Antym (Czałykow)

Antym

Atanas Czałykow
egzarcha Bułgarii
Data i miejsce urodzenia	1816 Kırklareli
Data i miejsce śmierci	1 grudnia 1888 Widin
Miejsce pochówku	Widyń
egzarcha Bułgarii
Okres sprawowania	1872-1877
metropolita widyński
Okres sprawowania	1878-1888
Wyznanie	prawosławie
Kościół	Bułgarski Kościół Prawosławny
Śluby zakonne	1837
Diakonat	1838
Prezbiterat	do 1856
Chirotonia biskupia	1861

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne", "wariant flagi" oraz "państwo".

Kaplica na grobie egzarchy Antyma

Antym, imię świeckie Atanas Michajłow Czałykow (ur. 1816 w Kırklareli, zm. 1 grudnia 1888 w Widinie) – bułgarski biskup prawosławny, pierwszy egzarcha Bułgarii, sprawujący urząd w latach 1872–1877.

Pochodził z wielodzietnej rodziny bułgarskiej. W wieku 21 lat, po półrocznym pobycie w klasztorze Stawronikita we wspólnocie mniszej na Athos, złożył wieczyste śluby mnisze w monasterze Chilandar, również na Athosie. Po roku przyjął święcenia diakońskie, po czym wrócił do Kırklareli, a następnie w 1839 podjął służbę w cerkwi św. Konstantyna w Stambule. W 1848 z wyróżnieniem ukończył szkołę teologiczną Patriarchatu Konstantynopolitańskiego na wyspie Chalki. Przez rok wykonywał zawód nauczyciela w rodzinnym mieście, a następnie do 1852 w Smyrnie. Dzięki pomocy rosyjskiego konsula w Smyrnie mógł wyjechać do Moskwy na studia w Moskiewskiej Akademii Duchownej, gdzie w 1856 uzyskał tytuł magistra teologii. W czasie nauki służył w różnych cerkwiach Moskwy. Metropolita moskiewski Filaret udzielił mu święceń kapłańskich. W czasie pobytu w Rosji hieromnich Antym zafascynował się ideami słowianofilskimi.

W 1857 wrócił do Stambułu i został proboszczem cerkwi przy ambasadzie rosyjskiej oraz wykładowcą historii prawosławia oraz języków cerkiewnosłowiańskiego i rosyjskiego w szkole teologicznej na Chalki. W 1861 patriarcha konstantynopolitański Joachim II wyświęcił go na metropolitę presławskiego. Antym (Czałykow), już po chirotonii, odmówił jednak wyjazdu do Presławia w akcie protestu przeciw położeniu prawosławnych Bułgarów. W 1862 udał się natomiast do Małko Tyrnowa i Kukusza, by protestować przeciw projektowi wprowadzeniu na ziemiach bułgarskich unii kościelnej z Kościołem katolickim.

Od 1865 do 1868 był rektorem szkoły teologicznej na Chalki. W kwietniu 1868 został wyznaczony do objęcia katedry widyńskiej. Jego poprzednik, grecki biskup Paisjusz, musiał opuścić Widin z powodu protestów wiernych bułgarskich. Oni również zażądali od metropolity Antyma zerwania łączności kanonicznej z Patriarchatem Konstantynopolitańskim. W grudniu 1868 hierarcha symbolicznie nie wymienił imienia patriarchy w odpowiednim momencie Świętej Liturgii, sygnalizując tym samym zaangażowanie się w ruch na rzecz odbudowy autokefalicznego Kościoła Bułgarskiego. Wziął udział w organizacji Synodu Kościoła Bułgarskiego, a następnie razem z biskupem makariopolskim Hilarionem i metropolitami łoweckim Hilarionem i płowdiwskim Panaretem opracowywał statut Egzarchatu Bułgarskiego. 3 kwietnia 1872 otrzymał od sułtana berat potwierdzający, iż władze tureckie uznały go za zwierzchnika Kościoła Bułgarskiego.

11 maja 1872, wbrew zakazom patriarchy Konstantynopola, metropolita Antym ogłosił w czasie Świętej Liturgii przywrócenie autokefalii Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego. W odpowiedzi patriarcha Antym VI pozbawił go stanu duchownego. W tym samym roku Egzarchat Bułgarski został uznany przez Patriarchat Konstantynopolitański za organizację niekanoniczną, schizmatycką, zaś jej przywódcy - za winnych herezji etnofiletyzmu. Ogłoszenie autokefalii odbyło się z całkowitym poparciem władz tureckich i wiernych bułgarskich, za to wbrew procedurom prawa kanonicznego.

Egzarcha Antym został zmuszony przez władze tureckie do odejścia z urzędu w kwietniu 1877, po tym, gdy skierował do rządów krajów zachodnioeuropejskich informacje o okrucieństwach, jakich dopuściła się armia turecka w czasie tłumienia bułgarskiego powstania kwietniowego w 1876. 17 lipca 1877 metropolita został wtrącony do więzienia w Angorze, gdzie przebywał do podpisania pokoju w San Stefano, po przegranej dla Turków wojnie z Rosją. W maju 1878 duchowny wrócił do Widinu i ponownie objął zarząd miejscowej eparchii. 29 maja 1878 stał na czele delegacji bułgarskiej z wizytą u cara Aleksandra II, która wyraziła mu wdzięczność za wyzwolenie ziem bułgarskich.

W 1934 w pobliżu cerkwi św. Mikołaja w Widinie, gdzie został pochowany, wzniesiono ku jego czci kaplicę-mauzoleum.

Bibliografia

• Artykuł w Encyklopedii Prawosławnej