Historia Łodzi pod okupacją niemiecką: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Addbot (dyskusja | edycje)
748 218 edycji
m Bot: Przenoszę linki interwiki (2) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q4573340
ilustracja, linki zewnętrzne
Linia 1: Linia 1:
[[File:German cavalry enters the Polish city of Łódź Litzmannstadt greeted by members of the city considerable ethnic German community.jpg|thumb|[[Mniejszość niemiecka]] z Łodzi wita hitlerowskim pozdrowieniem niemiecką kawalerię w 1939 roku.]]
[[Plik:Litzmannstadt.jpg|thumb|„Z rozkazu [[Führer]]a to miasto nazywa się Litzmannstadt” – tablica ustawiona w 1940 r. na Deutschlandplatz ([[Plac Wolności w Łodzi|pl. Wolności]])]]
[[Plik:Litzmannstadt.jpg|thumb|„Z rozkazu [[Führer]]a to miasto nazywa się Litzmannstadt” – tablica ustawiona w 1940 r. na Deutschlandplatz ([[Plac Wolności w Łodzi|pl. Wolności]])]]
[[File:Bundesarchiv R 49 Bild-0107, Litzmannstadt, Einwanderer-Zentralstelle Nord-Ost.jpg|thumb|Siedziba Centrali "Północ-Wschód" [[Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums|Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny]], Litzmannstadt, Adolf-Hitler Straße 133 (obecnie Łódź, ul. Piotrkowska 133)]]
[[File:Bundesarchiv R 49 Bild-0107, Litzmannstadt, Einwanderer-Zentralstelle Nord-Ost.jpg|thumb|Siedziba Centrali "Północ-Wschód" [[Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums|Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny]], Litzmannstadt, Adolf-Hitler Straße 133 (obecnie Łódź, ul. Piotrkowska 133)]]

Wersja z 10:36, 25 mar 2013

Mniejszość niemiecka z Łodzi wita hitlerowskim pozdrowieniem niemiecką kawalerię w 1939 roku.
„Z rozkazu Führera to miasto nazywa się Litzmannstadt” – tablica ustawiona w 1940 r. na Deutschlandplatz (pl. Wolności)
Siedziba Centrali "Północ-Wschód" Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny, Litzmannstadt, Adolf-Hitler Straße 133 (obecnie Łódź, ul. Piotrkowska 133)

Litzmannstadt – nazistowska nazwa nadana Łodzi 11 kwietnia 1940 na rozkaz Adolfa Hitlera[1]. Nazwę przyjęto na cześć pruskiego generała i hitlerowskiego polityka Karla Litzmanna, dowodzącego w czasie I wojny światowej wojskami w bitwie o Łódź, która rozegrała się pomiędzy wojskami niemieckimi a rosyjskimi pod Brzezinami[2]. Po wyzwoleniu w 1945 roku, powrócono do przedwojennej nazwy miasta.

Włączenie miasta do III Rzeszy

Miasto Łódź znalazło się na zachodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej anektowanych przez III Rzeszę, które zostało wcielone w jej granice. Miasto nie stało się częścią Generalnego Gubernatorstwa ponieważ na prośbę miejscowych volksdeutschów skupionych od 1924 w organizacji Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce (niem. Deutscher Volksverband in Polen skrót DVP).[3][4] administracyjnie jako stolica rejencji łódzkiej (niem. Regierungsbezirk Litzmannstadt) włączono ją w granice tzw. "Kraju Warty".[5] Dnia 9 listopada 1939 wraz z ziemią łódzką do III Rzeszy włączono powiaty: gostyniński, kutnowski, łaski, łódzki, łęczycki, oraz zachodnie części powiatów brzezińskiego, radomskiego, piotrkowskiego).[6]

Władze hitlerowskie, które nadały Łodzi status miasta wydzielonego podzieliły miasto na cztery dzielnice administracyjne a siedem kolejnych utworzono na terenach podmiejskich. Ulicom w mieście nadano nowe nazwy[7]. Główna łódzka ulica Piotrkowska przemianowana została na Adolf-Hitler-Straße[8]. Dotychczasowy herb Łodzi – złotą łódź w czerwonym polu zmieniono na złotą swastykę na granatowym tle, a barwy miasta ze złoto-czerwonych na granat – barwy rodu Litzmannów[9]. Od dnia 8 kwietnia 1941 nadburmistrzem okupowanej Łodzi był Werner Ventzki.

Eliminacja inteligencji

 Osobny artykuł: Intelligenzaktion Litzmannstadt.

W dniach 9 i 10 listopada 1939 okupanci przeprowadzili tzw. Intelligenzaktion Litzmannstadt będącą regionalną częścią akcji przeprowadzonej przez Niemców w całej okupowanej Polsce w ramach tzw. Intelligenzaktion – „Akcji Inteligencja”. Była ona wymierzona w polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie łódzkim. W dniach 9 i 10 listopada 1939 w lasach lućmierskich rozstrzelano ok. 500 osób, a do grudnia w sumie wymordowano w nich około 1 500 intelektualistów, urzędników oraz duchownych[10]. W sumie podczas okupacji w lesie koło Lućmierza Niemcy zamordowali ok. 30 tys. osób. Byli to głównie więźniowie narodowości polskiej i żydowskiej z Radogoszcza i getta łódzkiego.

Wysiedlenia

 Osobny artykuł: Wysiedlenia Polaków z rejencji łódzkiej 1939-1944.
Siedziba organizacji Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny w okupowanej Łodzi
Łódź marzec 1944 – Arthur Greiser przemawia podczas uroczystości na cześć milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy

Miasto ze względu na swój przemysłowy charakter było ważnym ośrodkiem gospodarczym dla hitlerowskiej administracji. W zamierzeniach niemieckich władz miało stać się głównym miastem okręgu. Planowano do niego przesiedlać Niemców z Wołynia i Bukowiny. Polacy mieli być siłą roboczą w zarządzanych przez Niemców fabrykach[7]. Mieszkańców Łodzi nie ominęły deportacje i prześladowania. W okresie okupacyjnym w mieście znajdowała się System niemieckich obozów przesiedleńczych, któremu podlegało 5 obozów.

W sumie w latach 1939-45 wysiedlono z rejencji łódzkiej około 444 tys. osób narodowości polskiej (25% ludności)[11]. Pierwsze wysiedlenia z Łodzi miały miejsce już 11 grudnia 1939 r. kiedy niemieckie wojsko wyrzuciło z osiedla im. „Montwiłła” Mireckiego pierwsze rodziny spośród mieszkańców. Kolejnych kilkanaście wygnano w noc sylwestrową. Największa akcja wysiedleńcza miała miejsce na przełomie 14-15 stycznia 1940 roku kiedy to hitlerowcy wysiedlili ok. 5 tysięcy pozostałych mieszkańców osiedla[12]. W miejsca po wysiedlonych Polakach naziści prowadzili zasiedlanie w ramach akcji zwanej Heim ins Reich Niemcami przywiezionymi z ZSRR, Rumunii, Litwy, Łotwy i Estonii[13].

Germanizacja

 Osobny artykuł: Germanizacja w Polsce (1939–1945).
Tablica umieszczona na ul. Piotrkowskiej w Łodzi upamiętniająca dzieci poddane selekcji rasowej w celu ich germanizacji.

W Łodzi 7.11.1939 roku prezydent policji zarządził usunięcie w miejscach publicznych wszystkich tablic z polskimi nazwami włącznie z polskimi nazwami towarów sprzedawanych w sklepach[14]. Nazwę miasta przemianowano na Litzmannstadt, a ulicę Piotrkowską przemianowano na Adolf Hitler Strasse.[15]

 Osobny artykuł: Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej w Łodzi.

W oparciu o system obozów przesiedleńczych okupanci przeprowadzali także germanizację dzieci polskich. W Łodzi powstał także Obóz koncentracyjny dla dzieci polskich od lat 2 do 16. Sześć tysięcy z nich zmarło w obozie z wycieńczenia[16].

Getto Litzmannstadt

 Osobny artykuł: Ghetto Litzmannstadt.

Najszersze represje objęły ludność żydowską. Niemiecka administracja odizolowała całą żydowską ludność miasta (ok. 200 tys. osób) w Ghetto Litzmannstadt utworzonym 8 lutego 1940 r. na Bałutach. Łódzcy Żydzi, stłoczeni przez Niemców w trudnych warunkach bytowych i dziesiątkowani przez choroby i głód, zostali w latach 1942-1944 niemal całkowicie wywiezieni do niemieckich obozów koncentracyjnych, przede wszystkim do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Końca władzy hitlerowskiej doczekało w łódzkim getcie jedynie 877 osób.[17]

Straty materialne miasta w czasie II wojny światowej

 Osobny artykuł: Straty materialne Polski w czasie II wojny światowej.

Łódź uchodziła za miasto, które zostało najmniej dotknięte zniszczeniami w okresie II wojny światowej. W roku 2006 zespół naukowców z Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego pod kierunkiem prof. Krzysztofa Baranowskiego i prof. Andrzeja Lecha wyliczył straty wojenne Łodzi podczas II wojny światowej na 40 mld złotych[18].

„W wyniku tych szacunków pryska mit Łodzi jako miasta, które niewiele ucierpiało na skutek okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej” – Wojciech Michalski, dyrektor Wydziału Strategii i Analiz UMŁ.[19]

Zobacz też

  1. ↑ Muzeum Miasta Łodzi: Lodsch-Litzmannstadt. muzeum-lodz.pl. [dostęp 2011-02-21].
  2. ↑ Piotr Werner: Łódzkie Verdun. polska-zbrojna.pl. [dostęp 2011-02-01].
  3. ↑ * (red. Jacek Majchrowski), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, biogram nr 2109 (autor: Czesław Brzoza), s. 556–557
  4. ↑ Christian Raitz von Frentz (1999). "Deutscher Volksverband". A Lesson Forgotten: Minority Protection Under the League of Nations : the Case of the German Minority in Poland, 1920-1934. LIT Verlag Münster. str. 250–251. ISBN 3825844722.
  5. ↑ Mirosław Cygański, "Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi 1939-1945", Wydawnictwo Łódzkie 1965
  6. ↑ Kazimierz Badziak, Małgorzata Łapa, "Województwo łódzkie 1919 - 2009. Studia i materiały", Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2009, ISBN 9788361253501
  7. ↑ a b rudapabianicka.com.pl: Ruda Pabianicka od 1939 r. do 1946 r.. [dostęp 2011-02-01].
  8. ↑ Historie Łódzkie. historialodzi.obraz.com.pl. [dostęp 2011-02-01].
  9. ↑ Herb i barwy miasta. uml.lodz.pl. [dostęp 2011-02-01].
  10. ↑ Maria Wardzyńska „Był rok 1939 Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion” IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009 ISBN 978-83-7629-063-8.
  11. ↑ Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej, „Histmag.org”, 1 grudnia 2008.
  12. ↑ Hitlerowcy wysiedlili z osiedla Mireckiego 5 tys. ludzi.
  13. ↑ Praca zbiorowa: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski. Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.
  14. ↑ „Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005 ISBN 8390742225.
  15. ↑ "Germanizacja Łodzi w nazistowskiej prasie z lat 1939-1945.", Łódź 2008, ISBN 8389409372
  16. ↑ Urząd Miasta Łodzi: Historia miasta: II Wojna Światowa. uml.lodz.pl. [dostęp 2011-02-21].
  17. ↑ Joanna Podolska: Litzmannstadt Ghetto: Wstęp. lodzgetto.pl. [dostęp 2011-02-01].
  18. ↑ „Straty wojenne Łodzi” – raport z oszacowania strat i szkód poniesionych przez miasto Łódź wskutek wybuchu i trwania II wojny światowej oraz wynikłych z organizacji i funkcjonowania Litzmannstadt getto”, Julian Baranowski, Krzysztof Baranowski, Lechosław Berliński, Andrzej Lech, Franciszek Sitkiewicz, UMŁ 2006.
  19. ↑ Raport ze zniszczonego miasta 2006-04-13.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_Łodzi_pod_okupacją_niemiecką&oldid=35864464”