Barbakan w Warszawie
52°15′02″N 21°00′36″E/52,250556 21,010000
 nr rej. 336/3 z 1 lipca 1965[1]
| |
 Odbudowany barbakan od strony zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Architekt | |
| Ukończenie budowy |
1548 |
| Ważniejsze przebudowy |
1954 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°15′02″N 21°00′36″E/52,250556 21,010000
| |
Barbakan w Warszawie – barbakan wzniesiony około 1548 jako element warszawskich murów obronnych – przedbramie Bramy Nowomiejskiej Starego Miasta.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Celem budowy barbakanu było zwiększenie bezpieczeństwa wjazdu do Starej Warszawy przez Bramę Nowomiejską i zapewnienie bocznej obrony sąsiednich murów[2]. Jest on jedną z kilku tego rodzaju budowli w Europie[2].
Ceglana budowla ma formę wysuniętej przed fosę półokrągło zakończonej dwukondygnacyjnej bastei przejazdowej[3]. W dolnej kondygnacji umieszczono strzelnice artyleryjskie, a w górnej zamknięty, kryty ganek z okrągłymi okienkami strzelniczymi na obie strony[3]. Barbakan został połączony z murem zewnętrznym murów obronnych niewyodrębnioną szyją tej samej wysokości[3]. Wewnątrz szyi i przed barbakanem znajdowały się prawdopodobnie mosty zwodzone[3].
Projektantem budowli był architekt Jan Baptysta z Wenecji[4]. Na przełomie XVI i XVII wieku została ona zwieńczona renesansową attyką[4]. W pierwszej połowie XVII wieku przed barbakanem wzniesiono tzw. trzecią Bramę Nowomiejską w formie arkady zamykającej ulicę Nowomiejską[3].
Już w chwili jego wybudowania barbakan był anachroniczny i nie spełniał poważniejszych funkcji obronnych, głównie wskutek rozwoju artylerii. Tylko raz w swej historii uczestniczył w obronie Warszawy – podczas potopu szwedzkiego, kiedy to wojska króla Jana Kazimierza odbijały go 30 czerwca 1656 z rąk szwedzkich.
W XVIII w. barbakan częściowo rozebrano, a w XIX w. jego pozostałości włączono w obręb nowo wybudowanych w jego miejscu kamienic. Zachowały się dolne części zespołu bramnego oraz ściana barbakanu w pełnej wysokości wykorzystana jako ściana kamienicy pod adresem Nowomiejska 24[3]. W latach 1937–1938 zrekonstruowano pod kierownictwem Jana Zachwatowicza fragment murów oraz zachodnią część mostu barbakanu, co umożliwiła rozbiórka znajdujących się tam budynków[5]. Do jej zburzenia w 1944 w miejscu wschodniej części barbakanu znajdowała się kamienica Piwnica Gdańska (pierwotnie pod adresem ul. Nowomiejska 18/20[6], a po połączeniu z sąsiednią kamienicą ul. Nowomiejska 18/22)[7].
Podczas oblężenia Warszawy w 1939 oraz powstania warszawskiego zabudowa Starówki uległa zniszczeniu. Po wojnie Biuro Odbudowy Stolicy postanowiło nie odbudowywać kamienic okalających dawne mury miejskie. W zamian postanowiono odsłonić ich pozostałości i odbudować barbakan. Rekonstrukcji dokonano w latach 1952–1954 pod kierownictwem Wacława Podlewskiego na podstawie XVII-wiecznych rycin z zastosowaniem cegieł z gotyckich kamienic rozebranych w Nysie i Wrocławiu[8]. Nie odtworzono części szyi od strony miasta i nieprawidłowo odtworzono zewnętrzną formę portalu wjazdowego[3].
W trzechsetną rocznicę wyzwolenia miasta (1956) na wewnętrznym murze budowli odsłonięto tablicę z piaskowca upamiętniającą żołnierzy i mieszkańców walczących w czasie potopu szwedzkiego[9].
W barbakanie znajduje się wystawa Muzeum Warszawy (czynna w sezonie letnim) poświęcona murom obronnym Starej Warszawy[10]. Historię barbakanu można poznać podążając muzealną trasą spaceru online Tajemnice Barbakanu i warszawskich murów miejskich[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Barbakan na akwareli Zygmunta Vogla, ok. 1800 -
Kamienica Piwnica Gdańska (po lewej) znajdująca się do 1944 w miejscu Barbakanu, po prawej odsłonięte pod koniec lat 30. mury obronne -
Ruiny Piwnicy Gdańskiej z widoczną dolną partią Barbakanu, ok. 1945 -
Barbakan i jego otoczenie widziane z lotu ptaka, lata 60. -
Barbakan od strony ul. Nowomiejskiej -
Schody prowadzące na piętro -
Korytarz na piętrze -
Fragment ekspozycji Muzeum Warszawy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025.
- ↑ a b Teresa Mroczko i in.: Vademecum warszawskie. Warszawa: Wydawnictwo Warszawskiego Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”, 1957, s. 297.
- ↑ a b c d e f g Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 122. ISBN 83-221-0628-9.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 45. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 19. ISBN 978-83-268-1238-5.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 13. Nowogrodzka-Nowomiejska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2007, s. 247. ISBN 978-83-88372-35-3.
- ↑ Nowomiejska 18/22. Dawna "Piwnica Gdańska". warszawa1939.pl. [dostęp 2017-02-19].
- ↑ Architektoniczne perły Warszawy, Renowacje i zabytki nr. 3/2012
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 198–199. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Barbakan. Oddział Muzeum Warszawy [online], Barbakan [dostęp 2024-05-16] (pol.).
- ↑ Tajemnice Barbakanu i warszawskich murów miejskich. [w:] Muzeum Warszawy [on-line]. 9 lipca 2021. [dostęp 2024-05-23].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Barbakanna portalu polska-org.pl