Juliusz Saturnin
 Rzadki aureus Saturnina z legendą IMP C IVL SATVRNINVS AVG na awersie i VICTORIAE AVG na rewersie oraz wyobrażeniem Wiktorii | |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
zamordowany przez żołnierzy |
Juliusz Saturnin (Sextus lub Gaius Iulius Saturninus[1]) (? – zm. 280/281[2] w Apamei) – rzymski uzurpator; dowódca wojsk Probusa na Wschodzie, proklamowany cesarzem w wyniku lokalnej rebelii.
Życie i działalność[edytuj | edytuj kod]
Brak pewności co do jego rzeczywistego pochodzenia: mógł być pochodzenia galijskiego albo mauretańskiego[3][a]. Według Flawiusza Wopiskusa otrzymał staranne wykształcenie – „w Afryce bowiem poświęcał się retoryce, a w Rzymie uczęszczał do szkół dla nauczycieli”[4].
W czasach Aureliana znany już jako wybitny wódz, któremu cesarz powierzył pieczę nad wschodnią granicą cesarstwa wraz z tytułem dux limitis Orientalis[5]. Najpewniej jego wysoki prestiż spowodował, iż cesarz zdecydowanie odseparował go od Egiptu, wciąż mającego niezwykłe znaczenie polityczne jako ważne źródło zaopatrzenia w żywność. Był zaufanym cesarza Probusa, który prawdopodobnie w 279 powierzył mu namiestnictwo Syrii, m.in. z zadaniem odbudowania zniszczonej przez trzęsienie ziemi Antiochii[5][3] (por. Euzebiusz z Cezarei, Kronika I, 723). Przypuszczalnie po odejściu Probusa z Bliskiego Wschodu do Europy, na granicę nadreńską, został przez niespokojne elementy w Aleksandrii (cywilów i wojsko) ogłoszony cesarzem. Nie chcąc okazać nielojalności wobec Probusa, uszedł z Aleksandrii do Palestyny. Jednakże po pewnym czasie (zapewne w 280 lub 281), wobec przymusowej dłuższej obecności cesarza w Galii i jego zaabsorbowania tamtejszymi wydarzeniami (bunty Prokulusa i Bonosusa) – jako namiestnika obszaru syryjskiego żołnierze powtórnie (przypuszczalnie w szczególnej sytuacji) obwołali go cesarzem. Choć początkowo wzbraniał się przed tym, w końcu (być może dla osobistego bezpieczeństwa) uległ godząc się przyjąć tytuł augusta.
Nieznany jest rzeczywisty zasięg jego władzy – źródło mówi ogólnie o zagarnięciu władzy na Wschodzie[6]. Ostatecznie oblężony przez wojska Probusa w Apamei, został tam zamordowany przez własnych żołnierzy[3][7].
Jego tożsamość i uzurpację wiarygodnie poświadcza złoty aureus typu Victoriae Aug[ugusti][8] (charakterystycznego dla uzurpatorów III wieku)[b].
Nie należy go mylić z Saturninem – uzurpatorem z czasów Galiena, wymienianym przez Historia Augusta (Trzydziestu pretendentów 23) jako „optimus ducum Gallieni temporis”.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pochodzenie od Galów przypisuje mu Historia Augusta (Firmus, Saturninus, Prokulus i Bonosus 7,1), rodowód afrykański (mauretański) – Zosimos (Nowa historia I 66,1) i późniejszy Zonaras (Skrót historii XII 29).
- ↑ RIC 591; zachowany w 2 egzemplarzach – w londyńskim British Museum oraz w pewnej nowojorskiej kolekcji (Ralph B. Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus, Augsburg 1996, s. 394.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kaczanowicz 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Kaczanowicz 1997 ↓, s. 75.
- ↑ a b c Lippold 1979 ↓.
- ↑ Historia Augusta ↓, Firmus, Saturninus, Prokulus, Bonosus 10.
- ↑ a b Kienast 1996 ↓, s. 253.
- ↑ Historia Augusta ↓, Probus 18,4.
- ↑ Kaczanowicz 1997 ↓, s. 40.
- ↑ P.H. Webb: Roman Imperial Coinage, t. V, cz. 2. London: Spink & Son, 2003, s. 574.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiesław Kaczanowicz: Cesarz Probus 276–282 n.e. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997. ISBN 83-226-0720-2.
- Adolf Lippold: Saturninus (2). W: Der Kleine Pauly. T. 4. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1570,13-27.
- Dietrich Kienast: Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1996.
- Zosimos: Nowa historia. Helena Cichocka (tłum.). Instytut Wydawniczy Pax, 2012. ISBN 978-83-211-1923-6.
- Historycy cesarstwa rzymskiego. Żywoty cesarzy od Hadriana do Numeriana. Hanna Szelest (opr. i tłum.). Warszawa: Czytelnik, 1966.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Robin Mc Mahon: Probus and Rival Claimants (Proculus, Bonosus and Saturninus) of the 280s w De Imperatoribus Romanis [dostęp 2021-12-27]