Wojna domowa w Rzeczypospolitej (1704–1709): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) |
Gungir1983 (dyskusja | edycje) poprawa linków, infobox, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wojna infobox |
|||
⚫ | |||
|epoka = nowożytność |
|||
⚫ | |||
|nazwa = Wojna domowa w Polsce 1704–1706 |
|||
⚫ | '''Wojna domowa w Polsce |
||
|konflikt = [[III wojna północna]] |
|||
|grafika = |
|||
|opis = |
|||
|data = [[1704]]–[[1706]] |
|||
|miejsce = |
|||
|wynik = [[Pokój w Altranstädt]] |
|||
|przyczyna = |
|||
|terytorium = [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]] |
|||
|strona1 = [[August II Mocny]]<br />[[Konfederacja sandomierska 1704|Konfederacja sandomierska]] |
|||
|strona2 = [[Stanisław Leszczyński]]<br />[[Konfederacja warszawska (1704)|Konfederacja warszawska]] |
|||
|dowódca1 = |
|||
|dowódca2 = |
|||
|siły1 = |
|||
|siły2 = |
|||
|straty1 = |
|||
|straty2 = |
|||
|commons = Category:Civil war in Poland (1704-1706) |
|||
|cytaty = |
|||
|źródła = |
|||
|słownik = |
|||
}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | '''Wojna domowa w Polsce 1704–1706''' – fragment większej europejskiej [[III wojna północna|III wojny północnej]]. Zmagania pomiędzy [[Konfederacja sandomierska 1704|konfederacją sandomierską]], wierną [[August II Mocny|Augustowi II Mocnemu]], a [[Konfederacja warszawska (1704)|konfederacją warszawską]], wierną [[Stanisław Leszczyński|Stanisławowi Leszczyńskiemu]]. Wojna została zakończona krótkotrwałym zwycięstwem Leszczyńskiego ([[pokój w Altranstädt]]). |
||
==Preludium== |
== Preludium == |
||
W [[1700]] |
W [[1700]] roku August II, w przymierzu [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]] z [[Carstwo Rosyjskie|Carstwem Rosyjskim]], wznowił wojnę ze [[Szwecja|Szwecją]] o [[Inflanty]]. |
||
W serii krwawych bitew |
W serii krwawych bitew m.in. [[Bitwa pod Kliszowem|pod Kliszowem]] w 1702 roku [[Szwedzi]] rozgromili siły [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]], opanowując prawie cały kraj. W czerwcu [[1703]] August II zwołał [[sejm ekstraordynaryjny]] do [[Lublin]]a, gdzie musiał stawić czoło silnej opozycji, niezadowolonej z jego rządów. Król otwarcie wystąpił przeciwko przywódcy opozycji [[prymas]]owi [[Michał Stefan Radziejowski|Michałowi Stefanowi Radziejowskiemu]], nakazał też porwanie królewiczów [[Jakub Ludwik Sobieski|Jakuba]] i [[Konstanty Władysław Sobieski|Konstantego Sobieskich]]. |
||
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną konfederację w [[Warszawa|Warszawie]], zaś na zjeździe w styczniu [[1704]] ogłoszono detronizację Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie [[Karol XII]] i wyszukał sobie nowego króla Polski w osobie młodego [[Wojewodowie poznańscy i wielkopolscy|wojewody poznańskiego]], Stanisława Leszczyńskiego, po czym [[12 lipca]] 1704 [[sejm elekcyjny]] w postaci niewielkiego zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez wojska szwedzkie [[Arvid Horn|Arvida Horna]] obozie podwarszawskim, dokonała jego formalnego wyboru na króla polskiego. |
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną konfederację w [[Warszawa|Warszawie]], zaś na zjeździe w styczniu [[1704]] ogłoszono detronizację Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie [[Karol XII]] i wyszukał sobie nowego króla Polski w osobie młodego [[Wojewodowie poznańscy i wielkopolscy|wojewody poznańskiego]], Stanisława Leszczyńskiego, po czym [[12 lipca]] 1704 [[sejm elekcyjny]] w postaci niewielkiego zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez wojska szwedzkie [[Arvid Horn|Arvida Horna]] obozie podwarszawskim, dokonała jego formalnego wyboru na króla polskiego. |
||
==Wojna domowa== |
== Wojna domowa == |
||
Dotychczasowy król Polski, August II, nie miał jednak zamiaru abdykować. W maju 1704 doprowadził do zawiązania konfederacji sandomierskiej, grupującej jego zwolenników, ogłosił [[pospolite ruszenie]] obronne i 30 sierpnia, w [[Narwa (miasto)|Narwie]] zawarł w imieniu Rzeczypospolitej [[Traktat narewski|traktat sojuszniczy z Carstwem Rosyjskim]] [[Piotr I Wielki|Piotra I]], od tego momentu Polska była formalnie w stanie wojny ze Szwecją. |
Dotychczasowy król Polski, August II, nie miał jednak zamiaru abdykować. W maju 1704 doprowadził do zawiązania konfederacji sandomierskiej, grupującej jego zwolenników, ogłosił [[pospolite ruszenie]] obronne i 30 sierpnia, w [[Narwa (miasto)|Narwie]] zawarł w imieniu Rzeczypospolitej [[Traktat narewski|traktat sojuszniczy z Carstwem Rosyjskim]] [[Piotr I Wielki|Piotra I]], od tego momentu Polska była formalnie w stanie wojny ze Szwecją. |
||
W kraju zaczęła rozwijać się [[wojna domowa]] pomiędzy zwolennikami saskiego Augusta II i |
W kraju zaczęła rozwijać się [[wojna domowa]] pomiędzy zwolennikami saskiego Augusta II i Stanisława Leszczyńskiego, zgodnie z powiedzeniem: ''Jedni do Sasa, drudzy do Lasa''. Augustowi udało się odbić Warszawę, jednak już po dwóch miesiącach wycofał się do Saksonii. W listopadzie 1704 roku doszło do [[Bitwa pod Poniecem|bitwy pod Poniecem]]. W 1705 powrócił do Polski, odbył nawet tzw. radę grodzieńską, na której uzyskał powszechne poparcie większości senatorów. 13 lutego 1706 spóźnił się na plac boju i poniósł klęskę w [[bitwa pod Wschową|bitwie pod Wschową]]. |
||
==Krótkotrwałe zwycięstwo Leszczyńskiego== |
== Krótkotrwałe zwycięstwo Leszczyńskiego == |
||
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem |
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem Elektoratu Saksonii August II Mocny zrzekł się korony polskiej na rzecz Stanisława Leszczyńskiego we wrześniu 1706 na mocy pokoju w [[Altranstädt]]. Jeszcze w piątym tygodniu po zawarciu rozejmu, [[29 października]] 1706 armia Augusta II pokonała Szwedów w [[bitwa pod Kaliszem (1706)|bitwie pod Kaliszem]], ta mała bitwa nie zmieniła jednak warunków pokoju w Altranstädt. |
||
Warunki te zmieniła znacznie większa bitwa. W [[1708]] |
Warunki te zmieniła znacznie większa bitwa. W [[1708]] roku król szwedzki, Karol XII, zdecydował się na rozprawę z Rosją i poprowadził swe armie na wschód. Lecz tam Szwedzi ponieśli [[8 lipca]] [[1709]] druzgoczącą klęskę w [[bitwa pod Połtawą|bitwie pod Połtawą]]. Rozpoczęli wtedy szybki odwrót również z terenów Rzeczypospolitej, a wraz z nimi emigrowali ich poplecznicy i zwolennicy Stanisława Leszczyńskiego. |
||
W tej sytuacji August II Mocny w 1709 wrócił do kraju, jakby zapominając, że kilka lat wcześniej zrzekł się w uroczystym ślubowaniu polskiej korony królewskiej. Zaczął swe nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w [[Toruń|Toruniu]] [[20 października]] 1709. Car zobowiązał się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim: '' ...i zarówno udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami.'' |
W tej sytuacji August II Mocny w 1709 wrócił do kraju, jakby zapominając, że kilka lat wcześniej zrzekł się w uroczystym ślubowaniu polskiej korony królewskiej. Zaczął swe nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w [[Toruń|Toruniu]] [[20 października]] 1709. Car zobowiązał się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim: '' ...i zarówno udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami.'' |
||
== Zobacz też == |
|||
{{Wikisource|Traktat narewski|Traktatu narewskiego}} |
{{Wikisource|Traktat narewski|Traktatu narewskiego}} |
||
* [[Wojna o sukcesję polską]] |
|||
[[Kategoria:Historia Polski 1697-1763]] |
[[Kategoria:Historia Polski 1697-1763]] |
Wersja z 02:24, 2 lis 2014
III wojna północna | |||
Czas |
{{{czas}}} | ||
---|---|---|---|
Terytorium | |||
Wynik | |||
Strony konfliktu | |||
| |||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} |
Wojna domowa w Polsce 1704–1706 – fragment większej europejskiej III wojny północnej. Zmagania pomiędzy konfederacją sandomierską, wierną Augustowi II Mocnemu, a konfederacją warszawską, wierną Stanisławowi Leszczyńskiemu. Wojna została zakończona krótkotrwałym zwycięstwem Leszczyńskiego (pokój w Altranstädt).
Preludium
W 1700 roku August II, w przymierzu Elektoratu Saksonii z Carstwem Rosyjskim, wznowił wojnę ze Szwecją o Inflanty. W serii krwawych bitew m.in. pod Kliszowem w 1702 roku Szwedzi rozgromili siły Rzeczypospolitej, opanowując prawie cały kraj. W czerwcu 1703 August II zwołał sejm ekstraordynaryjny do Lublina, gdzie musiał stawić czoło silnej opozycji, niezadowolonej z jego rządów. Król otwarcie wystąpił przeciwko przywódcy opozycji prymasowi Michałowi Stefanowi Radziejowskiemu, nakazał też porwanie królewiczów Jakuba i Konstantego Sobieskich.
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną konfederację w Warszawie, zaś na zjeździe w styczniu 1704 ogłoszono detronizację Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie Karol XII i wyszukał sobie nowego króla Polski w osobie młodego wojewody poznańskiego, Stanisława Leszczyńskiego, po czym 12 lipca 1704 sejm elekcyjny w postaci niewielkiego zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez wojska szwedzkie Arvida Horna obozie podwarszawskim, dokonała jego formalnego wyboru na króla polskiego.
Wojna domowa
Dotychczasowy król Polski, August II, nie miał jednak zamiaru abdykować. W maju 1704 doprowadził do zawiązania konfederacji sandomierskiej, grupującej jego zwolenników, ogłosił pospolite ruszenie obronne i 30 sierpnia, w Narwie zawarł w imieniu Rzeczypospolitej traktat sojuszniczy z Carstwem Rosyjskim Piotra I, od tego momentu Polska była formalnie w stanie wojny ze Szwecją.
W kraju zaczęła rozwijać się wojna domowa pomiędzy zwolennikami saskiego Augusta II i Stanisława Leszczyńskiego, zgodnie z powiedzeniem: Jedni do Sasa, drudzy do Lasa. Augustowi udało się odbić Warszawę, jednak już po dwóch miesiącach wycofał się do Saksonii. W listopadzie 1704 roku doszło do bitwy pod Poniecem. W 1705 powrócił do Polski, odbył nawet tzw. radę grodzieńską, na której uzyskał powszechne poparcie większości senatorów. 13 lutego 1706 spóźnił się na plac boju i poniósł klęskę w bitwie pod Wschową.
Krótkotrwałe zwycięstwo Leszczyńskiego
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem Elektoratu Saksonii August II Mocny zrzekł się korony polskiej na rzecz Stanisława Leszczyńskiego we wrześniu 1706 na mocy pokoju w Altranstädt. Jeszcze w piątym tygodniu po zawarciu rozejmu, 29 października 1706 armia Augusta II pokonała Szwedów w bitwie pod Kaliszem, ta mała bitwa nie zmieniła jednak warunków pokoju w Altranstädt.
Warunki te zmieniła znacznie większa bitwa. W 1708 roku król szwedzki, Karol XII, zdecydował się na rozprawę z Rosją i poprowadził swe armie na wschód. Lecz tam Szwedzi ponieśli 8 lipca 1709 druzgoczącą klęskę w bitwie pod Połtawą. Rozpoczęli wtedy szybki odwrót również z terenów Rzeczypospolitej, a wraz z nimi emigrowali ich poplecznicy i zwolennicy Stanisława Leszczyńskiego.
W tej sytuacji August II Mocny w 1709 wrócił do kraju, jakby zapominając, że kilka lat wcześniej zrzekł się w uroczystym ślubowaniu polskiej korony królewskiej. Zaczął swe nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w Toruniu 20 października 1709. Car zobowiązał się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim: ...i zarówno udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami.