Socjalistyczny system prawa
Socjalistyczny system prawa – system prawa, który obowiązywał na terenie ZSRR oraz państw tzw. demokracji ludowej od 1917 r.
Systemy prawa socjalistycznego były systemami prawa funkcjonującymi w państwach socjalistycznych. Ich podstawę stanowiła marksistowska teoria prawa oraz silna centralizacja i stopienie systemu prawnego z aparatem politycznym. Po zdobyciu władzy w danym kraju przez komunistów dotychczasowy system prawny był przekształcany w system socjalistyczny. Po rozpadzie bloku wschodniego systemy socjalistyczne powróciły do rodziny systemów prawa stanowionego[1].
Podstawy filozofii socjalizmu[edytuj | edytuj kod]
Socjalizm [łac. socialis ‘społeczny’] jest to zbiór ideologii oraz ruchy społeczne powstałe w XIX w., dążące do stworzenia ładu społecznego który u swej podstawy ugruntowane były zasady wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką; w myśli marksistowskiej faza rozwoju społecznego, następująca po kapitalizmie (termin używany zamiennie z terminem „komunizm”); określenie stosowane w charakterystyce ustroju społecznego tych krajów wysoko rozwiniętych (zwłaszcza europejskich), w których gospodarce rynkowej towarzyszy daleko posunięta redystrybucja dochodu narodowego i realizacja koncepcji państwa dobrobytu.
Powstanie systemu prawnego byłego ZSRR[edytuj | edytuj kod]
Rewolucja październikowa (1917) zapoczątkowała proces obalenia porządku prawnego i kulturowego panującego na terytorium Cesarstwa Rosyjskiego. Rewolucja miała na celu obalenia dotychczasowego porządku prawnego i stworzenia nowego, który miał powstać ex nihilo (potocznie : z niczego). Pierwszymi aktami prawnymi regulującymi podstawowe zasady powstałego systemu prawnego były trzy dekrety o sądzie Rady Komisarzy Ludowych (Zostały one zainicjowane przez W.I. Lenina). Pierwszy z nich - Dekret o sądzie nr 1 - został wydany w grudniu 1917 r. - który pozbawiał mocy prawnej prawa przedrewolucyjnego ale dopuszczał możliwość stosowania niektórych przepisów (dopuszczalność została zawarta w art. 5) jeżeli nie zostały uchylone przez rewolucję oraz nie sprzeciwiały się rewolucyjnemu sumieniu i rewolucyjnej świadomości prawnej. Natomiast Dekret o sądzie nr 3 z 3 lipca 1918 r. całkowicie zakazał stosowania prawa obalonej władzy.
Kadra sądownicza została zmieniona - nacisk partii robotniczej sprawił, że palestra istniejąca przed rewolucją została wyeliminowana z funkcji jaką wcześniej pełniła - na rzecz nowej kadry która miała poglądy socjalistyczne.
Powstanie prawa krajów tzw. demokracji ludowej[edytuj | edytuj kod]
Państwa powstałe po drugiej wojnie światowej w Europie które zostały włączone do socjalistycznego systemu prawnego nie weszły jednocześnie i w ten sam sposób w system prawny panujący na ówczesnym terytorium ZSRR. Ze względu na stan legislacji, kultury i aspekty socjologiczne danego państwa ZSRR wybrała inne drogi wprowadzenia prawa socjalistycznego w danym państwie. Główne dwa sposoby transformacji ustrojowo-prawnej w tym systemie to :
- Stopniowe wdrażanie treści socjalistycznych do aktów już istniejących w państwie - takie działanie możliwe było w Państwach, których systemy prawne były rozbudowane, a istniała możliwość wprowadzenia niewielkich zmian przyczyniających się do przemiany istniejących aktów prawnych w danym państwie w akty prawne spełniające wymogi idei socjalistycznych
- Stworzenie ex nihilo prawa nowego, które spełnia wymogi prawa socjalistycznego (np. Albania, Bułgaria, Jugosławia)
Ekonomia polityczna systemu[edytuj | edytuj kod]
Okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu[edytuj | edytuj kod]
Punktem wyjścia i podstawowym warunkiem przekształcenia przedrewolucyjnych kapitalistycznych stosunków produkcji w socjalistyczne, zbudowanie socjalistycznej gospodarki, była zmiana charakteru państwa, przejęcie władzy przez robotników oraz sprzymierzone z nimi chłopstwo, stworzenie państwa socjalistycznego. Zwycięstwo rewolucji zależało od stopnia uświadomienia i organizacji klasy robotniczej, od istnienie partii która kierowała się marksistowsko-leninowską ideologią - podkreśla to klasowy charakter walki o dokonanie przemian socjalistycznych.
Początkowo najważniejszym zadaniem partii było przejęcie władzy w państwie dobrze rozwiniętym (którym było ówczesne cesarstwo rosyjskie) a następnie w kilkuletnich odstępach czasów w krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo.
Okres, w którym nowa władza ludowa przekształca kapitalistyczny system ekonomiczny państwa w socjalistyczny, nazywamy okresem przejściowym. Jest to okres głębokich przemian ekonomicznych, społecznych i politycznych państwa oraz stopniowej likwidacji i przekształcania kapitalistycznych stosunków produkcji oraz budowy gospodarki socjalistycznej.
Ogólne cechy gospodarki socjalistycznej[edytuj | edytuj kod]
- wszystkie przedsiębiorstwa należą do państwa (mały odsetek w rękach prywatnych, najczęściej są to małe przedsiębiorstwa)
- przymusowe upaństwowienie zakładów przemysłowych
- likwidacja wolnego rynku
- stawiano większy nacisk na rozwój przemysłu ciężkiego, przez co występowały braki w zaopatrzeniu sklepów
- nakładanie wymogów dostarczenia minimalnych dostaw przez przedsiębiorstwa prywatne
- brak konkurencji (przyczyna likwidacji wolnego rynku oraz monopolizacja dziedzin handlu i usług)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Major Legal Systems in the World Today: An Introduction to the Comparative Study of Law
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- René David, Brierley John E.: Major Legal Systems in the World Today: An Introduction to the Comparative Study of Law. London: Stevens & Sons, 1968.
- Katarzyna Sójka - Zielińska : Historia Prawa . Warszawa, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2001.
- Stanisław Szefler, Stefan Marciniak : Ekonomia Polityczna dla Wyższych Szkół Technicznych i Rolniczych, Warszawa, Wydawnictwo PWN, 1976.