Rybitwa rzeczna
| Sterna hirundo[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 Szata godowa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
rybitwa rzeczna | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe występuje przez cały rok przeloty zimowiska zalatuje, sezonowość niepewna | |||
Rybitwa rzeczna[3], rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny mewowatych (Laridae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rybitwa rzeczna zamieszkuje większość Eurazji i Ameryki Północnej oraz północną i północno-zachodnią Afrykę. Wędrowna, przeloty w IV – V i VII – IX. Zimuje na wybrzeżach Afryki, Ameryki Środkowej i Ameryki Południowej (aż po Falklandy), południowej i południowo-wschodniej Azji oraz Australazji[2].
W Polsce nieliczny ptak lęgowy na niżu. Lokalnie, na nieuregulowanych odcinkach dużych rzek, może być liczna. Jest najliczniejszym gatunkiem lęgowym rybitwy w Polsce[4].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Smukła sylwetka, z wąskimi, ostro zakończonymi skrzydłami i dość długim, głęboko rozwidlonym ogonem. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej wierzch głowy i kark czarne, grzbiet i skrzydła popielate, końce lotek drugorzędowych ciemniejsze. Reszta ciała biała. Dziób sztyletowaty, czerwony z czarnym końcem. Między dziobem a czapeczką wyraźna biała linia. Nogi dość krótkie, czerwone. W upierzeniu spoczynkowym (od lipca–sierpnia) czoło białe, wierzch głowy jasny z cętkami, nad okiem ciemna plama; nogi czerwone, dziób czarny. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak ich grzbiet pokrywa brązowawy rysunek, a okolice kości ramiennych są ciemne.
- Rybitwa rzeczna jest bardzo podobna do rybitwy popielatej – ma jednak dłuższe nogi i dziób, szersze skrzydła oraz nieco większą głowę i bardziej płaskie czoło. Dziób rybitwy popielatej jest jednobarwny (czerwony bez czarnego końca), a zewnętrzne sterówki – nieco dłuższe niż u rybitwy rzecznej. Ponadto brzuch i pierś rybitwy rzecznej mają jaśniejszy odcień.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 32–38 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 72–98 cm
- Masa ciała
- ok. 100–140 g
- Głos
- W locie: ostre, twarde „kik”. Głos ostrzegawczy: przeciągłe, zgrzytliwe „krriee”. Na lęgowiskach: głośne, dźwięczne, przeciągłe „krrii”, szybkie „kirri-kirri-kirri” lub „kje-kje-kje”.
- Długość życia
- Obrączkowane ptaki dożywały ponad 25 lat. Śmiertelność osobników dorosłych jest niska (kilka–kilkanaście procent), natomiast bardzo wysoka wśród piskląt.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Wybrzeża mórz, zalewy i delty rzek oraz piaszczyste brzegi dużych rzek i jezior. Zasiedla również stawy rybne, zbiorniki retencyjne, żwirownie itp. Spotykana od poziomu morza do 4000 m n.p.m.[5]
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Ryby, niekiedy również skorupiaki i owady. Żeruje, nurkując z powietrza.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, w kwietniu–czerwcu.
- Gniazdo
- Na płaskich, nieporośniętych (lub bardzo słabo porośniętych) roślinnością terenach: piaszczystych łachach, żwirowych lub muszlowych brzegach rzek, jezior i mórz. Składa jaja w niewielkim dołku w piasku, wysłanym jedynie pojedynczymi kamyczkami lub muszelkami. Gniazduje samotnie lub w kilkutysięcznych koloniach. Zasiedla także przygotowane przez człowieka platformy lęgowe.
- Jaja
- Składa 2–3 jaja.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 22–28 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
- Pisklęta przebywają w pobliżu gniazda tylko przez pierwszych kilka dni, następnie biegają i pływają w okolicy, utrzymując z rodzicami kontakt głosowy. Uzyskują zdolność do lotu w wieku około 4 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają zwykle w wieku 4 lat (niekiedy wcześniej).
-
W locie ze złowioną rybą -
Gniazdo z jajami (Great Gull Island, USA) -
Rybitwy rzeczne na gnieździe -
Karmienie młodych
_(3592958713).jpg)
.jpg)
.jpg)
Status, zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę rzeczną za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,6–3,6 miliona osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany[2].
W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[6]. Liczebność populacji lęgowej na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 6000–8000 par[4]. Na Czerwonej liście ptaków Polski rybitwa rzeczna sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)[7]. Podczas lęgów zagrożeniem dla tych ptaków może być nadmierne niepokojenie przez ludzi lub drapieżniki – jaja rybitw zbyt długo pozostają wówczas bez opieki, co naraża je na przegrzanie w nasłonecznionym piasku. Lęgi mogą zostać zniszczone również w wyniku powodzi i okresowych wahań poziomu wody w stawach lub zbiornikach retencyjnych.
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
| Wyróżniane podgatunki[5][8] | |
|---|---|
| S. h. hirundo Linnaeus, 1758 | Podgatunek nominatywny. Europa, Bliski Wschód i strefa klimatów umiarkowanych Azji, aż po Jenisej, Ameryka Północna i północna część Ameryki Południowej, Afryka Północna i Zachodnia, wyspy północnego Atlantyku. Zimuje na południe od Zwrotnika Raka. |
| S. h. minussensis Sushkin, 1925 | Azja Środkowa przez Zabajkale po północną Mongolię i południowy Tybet. Zimuje głównie na północnych wybrzeżach Oceanu Indyjskiego. |
| S. h. tibetana H. Saunders, 1876 | Od zachodniej Mongolii po Kaszmir, Tybet i Syczuan, preferuje tereny położone na dużej wysokości. Zimuje zasadniczo na wschodnich wybrzeżach Oceanu Indyjskiego. Jest nieco ciemniejsza, o krótszym dziobie. |
| S. h. longipennis Nordmann, 1835 | Daleki Wschód od Kamczatki po Mandżurię. Zimuje w Azji Południowo-Wschodniej i Australazji; bardzo rzadko w Nowej Zelandii[9]. Ma czarny dziób i czerwonobrązowe nogi. |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sterna hirundo, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Sterna hirundo, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-02].
- ↑ a b Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ a b Gochfeld, M., Burger, J., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Common Tern (Sterna hirundo). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ F. Gill, D. Donsker (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).
- ↑ Tennyson, A.J.D.: Common tern. [w:] New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 421. ISBN 83-919626-1-X.
- Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 214. ISBN 83-7311-826-8.
- Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 284. ISBN 83-7319-927-6.
- Klaus Richarz, Anna Puchta: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 224. ISBN 83-7495-018-8. ISBN 978-83-7495-018-3.
- Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Warszawa: Multico, 2005, s. 294–295. ISBN 83-7073-360-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Sterna hirundo (Rybitwa rzeczna). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 186–191. ISBN 83-86564-43-1.