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Skrzeczek mierzy 20–23 cm długości. Osobniki podgatunku nominatywnego ważą średnio 42,8 g, zaś podgatunku sanctaeluciae – 59,9 g[5]. Samice wyglądem nie różnią się od samców, choć są nieznacznie mniejsze. U dorosłego ptaka wierzch i boki ciała oraz pokrywy podogonowe ciemnobrązowe do czarnych. Pióra barkówek i pokryw skrzydłowych drugiego rzędu mają jaśniejsze krawędzie. Kantarek, pokrywy uszne i okolice oczu ciemnobrązowe. Gardło, pierś i brzuch całkowicie białe, na bokach ciała i pokrywach podogonowych przechodzące w brązowe i szare. Nogi czarne, tęczówka szkarłatna u ptaków starszych niż 2 lata, u młodszych – brązowa[9].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Skrzeczek żywi się naziemnymi stawonogami, także małymi owocami, jagodami, małymi bezkręgowcami, jak jaszczurki Gymnopthalmus pleei i Anolis luciae[5], oraz płazami. Pożywienia szuka na ziemi, w ściółce. Odgarnia liście zarówno dziobem, jak i nogami. Zrywając owoce, wykonuje niezdarny, trzepoczący lot. Może również wspinać się na roślinność[10].
Kiedy ptak jest rozdrażniony lub zaaferowany, opuszcza skrzydła, tak jak czyni to wiele przedrzeźniaczy, w przeciwieństwie do nich skrzydłami nie potrząsa. Prócz tego rozciąga szyję i z otwartym dziobem ptak wydaje ostrzegawczy trajkot. Wykazuje terytorializm przez cały rok[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od kwietnia do sierpnia. Na obu wyspach stwierdzono u skrzeczków gniazdowanie kooperatywne. Gniazdo stanowi niestarannie wykonany otwarty kubeczek z patyków i liści. Umieszczone jest na krzewie lub w rozwidleniu gałęzi młodego drzewa. Na Martynice gniazda stwierdzano 2–8 metrów nad ziemią, zaś na Saint Lucia 0,5 do 3 metrów nad ziemią[10].
W zniesieniu 2–3 jaja o jednolicie niebieskozielonej barwie. Inkubacja trwa 14 dni, a młode pozostają w gnieździe 12 dni od wyklucia. Pozostają w okolicy gniazda karmione przez rodziców. W ciągu roku R. brachyurus wyprowadza do dwóch lęgów. Jaja lub pisklęta bywają zjadane przez mangusty, oposy, szczury, węże i innego przedrzeźniacza – łuskopióra żółtodziobego (Margarops fuscatus)[10].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako zagrożony (EN, Endangered) i posiada taki status od jego wprowadzenia (1994). Obecnie (2014) skrzeczek występuje na powierzchni 24 km². Głównym zagrożeniem jest niszczenie środowiska; w przypadku populacji na Martynice, w większości w okresie kolonialnym. Nadal prowadzona jest wycinka drzew celem uzyskania miejsca na pola uprawne, węgla drzewnego oraz miejsca i materiałów na budowę domostw. Na Saint Lucia budowany jest (2005, 2014) kurort Le Paradis obejmujący pole golfowe; przyszły obszar ośrodka zajmuje teren zamieszkiwany przez 25% populacji skrzeczka. Wedle szacunków z 2010 miejsca turystyczne zajmą niebawem obszary, które zasiedla 35% populacji[8].
W opublikowanym w 1864 w czasopiśmie „Ibis” artykule znajduje się wzmianka o gatunku, jakoby w gęstych lasach Martyniki miał być dość pospolity[11]. Populacja w 2012 szacowana była na około 1900 osobników na obu wyspach (wliczając młode)[8]. Subpopulacja na przylądku Caravelle jest dobrze chroniona ze względu na Rezerwat przyrody Caravelle. Prócz wymienionego rezerwatu skrzeczek występuje także w dwóch ostojach ptaków IBA – Mandele Dry Forest (wchodzi w skład Rezerwatu leśnego Dennery Water Works) i North-east Coast – na tym IBA wyznaczonym na północno-wschodnim wybrzeżu Saint Lucia znajduje się 5 obszarów chronionych[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ramphocinclus brachyurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ramphocinclus brachyurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Mimidae Bonaparte, 1853 - przedrzeźniacze - Mockingbirds, thrashers (wersja: 2019-05-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e Cody, M.: White-breasted Thrasher (Ramphocinclus brachyurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (24 maja 2014)].
- ↑ Ramphocinclus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ Brachyurus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ a b c d e f White-breasted Thrasher Ramphocinclus brachyurus. BirdLife International. [dostęp 2014-05-24].
- ↑ Mortensen, J. L., K. F. Freeman & M. N. Morton: White-breasted Thrasher (Ramphocinclus brachyurus), version 1.0. [w:] Birds of the World (T. S. Schulenberg, Editor) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
- ↑ a b c d Nicole Bouglouan: White-breasted Thrasher Ramphocinclus brachyurus. Oiseaux-Birds, 13 grudnia 2013.
- ↑ E. Cavendish Taylor. Five Months on West Indies. Part II: Martinique, Dominica and Porto Rico. „Ibis”. 6, s. 166, 1864.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).