Sezon na Helu
Autor | |||
---|---|---|---|
Typ utworu | |||
Wydanie oryginalne | |||
Miejsce wydania | |||
Język | |||
Data wydania |
1994 | ||
Wydawca |
Stowarzyszenie Literackie „Kresy” | ||
|
Sezon na Helu – drugi[1] (lub trzeci[2][a]) tom poezji Andrzeja Sosnowskiego, wydany w 1994 roku[4][5] .
Książka ukazała się nakładem Stowarzyszenia Literackiego „Kresy” w Lublinie w jako szósty tom Biblioteki „Kresów” w Serii Poetyckiej. Zbiór liczy 25 utworów. Okładka pierwszego wydania zawierała jedynie nazwisko autora, tytuł i nazwę wydawcy na czarnym tle[6] .
Geneza i możliwe znaczenia tytułu
[edytuj | edytuj kod]Poeta był pierwszy raz na Mierzei Helskiej już w dzieciństwie[7] . Od lat 90. XX wieku również bywał wielokrotnie w Helu[7] . W wierszu o tym samym tytule co omawiany tom autor wyeksponował dosłowne znaczenie frazy tytułowej, oznaczającej sezon turystyczny na Helu[8].
Tytuł może być odbierany jako aluzja do A Season in Hell, angielskiego przekładu tytułu dzieła Arthura Rimbauda Sezon w piekle[9][2][8]. Sam autor jednak odżegnywał się od opierania się na utworach Rimbauda[10] .
Leszek Szaruga skojarzył tytuł również z Sezonem, tomem poetyckim Rafała Wojaczka[1] .
Zdaniem Henryka Berezy, tytuł tomu „wskazuje na nietrwałą czasowość”[11] .
Okoliczności powstania i wydania
[edytuj | edytuj kod]Część wierszy zamieszczonych w tomie poeta napisał podczas pobytu w Kanadzie, gdzie przebywał w latach 1989–1992[12] . Autor pojechał zbierać materiały do swojej pracy doktorskiej na temat twórczości Ezry Pounda na University of Western Ontario w London[13] . Podczas pobytu w Kanadzie powstawała także książka Nouvelles impressions d'Amérique, wydana w tym samym roku, co Sezon na Helu[12] .
Reszta utworów z tomu powstała po powrocie do Polski[14] .
Autor nawiązał współpracę ze swoim późniejszym wydawcą, „Kresami”, dzięki Andrzejowi Niewiadomskiemu, który zainteresował się twórczością Andrzeja Sosnowskiego[15] . Poeta publikował w „Kresach” i finalnie to stowarzyszenie „Kresy” wydało Sezon na Helu[15] .
Charakter tomu
[edytuj | edytuj kod]Według Joanny Orskiej jednym z głównych tematów tomu, jak zresztą całej twórczości Andrzeja Sosnowskiego stanowi czas, chwila[16] . Zdaniem Bogdana Zalewskiego „właściwym bohaterem wiersza „Sezon na Helu” staje się czas”[17].
Poetyka Sezonu na Helu została określona przez Leszka Szarugę jako barokowa, pełna „odległych skojarzeń” oraz „niemal surrealistycznego przepływu obrazów”[1] . Według Wita Pietrzaka można również rzadko dostrzec analogię do poetyki romantyzmu[18] . Z kolei Bogdan Zalewski określił „Sezon na Helu” jako utwór postmodernistyczny[19].
Wiersz Pomona i Wertumnus został napisany w formie pantum[5] . Dwa utwory, Koniec wieku i Po sezonie są pozbawione wersyfikacji, pozostałe teksty mają budowę wersową[6] .
Aluzje i odniesienia w tekstach
[edytuj | edytuj kod]W tekście Sezonu na Helu znajdują się liczne gry słowne, cytaty, kryptocytaty, czy parafrazy[1] .
Wiersz R.R. (1877-1933) odnosi się do życiorysu Raymonda Roussela[20][9] . Sosnowski przetłumaczył później jego Dokumenty mające służyć za kanwę na język polski[13] . Utwór Lautréamont Mix nawiązuje tytułem do postaci Lautréamonta[1][10] . Zdaniem autora, który przytoczył opinię Janusza Kotary, wiersz Fragment ma charakter częściowo autobiograficzny, jest to „być może wyznanie i autopsychoanaliza”[10] . Również inne utwory z tomu Sezon na Helu noszą według poety ślady autobiograficzności[10] .
Odbiór w Polsce
[edytuj | edytuj kod]W polskiej prasie literackiej w latach 1994–1996 ukazało się co najmniej pięć recenzji tomu Sezon na Helu, autorami byli polscy poeci: Maciej Cisło, Jacek Gutorow, Leszek Szaruga i krytyk literacki Jan Wolski[21] . Poeta Leszek Szaruga uznał Sezon na Helu za potwierdzenie talentu Andrzeja Sosnowskiego[1] . Z kolei krytyk Jan Wolski określił tenże tom „przypadkowym – mimo wszystko – zbiorem wierszy różnych”[22] .
Nawiązaniem do tytułu tomu jest tytuł wiersza Wesele na Helu Agnieszki Mirahiny[23] .
Wydania polskie i przekłady na język angielski
[edytuj | edytuj kod]Po pierwszym wydaniu w 1994 roku, tom został przedrukowany w zbiorze poezji Andrzeja Sosnowskiego Dożynki (1987-2003), wydanym w 2006 roku nakładem Biura Literackiego[24] .
Następny przedruk całości tekstu znalazł się w poszerzonym zbiorze Pozytywki i marienbadki (1987-2007), wydanym w 2009 roku również w Biurze Literackim[25] .
Wybrane z tomu wiersze znalazły się w dwujęzycznym[26] zbiorze polskiej poezji przetłumaczonej na język angielski pt. Carnivorous Boy. Carnivorous Bird. Poetry from Poland, która ukazała się w wyborze Marcina Barana[27]. Książka została wydana w USA przez Zephyr Press z siedzibą w Brookline w 2004 roku[27].
W 2011 roku ukazał się wybór poezji Andrzeja Sosnowskiego w przekładzie na język angielski autorstwa Benjamina Paloffa pt. Lodgings (pol. Stancje) w wydawnictwie Open Letter amerykańskiego University of Rochester[28][29] .
Do 2011 roku przetłumaczono i opublikowano łącznie co najmniej 12 wierszy z tomu Sezon na Helu[30].
Książka w formie e-booka ukazała się 16 grudnia 2015 roku w Biurze Literackim[31] .
14 kwietnia 2007 roku ukazała się w Biurze Literackim płyta kompaktowa Trackless, wspólny projekt Andrzeja Sosnowskiego, który czyta na niej swoje teksty oraz specjalnie do tego celu powołanej grupy Chain Smokers, autorów oprawy muzycznej[32] . Na płycie znalazły się dwa wiersze z Sezonu na Helu pt. Anoksja i Życiorys[33] .
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Trzeci – licząc bibliofilski Dom bez kantów, którego współautorami byli Kuba Kozioł i Tadeusz Pióro[3] .
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Szaruga 1994 ↓.
- ↑ a b Pietrzak 2011 ↓.
- ↑ Mikurda ↓.
- ↑ BN ↓.
- ↑ a b Bujno 2012 ↓.
- ↑ a b Sosnowski 1994 ↓.
- ↑ a b Sendecki 2013 ↓.
- ↑ a b Justyna Tabaszewska , Awangardowe i ariergardowe tradycje w nowej polskiej poezji na przykładzie twórczości Andrzeja Sosnowskiego, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, 62 (2), 2019, s. 156, DOI: 10.26485/ZRL/2019/62.2/9, ISSN 2451-0335 [dostęp 2023-01-06] (pol.).
- ↑ a b Fiedorczuk 2003 ↓.
- ↑ a b c d Szczur 1998 ↓.
- ↑ Bereza 1996 ↓.
- ↑ a b Sosnowski 2004 ↓.
- ↑ a b Batora ↓.
- ↑ Sosnowski 2014 ↓.
- ↑ a b Bałagajewski 2013 ↓.
- ↑ Orska ↓.
- ↑ Zalewski 2000 ↓, s. 67.
- ↑ Pietrzak 2013 ↓.
- ↑ Zalewski 2000 ↓, s. 62.
- ↑ Świeściak 2007 ↓.
- ↑ PBL ↓.
- ↑ Wolski 1994 ↓.
- ↑ Kozioł 2015 ↓.
- ↑ BL ↓.
- ↑ BL2 ↓.
- ↑ Zephyr ↓.
- ↑ a b Okulska 2011 ↓, s. 36.
- ↑ Open Letter ↓.
- ↑ Belli 2011 ↓.
- ↑ Okulska 2011 ↓, s. 37.
- ↑ BL3 ↓.
- ↑ BL4 ↓.
- ↑ BL5 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Sosnowski. Trackless. Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-21].
- Andrzej Sosnowski. Trackless. Spis treści. Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-21].
- Arkadiusz Bałagajewski: Twórczość Andrzeja Sosnowskiego. Archiwum Programu Historia Mówiona, 2013-07-02. [dostęp 2016-12-10].
- E. C. Belli. Andrzej Sosnowski’s “Lodgings”. „Words without Borders”, 2011-03. (ang.).
- Katarzyna Batora: Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Andrzej Sosnowski. Instytut Badań Literackich PAN. [dostęp 2016-12-10].
- Henryk Bereza. Wypiski. (23.6.1994). „Twórczość”. R. 52 (4), s. 186, 1996. ISSN 0041-4727.
- Sezon na Helu. Rekord w Przewodniku Bibliograficznym. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2016-12-10].
- Andrzej Sosnowski. Dożynki (1987-2003). Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-10].
- Andrzej Sosnowski. Pozytywki i marienbadki (1987-2007). Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-10].
- Sezon na Helu w Poezjem. Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-10].
- Dawid Bujno. Dekonstrukcyjność poezji Andrzeja Sosnowskiego. „Białostockie Studia Literaturoznawcze”. 3, s. 331, 2012. Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku. ISSN 2082-9701.
- Julia Fiedorczuk: Być więc i nie być. W: Lekcja żywego języka. O poezji Andrzeja Sosnowskiego. Grzegorz Jankowicz (red.). Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa. Studium Literacko-Artystyczne przy Instytucie Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, seria: Biblioteka Pisma Literacko-Artystycznego "Studium" t. 61. Punkt Krytyczny t. 1. ISBN 83-7389-432-2.
- Paweł Kozioł: Agnieszka Mirahina. Instytut Adama Mickiewicza, 2015-02. [dostęp 2016-12-10].
- Kuba Mikurda: Ach, Sosnowski.... Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-10].
- Joanna Orska: Życie pośród szampańskich słów kończy się nagle (ale jak nagle? Nagle? Kiedy nagle?) bajeczną stłuczką. Biuro Literackie. [dostęp 2016-12-10].
- Inez Okulska. Język (wy)grywa. Gry językowe poezji Andrzeja Sosnowskiego w przekładzie. „Kwartalnik Językoznawczy”. 5 (1), 2011. Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ISSN 2081-5441.
- Lodgings. Open Letter. [dostęp 2016-12-10]. (ang.).
- Wit Pietrzak. Domy i statki, czyli o potrzebie odurzenia. „Fragile”. 13 (3), s. 8, 2011. ISSN 1899-4261.
- Wit Pietrzak. Poezja życia / poezja instrukcji: poems Andrzeja Sosnowskiego w kontekście teorii poezji Ezry Pounda. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”. 22 (42), s. 251, 2013. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. ISSN 2450-4939.
- Polska Bibliografia Literacka. Materiał dostępny za lata 1988-2002. Instytut Badań Literackich w Warszawie, Pracownia Bibliografii Bieżącej w Poznaniu. [dostęp 2016-12-10].
- Marcin Sendecki. Pisarze u wód. „Książki. Magazyn do Czytania”. 9 (2), 2013-05. Agora S.A.. ISSN 2083-3881.
- Andrzej Sosnowski: Andrzej Sosnowski – "Sezon na Helu" (mówi autor). Polskie Radio S.A, 2014-05-12. [dostęp 2016-12-10].
- Andrzej Sosnowski: Sezon na Helu. Lublin: Stowarzyszenie Literackie „Kresy”, 1994. ISBN 83-900667-4-2.
- Leszek Szaruga. Na jałowym brzegu. „Dekada Literacka”. 97/98 (14/15), s. 13, 1994-09-15. ISSN 0867-4094.
- Hieronim Szczur. O przygodach pewnego języka. Z Andrzejem Sosnowskim rozmawia Hieronim Szczur. „Dekada Literacka”. 137/138 (1/2), s. 3, 1998-02-28. ISSN 0867-4094.
- Anna Świeściak. O dwóch przypadkach reprezentacji. Wokół motywu daty (Tomasz Różycki i Andrzej Sosnowski). „Teksty Drugie”, s. 198, 2007. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0867-0633.
- Jan Wolski. Język wyjęty z zawiasów. „Kwartalnik Artystyczny”, s. 128, 1994. Teatr Polski w Bydgoszczy. ISSN 1232-2105.
- Bogdan Zalewski. Kto się boi Johna Ashbery?. „Studium”. 22-23 (2-3), 2000. Wydawnictwo Zielona Sowa. ISSN 1425-1574.
- A bilingual anthology of contemporary polish poetry. Zephyr Press. [dostęp 2016-12-10]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Sezon na Helu – pełny tekst dzieła w bibliotece Polona