Jakub Ludwik Sobieski

Jakub Ludwik Sobieski
Jakub Ludwik Sobieski
Janina
Data urodzenia	2 listopada 1667
Miejsce urodzenia	Paryż
Data śmierci	19 grudnia 1737
Miejsce śmierci	Żółkiew
Rodzina	Sobiescy
Rodzice	Jan Sobieski Maria Kazimiera d'Arquien
Małżeństwo	Jadwiga Sobieska
Dzieci	Jan Sobieski Jan Sobieski Maria Leopoldyna Sobieska Maria Kazimiera Sobieska Maria Karolina Sobieska Maria Klementyna Sobieska Maria Magdalena Sobieska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jakub Ludwik Sobieski z ojcem

Jakub Ludwik Sobieski, właściwie Ludwik Henryk Jakub Sobieski, zwany Fanfanikiem (ur. 2 listopada 1667 w Paryżu, zm. 19 grudnia 1737 w Żółkwi) – polski królewicz, książę oławski w latach 1691-1737, starosta pucki, pretendent do tronów: polskiego, pruskiego, mołdawskiego i węgierskiego.

Życiorys

Młodość

Najstarszy syn Jana Sobieskiego i Marii Kazimiery d’Arquien.

Urodził się w Paryżu w czasie gdy jego matka przebywała we Francji na dworze Burbonów, gdzie starała się w imieniu męża o poparcie dla tworzonego wówczas w Rzeczypospolitej stronnictwa profrancuskiego.

Na cześć rodziców chrzestnych, króla Francji Ludwika XIV i królowej angielskiej Henryki Marii otrzymał imiona Ludwik i Henryk. Trzecie imię odziedziczył po dziadku Jakubie Sobieskim. Po powrocie w 1668 roku Marii Kazimiery do Polski ojciec zmienił imię syna i nazywał go Jakubem Ludwikiem.

W młodości pozostawał wyłącznie pod opieką matki, gdyż ojciec zajęty kampaniami wojennymi na Ukrainie nie interesował się zbytnio wychowaniem swoich dzieci.

Królewicz polski

Po wyborze w 1674 roku Jana Sobieskiego na króla polskiego młody królewicz został wciągnięty w plany dynastyczne swoich rodziców. Matka bezskutecznie starała się wyswatać go z córką cesarza Leopolda I i zdobyć dla niego tron w którymś z państw Cesarstwa lub lenn cesarskich. Mimo zabiegów rodzicielki na dworze wiedeńskim Jakub Ludwik nie otrzymał w 1675 roku praw do księstwa brzesko-legnickiego po wymarciu Piastów.

Jan III Sobieski w tym czasie przygotowywał próbę zapewnienia swojemu pierworodnemu synowi władzy w Prusach Książęcych. Zawarł w tym celu układ z Francją w Jaworowie wymierzony przeciwko Habsburgom i Hohenzollernom. Niepowodzenie tego planu skłoniło króla do lansowania osoby królewicza poprzez jego udział w kampaniach wojennych przeciwko imperium osmańskiemu. Chciał w ten sposób przyzwyczajać opinię do zwiększonej roli królewicza i promować go jako drugą osobę w państwie po sobie.

W 1683 roku Jakub Ludwik Sobieski towarzyszył ojcu w odsieczy wiedeńskiej i w bitwie pod Parkanami. W późniejszych latach reprezentował ojca na radach senatu i przyjmował w jego imieniu zagranicznych posłów.

W 1684 podjęta została próba osadzenia Jakuba Sobieskiego na tronie jednego z lenn Turcji. Pierwotnie celem był Siedmiogród, później od 1686 roku starano się zapewnić mu władzę w Mołdawii. W 1687 roku królewicz w imieniu ojca poprowadził w tym celu wyprawę wojenną na Kamieniec Podolski.

W 1687 roku Jakub Ludwik Sobieski starał się o rękę najbogatszej kobiety w Rzeczypospolitej, Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny. Doszło do oficjalnych zaręczyn pary, jednak na skutek intryg i zabiegów politycznych dworu cesarskiego zostały one zerwane. Oburzony sytuacją król polski doprowadził do tego, że w sprawę został wciągnięty Sejm. Parlament jednak uznał, że małżeństwo Jakuba Sobieskiego nie należy do kwestii racji stanu. Królewicz nie był bowiem w chwili narodzin synem monarchy, ale hetmana polnego koronnego, a więc zawarcie małżeństwa jest w jego przypadku prywatną sprawą.

Książę oławski

W 1691 roku dzięki pomocy dworu wiedeńskiego Jakub Ludwik Sobieski ożenił się ostatecznie z księżniczką neuburską Jadwigą Elżbietą Amalią, córką palatyna Renu, Filipa Wilhelma. W wianie żona wniosła mężowi tytuł książęcy i księstwo oławskie.

Po ślubie królewicz podjął kolejną nieudaną próbę zdobycia tronu w Mołdawii. Po klęsce wyprawy powrócił do Rzeczypospolitej, gdzie starał się stworzyć własne stronnictwo polityczne oparte na sojuszu z Habsburgami. Utrzymywał w tym czasie ożywione kontakty z dworem wiedeńskim i występował w roli nieoficjalnego cesarskiego ambasadora. Jego zachowanie poróżniło go w latach 1693-1695 z ojcem.

Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 roku odziedziczył po nim Złoczów, Żółkiew i Olesko w województwie ruskim. Wdał się wtedy w gorszący opinię publiczną proces spadkowy o majątek z matką. W 1697 roku wystawił swoją kandydaturę do tronu polskiego. Podczas elekcji miał za sobą początkowo poparcie dworów ościennych: szwedzkiego i wiedeńskiego, a w kraju stronników w szlachcie wielkopolskiej i małopolskiej oraz jednego hierarchy duchownego w osobie biskupa kujawskiego, Stanisława Dąmbskiego.

Po przegranej w głosowaniu i podwójnej elekcji zdecydował się wspierać obóz prymasa Michała Radziejowskiego i elekta Franciszka Ludwika Burbon-Conti. Po koronacji Augusta II rozpoczął pertraktacje pojednawcze z nowym królem polskim. Podczas rozmów został posądzony o próbę zorganizowania rokoszu. Utracił przez to ekonomię szawelską i starostwo puckie. Obrażony nie złożył hołdu monarsze i wyjechał na Śląsk do Oławy.

Podczas wojny północnej zgłosił swoje pretensje do tronu polskiego. W 1703 roku przystąpił do konfederacji wielkopolskiej. W 1704 roku opowiedział się za detronizacją Augusta II Mocnego. Został oficjalnie uznany przez królów Prus i Szwecji za kandydata do korony polskiej. Przyjazd do Rzeczypospolitej pokrzyżowały mu jednak wojska saskie. Książę oławski został pojmany pod Wrocławiem i uwięziony w Saksonii. W latach 1704-1706 przebywał jako więzień stanu w zamkach Plleissenburg i Königstein. W tym czasie konfederaci zdecydowali się na elekcji powierzyć tron pro tempore Stanisławowi Leszczyńskiemu.

Jakub Ludwik Sobieski został zwolniony z niewoli na mocy traktatu z Altranstädt. Podpisał wówczas deklarację rezygnacji z dalszego ubiegania się o koronę polską. W latach następnych pojawiały się przed nim jeszcze kilkakrotnie nadzieje na zdobycie tronu. Organizowały się bowiem wysuwające jego kandydaturę konfederacje szlacheckie. Były one jednak blokowane lub rozwiązywane w zalążku przez działania polityczne mocarstw europejskich.

W 1717 roku podczas obrad Sejmu Niemego Jakub Ludwik Sobieski uzyskał korzystny wyrok, który umożliwił mu powrót do Rzeczypospolitej Obojga Narodów i odzyskanie utraconych dóbr rodowych skonfiskowanych przez króla. Przyjechał do Korony ze Śląska, pogodził się z Augustem II i zamieszkał w rodowym zamku w Żółkwi. W 1719 roku popadł w niełaskę cesarza Karola VI Habsburga. Za zgodę na ślub córki Marii Klementyny Sobieskiej z Jakubem Franciszkiem Stuartem utracił księstwo oławskie. Dobra śląskie odzyskał jednak w 1722 roku. Przebywał w nich później z przerwami w latach 1722-1734. Ostatnie lata życia spędził na załatwianiu spraw majątkowych, na podróżach między swoimi rezydencjami na Ukrainie i Śląsku oraz poświęcając się działalności fundatorskiej.

Zmarł w Żółkwi na skutek wylewu. Spadkobierczynią jego majątku, w którego skład wchodziło 11 miast i 140 wsi, została jedyna pozostająca przy życiu w chwili jego śmierci córka, Maria Karolina de Bouillon.

Jakub Ludwik Sobieski pochowany został w kościele farnym w Żółkwi.

Życie prywatne

25 marca 1691 roku Jakub Ludwik Sobieski poślubił księżniczkę neuburską, Jadwigę Elżbietę Amalię. Ze związku tego urodziło się dwóch synów i pięć córek zwanych pieszczotliwie królewnisiami.

Z dzieci Jakuba Ludwika Sobieskiego do historii przeszła Maria Klementyna, która była żoną pretendenta do tronu Anglii, Jakuba Franciszka Stuarta.

Ordery

• Francja – Order Ducha Świętego
• Hiszpania – Order Złotego Runa

Bibliografia

• Edward Rudzki: Polskie królowe. Żony królów elekcyjnych. Warszawa: Novum, 1990.
• Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego. Kraków: Zielona Sowa, 2004. ISBN 83-7389-189-7.

Zobacz też

• Chorągiew husarska koronna królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego
• Sobiescy

Linki zewnętrzne

• Ślub Jakuba Ludwika Sobieskiego
• Jakub Augustyn Maciejewski: Niedoszły następca czyli o najstarszym synu Jana Sobieskiego (pol.). www.wielkisobieski.pl, 1 sierpnia 2008. [dostęp 21 lipca 2009].