Wszechrosyjskie Zgromadzenie Ustawodawcze

Demonstracja w obronie Konstytuanty

Zgromadzenie Ustawodawcze Rosji (ros. Всероссийское учредительное собрание, Konstytuanta) – najwyższy organ władzy ustawodawczej w Rosji (Republice Rosyjskiej) w 1918 roku.

Po raz pierwszy zwołania Zgromadzenia Ustawodawczego żądali na początku XIX wieku dekabryści. Od 1903 roku hasło to obecne było również w programie rosyjskiej socjaldemokracji i było popularne w okresie rewolucji 1905 roku.

Po rewolucji lutowej podstawą ugody między Komitetem Tymczasowym Dumy Państwowej a Radą Delegatów Robotniczych Piotrogrodu było zwołanie Konstytuanty, które miało zakończyć okres dwuwładzy. Wybory odbyły się 25 (12 według kalendarza juliańskiego) listopada 1917 (tzn. już po obaleniu Rządu Tymczasowego i przejęciu władzy przez bolszewików) przy frekwencji ok. 50%. Eserowcy zdobyli 40%, bolszewicy 23,9%, kadeci 4,7%, mienszewicy 2,3%.

18 (5) stycznia 1918 w Pałacu Taurydzkim odbyło się pierwsze i jedyne posiedzenie Zgromadzenia. Przewodniczącym Zgromadzenia został wybrany Wiktor Czernow z partii socjalistów-rewolucjonistów (eserowców). Masowe demonstracje uliczne w Piotrogrodzie w obronie Zgromadzenia zostały stłumione przez bolszewików przy użyciu broni palnej. Bolszewicy zażądali od Zgromadzenia uchwalenia zrzeczenia się uprawnień legislacyjnych. Zgromadzenie miało zatwierdzić wszystkie dekrety już wydane przez Radę Komisarzy Ludowych , a następnie odroczyć obrady. Kluczowy punkt przedstawionej przez bolszewików uchwały brzmiał: Zgromadzenie Konstytucyjne uważa, że zadania jego wyczerpują się na ustanowieniu głównych podstaw socjalistycznej przebudowy społeczeństwa. Wniosek został odrzucony większością 237 przeciw 136 głosom. Po odrzuceniu przez Konstytuantę wniosku bolszewików, ci opuścili posiedzenie, oświadczając,że Zgromadzenie opanowali "kontrrewolucjoniści". Zgromadzenie kontynuowało obrady. O 2.30 nad ranem salę posiedzeń opuścili sprzymierzeni z bolszewikami lewicowi eserowcy. O godz. 4 nad ranem, gdy Wiktor Czernow ogłaszał zniesienie prywatnej własności ziemi, bolszewicka ochrona pałacu zażądała zakończenia posiedzenia. Czernow kontynuował obrady jeszcze przez 20 minut, po czym pod presją wkraczających do sali dalszych uzbrojonych oddziałów bolszewickich odroczył posiedzenie do godziny 17. tego samego dnia. Zgromadzenie już nigdy więcej się nie zebrało.

19 (6) stycznia wydano dekret Rady Komisarzy Ludowych o rozwiązaniu Konstytuanty jako zgromadzenia kontrrewolucyjnego.

W czasie rosyjskiej wojny domowej deputowani podejmowali nieudane próby rekonstrukcji Zgromadzenia. Po zajęciu przez Korpus Czechosłowacki Samary, 92 członków Zgromadzenia pod przewodnictwem Wiktora Czernowa obradowało jako Komucz, powołało rząd, przywróciło swobody obywatelskie na kontrolowanym obszarze i przeprowadziło na nim wolne wybory.

Bibliografia

• Richard Pipes Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1