Barbakan

Barbakan w Krakowie

Barbakan w Warszawie

Barbakan – element średniowiecznego budownictwa obronnego, ważny składnik fortyfikacji miejskich, zazwyczaj w formie okrągłej, murowanej budowli wysuniętej przed linię murów obronnych i połączonej z bramą miejską za pośrednictwem osłoniętego przejścia.

Barbakan składał się z osłoniętego przejścia (tzw. szyi), która łączyła mur obronny z np.: basztą, wieżą, basteją, rondelą, tarasem, bastionem lub rawelinem.

Barbakan rozpowszechnił się w średniowieczu i w różnych formach przetrwał do połowy XVIII wieku. Jego rozwinięciem był stosowany od XVI wieku rawelin. Najstarszy zachowany barbakan w Europie pochodzi z pierwszej połowy XIII wieku i znajduje się w Carcassonne we Francji.

Barbakany w Polsce

Pierwszym barbakanem, jaki powstał na obecnych ziemiach polskich, był barbakan przed Bramą Starotoruńską z 1429 w Toruniu, wysadzony przez Szwedów w 1703. Drugi toruński barbakan, przed Bramą Chełmińską, pochodził z 1449.

Barbakany istniały również we Włocławku, Fromborku, Opolu, Wrocławiu (XV/XVIw.), Stargardzie (przy trzech bramach Świętojańskiej, Pyrzyckiej i Wałowej) i przy obu bramach Lwowa - Krakowskiej i Halickiej.

Zachowane barbakany w Polsce:

• w Krakowie przed Bramą Floriańską (XV w.)
• w Gdańsku (Katownia XIV w.-XVI w.)
• w zamku biskupim w Siewierzu (XVI w.)
• na Jasnej Górze (XVII w. - rawelin)
• ruiny barbakanu w Bieczu
• w Choszcznie, przy nieistniejącej Bramie Kamiennej(XV w.).
• Zamek Tenczyn

Obecny barbakan warszawski jest prawie w całości rekonstrukcją powojenną, jednak z wykorzystaniem oryginalnych fundamentów i elementów murów. Rekonstrukcję wykonano na podstawie rycin z XVI wieku.

Bibliografia

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 20. ISBN 83-85001-89-1.

Zobacz też

• fortyfikacja
• bastion
• cytadela
• baszta
• architektura gotycka