Runo leśne
Runo leśne – najniższa, przyziemna warstwa roślin i grzybów w lesie, przykrywająca jego dno. W skład runa wchodzą krzewinki, rośliny zielne, mszaki oraz nalot drzew i krzewów[1][2], według niektórych źródeł także niskie krzewy[3]. Termin poza znaczeniem zwyczajowym[4] stosowany jest głównie w leśnictwie. W opisie struktury warstwowej roślinności w botanice (zwłaszcza w fitosocjologii) osobno rozdziela się zazwyczaj warstwy krzewów, osobno roślin zielnych i krzewinek oraz mszaków i porostów[5].
Skład i zróżnicowanie
[edytuj | edytuj kod]Skład gatunkowy runa jest zależny od szeregu czynników ekologicznych: siedliska, zwarcia i składu drzewostanu, oddziaływania człowieka, klimatu i in.[1] Ponieważ drzewostan ma istotny wpływ na warunki świetlne, wilgotnościowe, cieplne i glebowe, wraz z jego rozwojem i zmianami w nim zachodzącymi zmianom ulega również skład i struktura runa[2]. W efekcie charakter runa leśnego jest bardzo zmienny w różnych formacjach i zespołach roślinnych, zmienia się także w zależności od pór roku i z wiekiem drzewostanu.
W wilgotnych lasach równikowych dno lasu jest zwykle silnie zacienione – z powodu gęstych koron drzew do dna lasu dociera znikoma ilość światła. Runo jest w efekcie słabo rozwinięte i czasami w ogóle nie występuje. Utrzymują się w nim rośliny cieniolubne i cienioznośne, przede wszystkim rośliny zielne, paprotniki i mchy, liczne są grzyby rozkładające szczątki organiczne. Występują tu także pasożytnicze rośliny bezzieleniowe z rodzin bukietnicowatych i gałecznicowatych[6]. W świetlistych zwykle lasach monsunowych runo jest dobrze rozwinięte i zazwyczaj zdominowane przez trawy zasychające w okresie suchym[7]. Wilgotne lasy strefy umiarkowanej cechują się dobrze rozwiniętym runem, ze znacznym udziałem mszaków i paproci[8]. Cechą charakterystyczną runa lasów liściastych zrzucających liście na zimę występujących w strefie umiarkowanej jest jego znaczne, sezonowe zróżnicowanie. W jego skład wchodzą głównie rośliny zielne, zwykle mniejszą rolę odgrywają krzewinki i mszaki. Runo rozwija się bujnie wiosną (istotną rolę odgrywają w nim geofity), gdy drzewa są jeszcze w stanie bezlistnym[9]. W borealnych lasach iglastych w zależności od wilgotności runo może być mszyste (w miejscach wilgotnych) i porostowe (w miejscach suchych). Przy dużej ilości światła docierającej do dna lasu duży udział mają krzewinki i rośliny zielne[10].
Wykorzystanie
[edytuj | edytuj kod]Runo leśne poza znaczeniem biocenotycznym wykorzystywane jest do identyfikacji typów siedliskowych lasu na podstawie obecności gatunków runa różnicujących te typy[1]. Liczne gatunki grzybów jadalnych, roślin owocodajnych, leczniczych i technicznych rosnących w runie leśnym pozyskiwane są w ramach ubocznej produkcji leśnej (jako uboczne użytki leśne)[11].
Szczególne znaczenie runo leśne miało w identyfikacji tzw. typów leśnych według metodyki Aima Cajandera z pierwszej dekady XX wieku. Jego typologia leśna przyjęta z powodzeniem w Finlandii oparta została wyłącznie na analizie frekwencji gatunków tworzących runo leśne, bez rozdzielania go na warstwę zielną i mszystą. Metodyka ta wdrażana była także w innych krajach (np. w Niemczech) i miała wpływ na rozwój typologii leśnej w Europie[12]. W stosowanej w Polsce typologii lasów wykorzystywane są przy identyfikacji typów siedliskowych lasu zestawy gatunków wskaźnikowych. Wynika to z założenia, że przy braku bezpośredniej ingerencji człowieka w skład runa, występowanie w nim gatunków o wąskim zakresie tolerancji może być istotną wskazówką odnośnie do odczynu gleby, jej wilgotności, składu mechanicznego i żyzności, a więc cech mających kluczowe znaczenie dla klasyfikacji typów siedliskowych lasu[3][13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Marian Kiełbaska (red.): Mała Encyklopedia Leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991, s. 459. ISBN 83-01-08938-5.
- ↑ a b Zygmunt Obmiński: Biocenoza lasu. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1956, s. 33-47.
- ↑ a b Bolesław W. Alexandrowicz: Roślinność dna lasu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1951, s. 8-16.
- ↑ Runo. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. [dostęp 2014-02-07].
- ↑ Zbigniew Dzwonko: Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Poznań-Kraków: Sorus, 2007, s. 90. ISBN 978-83-89949-23-3.
- ↑ Podbielkowski 1997 ↓, s. 211.
- ↑ Podbielkowski 1997 ↓, s. 226–227.
- ↑ Podbielkowski 1997 ↓, s. 256–259.
- ↑ Podbielkowski 1997 ↓, s. 277–278.
- ↑ Podbielkowski 1997 ↓, s. 289–291.
- ↑ Wiesław Grochowski: Uboczna produkcja leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-09535-0.
- ↑ Franz Fukarek: Fitosocjologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1967, s. 53-54.
- ↑ Zbigniew Rychliński: Nauka o środowisku leśnym dla techników leśnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1965, s. 304-306.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Podbielkowski: Szata roślinna Ziemi. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz SC, 1997, seria: Wielka Encyklopedia Geografii Świata.
