Sarah Kofman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czarno-białe zdjęcie portretowe przedstawiające uśmiechniętą Sarhę Kofman na tle biblioteczki z książkami.
Sarah Kofman

Sarah Kofman[1] (ur. 14 września 1934 w Paryżu, zm. 15 października 1994) była francuską filozofką, eseistką i profesorką na Sorbonie. Uważana jest obok Jacquesa Derridy za przedstawicielkę dekonstrukcji. W esejach swojej późnej twórczości zajmowała się Holokaustem.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Sarah Kofman była trzecim z sześciorga dzieci polsko-żydowskich rodziców. Jej rodzicami byli Fineza Kofman (z domu Koenig) i rabin Berek Kofman. W 1929 wyemigrowali do Francji. W rodzinie mówiono w jidysz i po polsku[2].

W styczniu 1942 r. Berek Kofman, zarejestrowany jako bezpaństwowiec, wystąpił o nadanie obywatelstwa francuskiego dla swojej córki Sahry. W lipcu został deportowany do obozu internowania w Drancy, a 29 lipca przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie został zamordowany[3].

W swojej autobiografii z 1994 roku Sarah Kofman pisze: „16 lipca 1942 roku mój ojciec wiedział, że zostanie „zabrany”. Krążyły pogłoski, że na ten dzień przygotowywano masowe aresztowania. Jako rabin małej synagogi w 18. dzielnicy przy Rue Duc wyszedł z domu bardzo wcześnie, aby zaalarmować jak największą liczbę Żydów i skłonić ich do jak najszybszego ukrycia się. Potem wrócił i czekał: bał się, że jeśli sam będzie się ukrywał, jego miejsce zajmie jego żona i sześcioro małych dzieci (trzy dziewczynki i trzech chłopców w wieku od dwóch do dwunastu lat). Czekał i modlił się, aby został aresztowany, jeśli tylko jego żona i dzieci zostaną uratowane”[4].

Matka ukrywała Sahrę i jej rodzeństwo na wsi w okolicach Paryża od lipca 1942 do lutego 1943 roku. Ponieważ Sarah odmówiła jedzenia niekoszernych potraw od francuskich rolników, jej matka zabrała ją z powrotem do ich paryskiego mieszkania przy Rue Ordener. Po nalocie Gestapo Fineza uciekła z siedmioletnią Sahrą do młodej wdowy z sąsiedztwa, francuskiej chrześcijanki. W jej mieszkaniu przy Rue Labat w 18. dzielnicy Paryża ukrywały się aż do wyzwolenia Paryża w sierpniu 1944. „Pani z Rue Labat” lub „mémé” (babunia), jak ją nazywała Sarah, wkrótce traktowała żydowską dziewczynę jak córkę, nadając jej imię Suzanne i wprowadzając ją w świecki francuski styl życia klasy średniej. W tym czasie Sarah odsunęła się od ortodoksyjnej kultury żydowskiej i języka jidysz, zapomniała o ojcu i pokłóciła się z matką.

Jej rodzeństwo przeżyło wojnę poza Paryżem. Większość członków rodziny ojca w Polsce zginęła w powstaniu w getcie warszawskim[5].

Sarah Kofman, straumatyzowana doświadczeniem ucieczki, spędziła dziewięć miesięcy ze swoją siostrą Annette w sanatorium dla dzieci, a następnie zamieszkała w domu dla dzieci deportowanych. W 1953 zdała maturę. Od 1955 do 1960 studiowała filozofię na Sorbonie. Po ukończeniu studiów uczyła w Lycée Saint-Sernin w Tuluzie, a od 1963 do 1970 w Lycée Claude Monet w Paryżu.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

W latach 1970–1988 Sarah Kofman była asystentką Jacques’a Derridy na Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne. W 1966 roku rozpoczęła pracę doktorską na temat pojęcia kultury u Nietzschego i Freuda pod kierunkiem Jeana Hyppolite’a w Collège de France, a po jego śmierci pod kierunkiem Gilles’a Deleuze’a. W 1976 obroniła doktorat zbiorem wcześniej opublikowanych prac pt. Travaux sur Nietzsche et sur Freud[5][6]. Od 1991 do śmierci wykładała filozofię na Sorbonie jako profesor (maître de conférences(inne języki)). Jej dorobek obejmuje prawie 30 książek i liczne artykuły na tematy filozoficzne, literackie i o psychoanalizie, od Empedoklesa, Rousseau i Szekspira po Nietzschego, Freuda i Jacques’a Derridę. W kilku swoich pismach zajmowała się teoriami kobiecości; jej najbardziej znanym jest L’Énigme de la femme. La femme dans les textes Freud (1980).

Dopiero w swoich ostatnich książkach zwróciła się ku Holokaustowi. Jej esej Paroles suffoquées, poświęcony Robertowi Antelme(inne języki), Maurice’owi Blanchotowi i jej ojcu, został opublikowany w 1987 roku. W październiku 1994 r. ukazały się drukiem autobiograficzne szkice zatytułowane Rue Ordener, Rue Labat, obejmujące jej dzieciństwo w Paryżu w latach 30. i 40. XX wieku, podczas którego – jak piszą Brault i Naas w 150. urodziny Nietzschego[7] – uczyła się zapominać o swojej żydowskiej tożsamości[8][9]. Kilka dni po publikacji odebrała sobie życie[3].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Książki[edytuj | edytuj kod]

  • L’enfance de l’art: Une interprétation de l’esthétique freudienne (1970). Tłum. w jęz. ang.: The Childhood of Art: An Interpretation of Freud’s Aesthetics (1988),
  • Nietzsche et la métaphore (1972). Tłum. w jęz. ang.: Nietzsche and Metaphor (1993),
  • Camera obscura: De l’idéologie (1973). Tłum. w jęz. ang.: Camera Obscura: Of Ideology (1998),
  • Quatre romans analytiques (1974). Tłum. w jęz. ang.: Freud and Fiction (1991).
  • Autobiogriffures (1976),
  • Aberrations: Le devenir-femme d’Auguste Comte (1978),
  • Nerval: Le charme de la répétition (1979),
  • Nietzsche et la scène philosophique (1979),
  • L’énigme de la femme: La femme dans les textes de Freud (1980). Tłum. w jęz. ang.: The Enigma of Woman: Woman in Freud’s Writings (1985),
  • Le respect des femmes (Kant et Rousseau) (1982),
  • Comment s’en sortir? (1983),
  • Un métier impossible: Lecture de „Constructions en analyse” (1983),
  • Lectures de Derrida (1984),
  • Mélancholie de l’art (1985),
  • Pourquoi rit-on? Freud et le mot d’esprit (1986),
  • Paroles suffoquées (1987). Tłum. w jęz. ang.: Smothered Words (1998),
  • Conversions: Le Marchand de Venise sous le signe de Saturne (1987),
  • Socrate(s) (1989). Tłum. w jęz. ang.: Socrates: Fictions of a Philosopher (1998),
  • Séductions: De Sartre à Héraclite (1990),
  • Don Juan ou le refus de la dette (1991),
  • „Il n’y a que le premier pas qui coûte”: Freud et la spéculation (1991),
  • Explosion I: De l’„Ecce Homo” de Nietzsche (1992),
  • Explosion II: Les enfants de Nietzsche (1993),
  • Le mépris des Juifs: Nietzsche, les Juifs, l’antisémitisme (1994),
  • Rue Ordener, rue Labat (1994). Tłum. w jęz. ang.: Rue Ordener, Rue Labat (1996),
  • L’imposture de la beauté et autres textes (1995),
  • Selected Writings (2007). Edited by Thomas Albrecht, Georgia Albert & Elizabeth G. Rottenberg; introduction by Jacques Derrida.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niniejszy artykuł jest uproszczonym tłumaczeniem artykułu z Wikipedii niemieckojęzycznej o tym samym tytule. [dostęp 2023-08-21] W artykule zostały dodane polskojęzyczne linki zewnętrzne.
  2. ↑ Jacques Derrida: The Work of Mourning. University Of Chicago Press, 2003, ISBN 0-226-14281-7, s. 165.
  3. ↑ a b Pleshette DeArmitt, Sarah Kofman. w: Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. 1. März 2009. Jewish Women’s Archive(inne języki). (dostęp 2023-08-21).
  4. ↑ Karoline Feyertag, w: Transkriptionen des Selbst. Eine polyphone Biographie zu Sarah Kofman. Dissertation Universität, Wien 2011 s. 67.
  5. ↑ a b Jacques Derrida: The Work of Mourning. s. 166.
  6. ↑ A. Schrift, Twentieth-Century French Philosophy: Key Themes and Thinkers, 2006, books.google.de, s. 144.
  7. ↑ Jacques Derrida, The Work of Mourning. s. 167.
  8. ↑ Iris Radisch, Der Tod ist schlimmer als der Tod. w: Die Zeit. 08/1995. zeit.de (recenzja).
  9. ↑ Jonas Engelmann, Wie Nachkommen der Holocaust-Opfer versuchen, das Schweigen zu überwinden, w: konkret, 06/2014.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarah_Kofman&oldid=72708707”