Hematyt

Hematyt -błyszcz żelaza

Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu

hematyt kolomorficzny

żelaziak czerwony

Hematyt (gr. haema (haima), krew; haimatites, krwisty; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity minerał, tlenek żelaza(III).

Właściwości

• Wzór chemiczny: Fe₂O₃ tlenek żelaza(III)
• Układ krystalograficzny: trygonalny
  
• Twardość w skali Mohsa : 6 – 6,5
  
• Gęstość: 4,95 –5,26 g/cm³ – najczęściej 5,20
  
• Rysa: wiśniowoczerwona, brunatnoczerwona
  
• Barwa: stalowoszary, czarna
• Przełam: nierówny, drzazgowy
  
• Połysk: metaliczny, matowy
• Łupliwość: brak
  

Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru.

Występuje w skupieniach

• zbitych i skrytokrystalicznych (żelaziak czerwony),
• grubokrystalicznych (błyszcz żelaza – Rio Marina na Elbie Włochy),
• drobnoziarnistych , cienkotabliczkowych (mika żelazna),
• skorupowych i naciekowych (krwawnik),
• groniastych, kulistych i nerkowatych (szklane głowy – Cumbria w Wielkiej Brytanii; do 15 kg),
• rozetowych (róża hematytowa – Minas Gerais Brazylia ; średnica do 15 cm i Szwajcaria – do 7 cm), oraz
• proszkowych, ziemistych i pylastych (śmietana hematytowa).
• Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie (martyt).

Jest kruchy, nieprzezroczysty. Czasami zawiera domieszki glinu – hematyt glinowy, alumohematyt; oraz manganu.

Występowanie

Jest rozpowszechniony we wszystkich głównych typach skał, w których tworzy większe nagromadzenia lub jako minerał poboczny barwi je na różowo lub czerwono. Występuje jako spoiwo w niektórych skałach osadowych, okruchowych. Towarzyszy magnetytowi i pirytowi.

Miejsca występowania: USA – okolice J.Górnego, Tennesse; Kanada – Quebec; Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, Ukraina – Krzywy Róg, Kazachstan, Australia, Francja – kryształy do 10 cm, Niemcy, Szwecja, Japonia – kryształy do 6 cm..

W Polsce – na terenie Rezerwatu Archeologicznego Rydno (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi (Góry Świętokrzyskie), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich - m.in. hałdy d. kopalni "Victoria" w Ogorzelcu, Górach Kaczawskich, spotykany jest na Kujawach.

Występuje także na Marsie.

Zastosowanie

Główna ruda żelaza (70% Fe) – nie jest najbardziej bogatą, ale jest bardzo powszechną rudą żelaza. Bywa używany jako naturalny pigment do wyrobu czerwonej farby (czerwona ochra). Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Wykorzystywany jako kamień ozdobny i jubilerski. Używany do wyrobu drobnej galanterii artystycznej i żałobnej.

Bibliografia

• Atlas mineralogii –G.G.Gormaz , J.J.Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
• W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998
• J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003
• W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma- Press” 2003