Shaanxi: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.2+) (Robot dodał mg:Shaanxi |
|||
Linia 119: | Linia 119: | ||
[[Kategoria:Shaanxi|*]] |
[[Kategoria:Shaanxi|*]] |
||
[[ace:Shaanxi]] |
|||
[[zh-min-nan:Siám-sai-séng]] |
|||
[[bg:Шънси]] |
|||
[[bo:ཧྲའན་ཞི་ཞིང་ཆེན།]] |
|||
[[bs:Shaanxi]] |
|||
[[br:Shaanxi]] |
|||
[[ca:Shaanxi]] |
|||
[[cs:Šen-si]] |
|||
[[cy:Shaanxi]] |
|||
[[da:Shaanxi]] |
|||
[[de:Shaanxi]] |
|||
[[et:Shaanxi]] |
|||
[[en:Shaanxi]] |
|||
[[es:Shaanxi]] |
|||
[[eo:Ŝenŝio]] |
|||
[[eu:Shaanxi]] |
|||
[[fa:شاآنشی]] |
|||
[[fr:Shaanxi]] |
|||
[[ga:Shaanxi]] |
|||
[[gv:Shaanxi]] |
|||
[[hak:Shám-sî-sén]] |
|||
[[ko:산시 성 (섬서성)]] |
|||
[[hi:शान्शी]] |
|||
[[hr:Shaanxi]] |
|||
[[id:Shaanxi]] |
|||
[[ia:Shaanxi]] |
|||
[[it:Shaanxi]] |
|||
[[he:שאאנשי]] |
|||
[[ka:შენსი]] |
|||
[[sw:Shaanxi]] |
|||
[[lv:Šaaņsji]] |
|||
[[lt:Šaansi]] |
|||
[[hu:Senhszi]] |
|||
[[mg:Shaanxi]] |
|||
[[mr:षा'न्शी]] |
|||
[[ms:Shaanxi]] |
|||
[[nl:Shaanxi]] |
|||
[[ja:陝西省]] |
|||
[[no:Shaanxi]] |
|||
[[nn:Shaanxi]] |
|||
[[pnb:شانسی]] |
|||
[[pt:Shaanxi]] |
|||
[[ro:Shaanxi]] |
|||
[[qu:Shaanxi pruwinsya]] |
|||
[[ru:Шэньси]] |
|||
[[sco:Shaanxi]] |
|||
[[simple:Shaanxi]] |
|||
[[sr:Шенси]] |
|||
[[sh:Shaanxi]] |
|||
[[fi:Shaanxi]] |
|||
[[sv:Shaanxi]] |
|||
[[tl:Shaanxi]] |
|||
[[th:มณฑลส่านซี]] |
|||
[[tr:Şensi]] |
|||
[[uk:Шеньсі]] |
|||
[[ug:شېنشى ئۆلكىسى]] |
|||
[[vec:Shaanxi]] |
|||
[[vi:Thiểm Tây]] |
|||
[[wa:Chånxi]] |
|||
[[zh-classical:陜西省]] |
|||
[[war:Shaanxi]] |
|||
[[zh-yue:陝西]] |
|||
[[zh:陕西省]] |
Wersja z 04:01, 14 mar 2013
Szablon:ChRL prowincja infobox
ⓘProwincja Shaanxi (chiń. upr: 陕西; chiń. trad: 陝西; Pinyin: Shǎnxī, Wade-Giles: Shan-hsi, Inne pisownie: Shensi) – prowincja w północno-środkowej części ChRL. Teren prowincji obejmuje część Wyżyny Lessowej. Od południa ograniczone górami Qin Ling.
Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co "Na Zachód od Shan". Zapisuje się ją jednak przez podwójne "a" dla odróżnienia od prowincji Shanxi, której nazwa w transkrypcji pinyin brzmi Shānxī.
Historia
Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę cywilizacji chińskiej. Stolica prowincji Xi'an była siedziba władców 13 chińskich dynastii w okresie od XI wieku p.n.e. - X wieku n.e.. W prowincji tej zaczynał się również jedwabny szlak. W okresie rządów Mongołów w XIII wieku prowincja straciła na znaczeniu. 23 stycznia 1556 w prowincji Shaanxi miało miejsce trzęsienie ziemi uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii - zginęło ok. 830 000 ludzi.
Geografia
Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry Qin Ling tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m n.p.m. (Taibai Shan, 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry Daba Shan stanowią granicę z prowincją Syczuan. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki Han Shui, dopływu Jangcy. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych - rozwija się uprawa ryżu, bawełny i herbaty. Góry pokryte są rozległymi lasami – częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach.
Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią Wyżyny Lessowej, ciągnie się równoleżnikowo szeroka, podłużna, odwadniana przez rzekę Wei He kotlina, która jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym glebom aluwialnym i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa – jedwabny szlak, wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową Zhengzhou–Xi'an–Lanzhou. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji.
Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy lessowej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka Huang He, płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od Wielkiego Muru. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy stepy przechodzą w półpustynie. W rolnictwie dominuje pszenica, gaoliang i proso - uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin.
Podział administracyjny
Mapa | Lp. | Nazwa | Chiński | Hanyu pinyin | Siedziba |
---|---|---|---|---|---|
— Miasto zarządzane bezpośrednio przez władze prowincji — | |||||
1 | Xi'an | 西安市 | Xī'ān Shì | Dzielnica Weiyang | |
— Prefektury miejskie — | |||||
2 | Ankang | 安康市 | Ānkāng Shì | Dzielnica Hanbin | |
3 | Baoji | 宝鸡市 | Bǎojī Shì | Dzielnica Weibin | |
4 | Hanzhong | 汉中市 | Hànzhōng Shì | Dzielnica Hantai | |
5 | Shangluo | 商洛市 | Shāngluò Shì | Dzielnica Shangzhou | |
6 | Tongchuan | 铜川市 | Tóngchuān Shì | Dzielnica Yaozhou | |
7 | Weinan | 渭南市 | Wèinán Shì | Dzielnica Linwei | |
8 | Xianyang | 咸阳市 | Xiányáng Shì | Dzielnica Qindu | |
9 | Yan'an | 延安市 | Yán'ān Shì | Dzielnica Baota | |
10 | Yulin | 榆林市 | Yúlín Shì | Dzielnica Yuyang |
Demografia
Osadnictwo prowincji Shaanxi jest bardzo stare. Gęstość zaludnienia wynosi poniżej 40 osób/km² na północy do ponad 300 w obniżeniu rzeki Wei He. W odróżnieniu od innych prowincji w północno-zachodnich Chinach, jest to obszar etnicznie jednolity. Poza niewielką liczbą Hui, nie ma tu w zasadzie mniejszości niechińskich.