Jakub Ludwik Sobieski
| ||
![]() | ||
![]() Janina | ||
Książę oławski | ||
Dynastia | Sobiescy herbu Janina | |
Rodzina | Sobiescy | |
Data i miejsce urodzenia | 2 listopada 1667 Paryż | |
Data i miejsce śmierci | 19 grudnia 1737 Żółkiew | |
Ojciec | Jan Sobieski | |
Matka | Maria Kazimiera d’Arquien | |
Żona | ||
Dzieci |
Jan Sobieski | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() |


Jakub Ludwik Sobieski, właściwie Ludwik Henryk Jakub Sobieski, zwany Fanfanikiem (ur. 2 listopada 1667 w Paryżu, zm. 19 grudnia 1737 w Żółkwi) – królewicz polski, książę oławski w latach 1691-1737, starosta pucki, pretendent do tronów: polskiego, pruskiego, mołdawskiego i węgierskiego.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Najstarszy syn Jana Sobieskiego i Marii Kazimiery d’Arquien.
Urodził się w Paryżu w czasie gdy jego matka przebywała we Francji na dworze Burbonów, gdzie starała się w imieniu męża o poparcie dla tworzonego wówczas w Rzeczypospolitej stronnictwa profrancuskiego.
Na cześć rodziców chrzestnych, króla Francji Ludwika XIV i królowej angielskiej Henryki Marii otrzymał imiona Ludwik i Henryk. Trzecie imię odziedziczył po dziadku Jakubie Sobieskim. Po powrocie w 1668 roku Marii Kazimiery do Polski ojciec zmienił imię syna i nazywał go Jakubem Ludwikiem.
W młodości pozostawał wyłącznie pod opieką matki, gdyż ojciec zajęty był kampaniami wojennymi na Ukrainie.
Królewicz polski[edytuj | edytuj kod]
Po wyborze w 1674 roku Jana Sobieskiego na króla polskiego młody królewicz został wciągnięty w plany dynastyczne swoich rodziców. Matka bezskutecznie starała się wyswatać go z córką cesarza Leopolda I i zdobyć dla niego tron w którymś z państw Cesarstwa lub lenn cesarskich. Mimo zabiegów rodzicielki na dworze wiedeńskim Jakub Ludwik nie otrzymał w 1675 roku praw do księstwa brzesko-legnickiego po wymarciu Piastów.
Jan III Sobieski w tym czasie przygotowywał próbę zapewnienia swojemu pierworodnemu synowi władzy w Prusach Książęcych. Zawarł w tym celu układ z Francją w Jaworowie wymierzony przeciwko Habsburgom i Hohenzollernom. Niepowodzenie tego planu skłoniło króla do lansowania osoby królewicza poprzez jego udział w kampaniach wojennych przeciwko imperium osmańskiemu. Chciał w ten sposób przyzwyczajać opinię do zwiększonej roli królewicza i promować go jako drugą osobę w państwie po sobie.
W 1683 roku Jakub Ludwik Sobieski towarzyszył ojcu w odsieczy wiedeńskiej i w bitwie pod Parkanami. W późniejszych latach reprezentował ojca na radach senatu i przyjmował w jego imieniu zagranicznych posłów.
W sierpniu–listopadzie 1684 uczestniczył w mołdawskiej wyprawie ojca (wtedy zdobyli m.in. Jazłowiec). W 1684 podjęta została próba osadzenia Jakuba Sobieskiego na tronie jednego z lenn Turcji. Pierwotnie celem był Siedmiogród, później od 1686 roku starano się zapewnić mu władzę w Mołdawii. W 1687 roku królewicz w imieniu ojca poprowadził w tym celu wyprawę wojenną na Kamieniec Podolski.
W 1687 roku Jakub Ludwik Sobieski starał się o rękę najbogatszej kobiety w Rzeczypospolitej, Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny. Doszło do oficjalnych zaręczyn pary, jednak na skutek intryg i zabiegów politycznych dworu cesarskiego zostały one zerwane. Oburzony sytuacją król polski doprowadził do tego, że w sprawę został wciągnięty Sejm. Parlament jednak uznał, że małżeństwo Jakuba Sobieskiego nie należy do kwestii racji stanu. Królewicz nie był bowiem w chwili narodzin synem monarchy, ale hetmana polnego koronnego, a więc zawarcie małżeństwa jest w jego przypadku prywatną sprawą.
Książę oławski[edytuj | edytuj kod]
W 1691 roku dzięki pomocy dworu wiedeńskiego Jakub Ludwik Sobieski ożenił się ostatecznie z księżniczką neuburską Jadwigą Elżbietą Amalią, córką palatyna Renu, Filipa Wilhelma. W posagu żona wniosła mężowi tytuł książęcy i księstwo oławskie.
Po ślubie królewicz podjął kolejną nieudaną próbę zdobycia tronu w Mołdawii. Po klęsce wyprawy powrócił do Rzeczypospolitej, gdzie starał się stworzyć własne stronnictwo polityczne oparte na sojuszu z Habsburgami. Utrzymywał w tym czasie ożywione kontakty z dworem wiedeńskim i występował w roli nieoficjalnego cesarskiego ambasadora. Jego zachowanie poróżniło go w latach 1693-1695 z ojcem.
Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 roku odziedziczył po nim Złoczów, Żółkiew i Olesko w województwie ruskim. Wdał się wtedy w gorszący opinię publiczną proces spadkowy o majątek z matką. W 1697 roku wystawił swoją kandydaturę do tronu polskiego. Podczas elekcji miał za sobą początkowo poparcie dworów ościennych: szwedzkiego i wiedeńskiego, a w kraju stronników w szlachcie wielkopolskiej i małopolskiej oraz jednego hierarchy duchownego w osobie biskupa kujawskiego, Stanisława Dąmbskiego.
Po przegranej w głosowaniu i podwójnej elekcji zdecydował się wspierać obóz prymasa Michała Radziejowskiego i elekta Franciszka Ludwika Burbon-Conti. Po koronacji Augusta II rozpoczął pertraktacje pojednawcze z nowym królem polskim. Podczas rozmów został posądzony o próbę zorganizowania rokoszu. Utracił przez to ekonomię szawelską i starostwo puckie. Obrażony nie złożył hołdu monarsze i wyjechał na Śląsk do Oławy.
Podczas wojny północnej zgłosił swoje pretensje do tronu polskiego. W 1703 roku przystąpił do konfederacji wielkopolskiej. W 1704 roku opowiedział się za detronizacją Augusta II Mocnego. Został oficjalnie uznany przez królów Prus i Szwecji za kandydata do korony polskiej. Przyjazd do Rzeczypospolitej pokrzyżowały mu jednak wojska saskie. Książę oławski został pojmany pod Wrocławiem i uwięziony w Saksonii. W latach 1704-1706 przebywał jako więzień stanu w zamkach Plleissenburg i Königstein. W tym czasie konfederaci zdecydowali się na elekcji powierzyć tron pro tempore Stanisławowi Leszczyńskiemu.
Jakub Ludwik Sobieski został zwolniony z niewoli na mocy traktatu z Altranstädt. Podpisał wówczas deklarację rezygnacji z dalszego ubiegania się o koronę polską. W latach następnych pojawiały się przed nim jeszcze kilkakrotnie nadzieje na zdobycie tronu. Organizowały się bowiem wysuwające jego kandydaturę konfederacje szlacheckie. Były one jednak blokowane lub rozwiązywane w zalążku przez działania polityczne mocarstw europejskich.
W 1717 roku podczas obrad Sejmu Niemego Jakub Ludwik Sobieski uzyskał korzystny wyrok, który umożliwił mu powrót do Rzeczypospolitej Obojga Narodów i odzyskanie utraconych dóbr rodowych skonfiskowanych przez króla. Przyjechał do Korony ze Śląska, pogodził się z Augustem II i zamieszkał w rodowym zamku w Żółkwi. W 1719 roku popadł w niełaskę cesarza Karola VI Habsburga. Za zgodę na ślub córki Marii Klementyny Sobieskiej z Jakubem Franciszkiem Stuartem utracił księstwo oławskie. Dobra śląskie odzyskał jednak w 1722 roku. Przebywał w nich później z przerwami w latach 1722-1734. Ostatnie lata życia spędził na załatwianiu spraw majątkowych, na podróżach między swoimi rezydencjami na Ukrainie i Śląsku oraz poświęcając się działalności fundatorskiej.
Zmarł w Żółkwi na skutek wylewu. Spadkobierczynią jego majątku, w którego skład wchodziło 11 miast i 140 wsi, została jedyna pozostająca przy życiu w chwili jego śmierci córka, Maria Karolina de Bouillon.
Jakub Ludwik Sobieski pochowany został w dawnej kolegiacie św. Wawrzyńca w Żółkwi - kościele farnym w mieście.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
25 marca 1691 roku Jakub Ludwik Sobieski poślubił księżniczkę neuburską, Jadwigę Elżbietę Amalię z którą miał sześcioro dzieci:
- Maria Leopoldyna (ur. i zm. 1693)
- Jan (1699 – 1700)
- Maria Magdalena (ur. i zm. 1704)
- Maria Kazimiera (20 stycznia 1695 – 18 maja 1723)
- Maria Karolina (26 listopada 1697 – 8 maja 1740)
- Maria Klementyna (17 lipca 1701 – 17 stycznia 1735)
O jego córkach mówiono "królewnisie".
Ordery[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Poraziński: Sobieski Jakub Ludwik. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXIX. Warszawa – Kraków, 2000, s. 490-496.
- Edward Rudzki: Polskie królowe. Żony królów elekcyjnych. Warszawa: Novum, 1990.
- Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego. Kraków: Zielona Sowa, 2004. ISBN 83-7389-189-7.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ślub Jakuba Ludwika Sobieskiego
- Jakub Augustyn Maciejewski: Niedoszły następca czyli o najstarszym synu Jana Sobieskiego (pol.). www.wielkisobieski.pl, 1 sierpnia 2008. [dostęp 21 lipca 2009].
|
- Kandydaci do polskiego tronu elekcyjnego (1697)
- Ludzie urodzeni w Paryżu
- Ludzie związani z Janem III Sobieskim
- Ludzie związani z Oławą
- Ludzie związani ze Śląskiem (Królestwo Czech)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Ducha
- Polacy odznaczeni Orderem Złotego Runa
- Polscy królewicze
- Pochowani w kolegiacie św. Wawrzyńca w Żółkwi
- Sobiescy herbu Janina
- Starostowie puccy
- Uczestnicy wojny polsko-tureckiej 1683–1699 (strona polska)
- Urodzeni w 1667
- Więźniowie Twierdzy Königstein
- Właściciele Złoczowa
- Zmarli w 1737