Sobór św. Jana Chrzciciela w Jekaterynburgu
 6600001182
| |||||||||||||||
| sobór (konkatedra eparchii) | |||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||
| Wezwanie |
św. Jana Chrzciciela | ||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
29 sierpnia/11 września (ścięcia głowy) | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Jekaterynburga  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego  | |||||||||||||||
 56°49′45,8″N 60°34′30,9″E/56,829389 60,575250
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Sobór św. Jana Chrzciciela (ros. Иоанно-Предтеченский собор) – jeden z prawosławnych soborów w Jekaterynburgu. Wzniesiony w latach 1846–1860. Konkatedra eparchii jekaterynburskiej. W czasach sowieckich jedyna czynna prawosławna świątynia w mieście.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Sobór pierwotnie miał status zwykłej cerkwi, jakich wiele znajdowało się w Jekaterynburgu[1]. Został ufundowany przez bogatego kupca Tielegina na wzgórzu w okolicach cmentarza Iwanowskiego, w pobliżu traktu moskiewskiego prowadzącego z miasta Perm[2]. Budowa rozpoczęła się 15 września 1846[a], a została zakończona 12 września 1860[1]. Cerkiew znajdowała się na wzgórzu, co sprawiało, że była dobrze widoczna z wielu punktów miasta i szybko stała się jednym z ważniejszych obiektów zachodniej części Jekaterynburga[2]. Budowla została wzniesiona w stylu bizantyjsko-rosyjskim, o jednym piętrze, jednej wieży oraz z pomieszczeniami parafialnymi w piwnicach[2]. 12 września 1860 cerkiew dedykowana św. Janowi Chrzcicielowi została konsekrowana przez biskupa Warłaama[1]. Główny ikonostas cerkwi był poświęcony narodzinom św. Jana Chrzciciela Poprzednika Pańskiego[1]. Już po kilku latach okazało się, że budynek jest zdecydowanie zbyt mały jak na potrzeby lokalnych wiernych. W 1886 przeprowadzono rozbudowę świątyni, a także pomieszczeń piwniczych, tak by mogły pomieścić więcej sprzętów liturgicznych i rosnącej dokumentacji cerkiewnej związanej z pobliskim cmentarzem[2]. 27 grudnia 1886 poświęcono ulokowaną w nowej północnej części kaplicę z ikoną św. Mikołaja Cudotwórcy, a 3 czerwca 1888 południową kaplicę z ikoną Matki Boskiej „Ukój Mój Smutek”, którą przeniesiono tu z innej świątyni[2][3]. Z uwagi na swoją lokalizację przy cmentarzu Iwanowskim, oprócz pełnienia roli świątyni dla okolicznych wiernych, służyła także jako cerkiew dla odprawiania nabożeństw żałobnych[2]. Na fasadzie świątyni umieszczono wizerunki świętych, a główny ikonostas wykonany był z drewna w stylu eklektycznym[3].
W 1914 przy cerkwi powstał nowy cmentarz, na którym grzebano ofiary I wojny światowej oraz kolejnych konfliktów zbrojnych i prześladowań, m.in. rosyjskiej wojny domowej[2]. W 1922 w czasie akcji konfiskowania majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego cerkiew św. Jana Chrzciciela została ogołocona z 15,5 kilogramów srebra[4]. W 1923 świątynia została zajęta przez ruch odnowicielstwa, Żywą Cerkiew[4]. W 1925 po śmierci patriarchy Tichona duchowieństwo i wierni skupieni wokół cerkwi nie uznali zarządzających Rosyjskim Kościołem Prawosławnym locum tenens metropolitów Sergiusza i Piotra, lecz przeszli na stronę grigoriewców[2]. W świątyni służył w 1928 biskup jekaterynburski Grzegorz, lider ruchu grigoriewców[5]. Wraz z ugruntowaniem się władzy bolszewickiej duchowni cerkwi byli prześladowani i niejednokrotnie aresztowani, ale sama świątynia nie została zamknięta[6]. Wśród ludności miasta była ona znana jako cerkiew Iwanowska (ros. Ивановская церковь)[4]. W latach trzydziestych władze sowieckie zamknęły większość cerkwi w mieście, oprócz cerkwi św. Jana Chrzciciela i cerkwi Wszystkich Świętych, która znajdowała się w rękach Odnowicielstwa[2]. Wcześniej, bo w 1930 bolszewickie kierownictwo Swierdłowska podjęło decyzję o wysadzeniu dwóch najważniejszych prawosławnych obiektów sakralnych w mieście: katedralnego soboru Objawienia Pańskiego i soboru św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Zamknięcie wszystkich świątyń, w tym także soboru św. Aleksandra Newskiego, sprawiło, że zwolennicy metropolity Sergiusza zaczęli dzielić cerkiew z grigoriewcami. Grigoriewcy zajęli główną część cerkwi, a wierni metropolicie Sergiuszowi lewą stronę pomieszczenia piwnicznego[4]. Tuż przed 1941 prawą stronę piwnicy otrzymali przedstawiciele Odnowicielstwa, których świątynia została także zamknięta[2]. Duchowieństwo i metropolici byli w dalszym ciągu prześladowani, co sprawiło, że w 1941 – mimo że świątynia formalnie nadal działała i była jedyną otwartą cerkwią w całym Swierdłowsku[b] – nie posługiwał w niej ani jeden kapłan[2]. Z powodu wysokich obciążeń podatkowych dwukrotnie, za każdym razem przez około sześć miesięcy, najpierw w 1941, a następnie w 1942, nie odprawiano żadnych nabożeństw[4]. Sytuacja zmieniła się dopiero po ataku Niemiec na ZSRR i w początkach 1942, wskutek nowej polityki sowieckiej wobec Kościoła Prawosławnego, wznowiono praktyki religijne[7]. Eparchię swierdłowską objął wkrótce biskup Warłaam, a cerkiew stała się główną świątynią eparchii i od tej pory jest znana jako sobór św. Jana Chrzciciela[1].
Kolejna fala prześladowań rozpoczęła się w 1963 z inicjatywy Nikity Chruszczowa; sobór nie ucierpiał, ale zamknięto znajdujący się wokół niego zabytkowy cmentarz, szczęśliwie jednak nie został on zniszczony[2]. W 1957 po każdej ze stron bryły świątyni dostawiono drewniane przybudówki, by umożliwić wszystkich chętnym wiernym uczestnictwo w nabożeństwach[8]. W tym samym roku urządzono w piwnicy pomieszczenia do nabożeństw żałobnych oraz chrztów[8]. Liczba wiernych uczęszczających regularnie do soboru wahała się między 80 a 100[8]. W latach osiemdziesiątych prowizoryczne drewniane przybudówki zostały rozebrane i zastąpione już murowanymi[8].
Sobór obecnie
[edytuj | edytuj kod]W 1988 zezwolono na ponowne użytkowanie dzwonów w soborze[6]. W 1991 zaaranżowano nowe pomieszczenie chrzcielne, we wrześniu 1994 do wnętrza soboru przeniesiono doczesne szczątki zmarłego w 1986 biskupa jekaterynburskiego Klemensa[6]. Od 2000 sobór Świętej Trójcy jest główną świątynią eparchii jekaterynburskiej, a sobór św. Jana Chrzciciela otrzymał status konkatedry[6]. Oprócz wspomnianych wcześniej ikon św. Jana Chrzciciela, św. Mikołaja i Matki Boskiej, znajdują się tu także szczególnie czczone ikony św. Jana Tobolskiego i św. Katarzyny[1]. 17 kwietnia 2010 sobór św. Jana Chrzciciela odwiedził patriarcha moskiewski Cyryl I[9].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Daty z okresu Imperium Rosyjskiego podane w starym stylu.
- ↑ W 1924 Jekaterynburg przemianowano na Swierdłowsk, a do dawnej nazwy powrócono w 1991.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Ekaterinburg-eparhia.ru: Иоанно-Предтеченский Кафедральный собор. [dostęp 2012-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-30)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Sobory.ru: Екатеринбург. Собор Иоанна Предтечи. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).
- ↑ a b Rus-sobori.ru: Иоанно-Предтеченский кафедральный собор. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).
- ↑ a b c d e M-i-e.ru: Иоанно-Предтеченский храм. [dostęp 2012-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ros.).
- ↑ ГРИГОРИЙ w Encyklopedii Prawosławnej
- ↑ a b c d Tv-soyuz.ru: Иоанно-Предтеченский Кафедральный собор Екатеринбурга встретил храмовый праздник. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Сегодня свой престольный праздник отмечает Иоанно-Предтеченский Кафедральный собор Екатеринбурга. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).
- ↑ a b c d Pravoslavie.ru: Престольный праздник отметил Иоанно-Предтеченский Собор Екатеринбурга. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).
- ↑ Patriarchia.ru: Предстоятель Русской Православной Церкви посетил Иоанно-Предтеченский кафедральный собор и Екатеринбургское епархиальное управление. [dostęp 2012-07-24]. (ros.).