Serwis Carnalla

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Serwis Carnalla
Das Carnall-Service
Ilustracja
Serwis Carnalla prezentowany w Muzeum w Tarnowskich Górach w 2018 roku
Autor
Rodzaj

serwis stołowy

Data powstania

1844

Medium

porcelana

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Bochum

Lokalizacja

Niemieckie Muzeum Górnictwa

Multimedia w Wikimedia Commons

Serwis Carnalla (niem. Das Carnall-Service) – XIX-wieczny porcelanowy serwis stołowy składający się z dwunastu filiżanek ze spodkami, dzbanka, mlecznika i misy.

Komplet wykonany został w 1844 roku na zamówienie dwudziestu trzech uczniów szkoły górniczej w Tarnowskich Górach (niem. Tarnowitz) jako prezent pożegnalny dla górmistrza Rudolfa von Carnalla, który po prawie 20 latach pracy na Górnym Śląsku przeniesiony został na stanowisko wyższego asesora w Wyższym Urzędzie Górniczym w Bonn. Na dwunastu filiżankach przedstawione zostały głównie widoki zakładów przemysłowych z Tarnowskich Gór i okolic. Od 1983 roku komplet znajduje się w zbiorach Niemieckiego Muzeum Górnictwa (niem. Deutsches Bergbau-Museum) w Bochum.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w 1804 roku w Kłodzku (niem. Glatz) Rudolf von Carnall od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie górnictwem. Już od 1819 roku zdobywał pierwsze doświadczenia, pracując w kopalniach w Nowej Rudzie (niem. Neurode) i Wałbrzychu (niem. Waldenburg). Jesienią 1825 roku przeniósł się na Górny Śląsk do Tarnowskich Gór (niem. Tarnowitz), gdzie początkowo wykonywał prace na zlecenie miejscowego urzędu górniczego. W 1830 roku objął stanowisko Obereinfahrera(inne języki), a w 1839 został mianowany górmistrzem (Bergmeister)[1]. Również w 1839 roku, reaktywowano z jego inicjatywy istniejącą od 1803 roku, lecz podupadającą, szkołę górniczą w Tarnowskich Górach. Mieściła się ona w wynajętych przez Carnalla pomieszczeniach na pierwszym piętrze apteki Cochlera znajdującej się przy tarnogórskim rynku[2].

Rudolf von Carnall

Po prawie 20 latach pracy na Górnym Śląsku, 22 października 1844 roku Rudolf von Carnall został przeniesiony na stanowisko wyższego asesora w Wyższym Urzędzie Górniczym(inne języki) w Bonn. W Tarnowskich Górach górmistrza żegnano z żalem; przemysłowiec Franz von Winckler w imieniu właścicieli górnośląskich kopalń podarował Carnallowi srebrną misę, od swoich uczniów zaś otrzymał w prezencie porcelanowy serwis stołowy składający się z dwunastu filiżanek zdobionych widokami miejsc związanych z górnictwem w Tarnowskich Górach i okolicach, dzbanka, mlecznika oraz misy, utrzymany w stylistyce późnego biedermeieru[3], który znany jest współcześnie jako Serwis Carnalla (niem. Das Carnall-Service)[4].

W latach 1848–1856 Carnall pracował w Berlinie, a następnie powrócił na Śląsk, obejmując stanowisko dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu[5]. Ze służby państwowej odszedł w 1861 roku. Zmarł 17 listopada 1874 roku[6].

Serwis Carnalla w grudniu 1983 roku został podarowany Niemieckiemu Muzeum Górnictwa w Bochum przez Juliane Becker i Charlotte Schneidler – prawnuczki Rudolfa von Carnalla, wnuczki jego najstarszej córki, urodzonej w 1833 roku Wilhelminy[7]. W 1985 roku wydano monografię Das Carnall-Service als Dokument des Oberschlesischen Metallerzbergbaus autorstwa Rainera Slotty(inne języki), późniejszego dyrektora Muzeum, opisującą postać Carnalla, reaktywowaną przez niego szkołę i jej uczniów, przedstawione na filiżankach miejsca oraz górnośląskie górnictwo i przemysł[8].

Po 174 latach od swojego wykonania artefakt symbolicznie powrócił do Tarnowskich Gór[9]. Od 29 września 2018 do 31 marca 2019 wypożyczony z Bochum serwis prezentowany był w Muzeum w Tarnowskich Górach na wystawie Miasto z porcelany. Widoki Tarnowskich Gór na Serwisie Carnalla zorganizowanej w ramach obchodów jubileuszu 60-lecia tej instytucji[10][11]. W roku kolejnym wystawa ta została wyróżniona Nagrodą Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2019 w kategorii „wystawy”[12].

Opis techniczny[edytuj | edytuj kod]

Filiżanka przedstawiająca kopalnię „Planeta”
Filiżanka przedstawiająca kopalnię galmanu „Therese”, po lewej widoczny dzbanek

Serwis Carnalla składa się z piętnastu elementów: dwunastu filiżanek wraz ze spodkami, dzbanka na herbatę, mlecznika oraz misy[13]. Filiżanki wykonane zostały w manufakturze w Březovej (niem. Pirkenhammer) koło Karlowych Warów i sygnowane są znakiem F&R, misa nosi symbol Królewskiej Manufaktury Porcelany(inne języki) w Berlinie, natomiast dzbanek i mlecznik nie są znakowane[14].

Filiżanki[edytuj | edytuj kod]

Będące częścią serwisu filiżanki mierzą 62 mm wysokości, 47 mm średnicy u podstawy i 84 mm średnicy na brzegach. Podstawki mają 152 mm średnicy i 24 mm wysokości. Na brzegach, na uszkach i u podstaw filiżanek oraz na brzegach podstawek obecne są pozłacane ornamenty, zaś wykonane na filiżankach widoki utrzymane są w odcieniach brązu, zieleni i koloru niebieskiego z podpisami koloru czarnego[13].

Dwanaście filiżanek wykazuje największą różnorodność motywów ikonograficznych. Na dziesięciu z nich przedstawione zostały zakłady przemysłowe, z czego trzy malunki odnoszą się do obiektów związanych z królewską kopalnią „Fryderyk” (niem. Königliche Friedrichsgrube), natomiast na sześciu uwiecznione zostały prywatne kopalnie galmanu. Jedna filiżanka przedstawia znajdujący się w Tarnowskich Górach urząd górniczy (stojący w miejscu obecnego ratusza) i szkołę górniczą (mieszczącą się na piętrze tzw. Domu Cochlera), ostatnia zaś – dom Rudolfa von Carnalla[15].

Obiekty uwiecznione na filiżankach[15]:

  1. królewska kopalnia rudy ołowiu „Fryderyk” (niem. Königl. Friedrich-Bleierz-Grube),
  2. płuczka królewskiej kopalni rudy ołowiu „Fryderyk” (niem. Wäsche der königl. Friedrich-Bleierz-Grube),
  3. szyb „Spes” (niem. Der Spes-Schacht),
  4. fabryka cementu (niem. Cement-Fabrick),
  5. kopalnia galmanu „Scharlei” (niem. Scharlei-Gallmei-Grube),
  6. kopalnia galmanu „Maria” (niem. Maria-Gallmei-Grube),
  7. kopalnia galmanu „Therese” (niem. Therese-Gallmei-Grube),
  8. kopalnia galmanu „Verona” (niem. Verona-Gallmei-Grube),
  9. kopalnia „Planeta” (niem. Planet-Grube),
  10. kopalnia galmanu „Carl Gustav” (niem. Carl Gustav-Gallmei-Grube),
  11. Królewski Górnośląski Urząd Górniczy wraz ze szkołą górniczą (niem. Königl. Oberschlesisches Bergamt nebst Bergschule),
  12. dom królewskiego górmistrza von Carnalla (niem. Wohnung des königl. Bergmeisters v. Carnall).

Dzbanek, mlecznik i misa[edytuj | edytuj kod]

Największym elementem całego kompletu jest dzbanek na herbatę. Ma on 133 mm wysokości, 152 mm średnicy oraz 245 mm długości między uchem a końcem dzióbka[16]. Wypisane zostały na nim nazwiska dwudziestu trzech fundatorów serwisu[17]: Arlit, Aschenborn, Erdmann, Ferchland, Friedrich, Graefe, Heide, Heine, Heinrich, Hennig, Jaeckel, Kurowski, Moecke, Otto, Reklewski, Scherner, Schwand, v. Stein, Steinhof, Schütze, Tischer, Westenholz, v. Wolff oraz informacja Tarnowitz im Jahre 1844. – pol. „Tarnowskie Góry w roku 1844”[16]. Niemal wszyscy byli uczniami trzeciego kursu w tarnogórskiej szkole górniczej, który trwał od stycznia 1844 do czerwca 1846, a którego opiekunem od stycznia do października 1844 był von Carnall[18].

Mlecznik mierzy 175 mm wysokości i 85 mm średnicy w najszerszym miejscu[19]. Cechuje się bogatą ikonografią; w zdobionym, pozłacanym kartuszu ukazana została praca pięciu górników znajdujących się pod ziemią. Scena została odwzorowana bardzo realistycznie, dzięki czemu prezentuje wysoką wartość dokumentacyjną w zakresie np. strojów i narzędzi z tamtego okresu[19].

Ostatni element serwisu – misa – jest ozdobiona najskromniej. Ma ona tylko złotą obwódkę wokół krawędzi i wokół podstawy, a namalowany na niej jest jedynie górniczy emblemat – pyrlik i żelosko[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 12–14.
  2. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 15.
  3. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 8.
  4. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 18.
  5. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 19–21.
  6. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 22.
  7. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 8–9.
  8. ↑ Jan Hahn. Zapomniany Carnall (część II). „Montes Tarnovicensis”. nr 41, 2009-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2023-02-16]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 
  9. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 9.
  10. ↑ Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Serwis Carnalla na 60 lat muzeum!. tarnowskiegory.pl, 2018-09-28. [dostęp 2023-02-14]. (pol.).
  11. ↑ Muzeum w Tarnowskich Górach: Miasto z porcelany. Widoki Tarnowskich Gór na Serwisie Carnalla. muzeumtg.pl. [dostęp 2023-02-14]. (pol.).
  12. ↑ Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Miasto porcelany z główną nagrodą Marszałka Województwa Śląskiego!. tarnowskiegory.pl, 2020-12-17. [dostęp 2023-02-14]. (pol.).
  13. ↑ a b Rosenbaum 2018 ↓, s. 24.
  14. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 25.
  15. ↑ a b Rosenbaum 2018 ↓, s. 25–26.
  16. ↑ a b Rosenbaum 2018 ↓, s. 26.
  17. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 40–41.
  18. ↑ Rosenbaum 2018 ↓, s. 26–27.
  19. ↑ a b c Rosenbaum 2018 ↓, s. 27.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Serwis_Carnalla&oldid=70316488”