Socjobiologia

Socjobiologia jest syntetyczną dyscypliną naukową, której celem jest wyjaśnianie zachowań społecznych, także zachowań Homo sapiens, poprzez rozpatrywanie tych zachowań w kontekście działania sił doboru naturalnego. Dobór naturalny jest rozpatrywany jako mechanizm działający na poziomie organizmu lub poszczególnych genów (egoizm genetyczny). Socjobiologia jest często traktowana jako część biologii i socjologii, ma związki z etologią, ewolucjonizmem, zoologią, genetyką populacyjną, i innymi dyscyplinami. W ramach studiów nad społecznościami ludzkimi socjobiologia jest ściśle związana z ekologią behawioralną i psychologią ewolucyjną.

Nazwa została stworzona przez Edwarda Osborne'a Wilsona w latach 70. XX wieku. Pierwotnie głównym obszarem zainteresowania socjobiologii były owady społeczne (mrówki, pszczoły, osy, termity) oraz naczelne inne niż człowiek. W mniejszym stopniu były to inne zwierzęta, które wykazują zachowania społeczne na mniejszą skalę. W ostatnich latach jednym z głównych propagatorów i popularyzatorów socjobiologii stał się Richard Dawkins.

Socjobiologia stosuje ścisłe matematyczne modele do opisu zachowania zwierząt oraz ich stabilności ewolucyjnej. Ponieważ dzięki temu możliwe są matematyczne dowody poprawności teorii socjobiologicznych, symulacje komputerowe oraz tworzenie hipotez falsyfikowalnych, metody socjobiologiczne wyparły wcześniejszą metodykę wyjaśniania zachowań zwierząt opartą na zasadzie "to brzmi przekonująco, więc to musi być prawda". Najszerzej znanym sukcesem socjobiologii jest wyjaśnienie zachowań altruistycznych. Modele socjobiologiczne wyjaśniły też wiele trudnych faktów dotyczących struktury społecznej i zachowań seksualnych zwierząt. Socjobiologia używa szeroko wyników teorii gier, szczególnie ważny jest tu dylemat więźnia.

Socjobiologia stała się polem wielkich naukowych kontrowersji. Krytyka, której prominentnymi przedstawicielami byli Richard Lewontin i Stephen Jay Gould, koncentruje się na socjobiologicznym założeniu, że geny grają podstawową rolę w kształtowaniu ludzkiego zachowania i że istnieją nieprzezwyciężalne ograniczenia w redukowaniu takich cech jak np. agresywność. Inną tezą często obecną w koncepcji socjobiologii, krytykowaną z perspektywy filozofii nauki, jest nie dający się udowodnić z przesłanek socjobiologicznych (a mimo to postulowany jako ich wniosek) naturalizm (np. w przypadku E.O. Wilsona).

Część krytyki socjobiologii ma swoje źródła raczej w poglądach religijnych i politycznych niż w problemach naukowych. Główny zarzut dotyczący "tolerowania" czy wręcz "akceptowania" zachowań uchodzących w naszej kulturze za niemoralne wynika w znacznej części z niezrozumienia istoty założeń socjobiologii. Teorie socjobiologiczne nie wypowiadają się wcale na temat "słuszności" jakichś zachowań i nie wartościują ich, oraz nie twierdzą, że kultura nie powinna na te zachowania wpływać.

Dziedziną, która wywodzi się z badań socjobiologicznych ludzi, jest memetyka odnosząca się do ewolucji wzorców kulturowych.

Podział socjobiologii

Podział socjobiologii ze względu na przedmiot zainteresowania pojawił się po II wojnie światowej i zakłada 2 aspekty:

• pop – w którym przedmiotem zainteresowania jest człowiek
• narrow – w którym przedmiotem zainteresowania są inne gatunki

4 Filary socjobiologii:

1. I filar – oparty na teorii ewolucji Karola Darwina, podporządkowany tezie, że człowiek podlega ewolucji, a zatem pochodzi od zmodyfikowanych gatunków
2. II filar – zdefiniowany przez Wiliama Hamiltona, oparty na jego 3 tezach:
   1. jednostką doboru naturalnego jest nie jednostka, a pojedynczy gen
   2. podstawowym mechanizmem wyjaśniania zachowań społecznych jest analiza sposobów przekazania własnego genu jak najdalej w przyszłość i najszerzej przestrzennie
   3. promowanie osobników spokrewnionych
3. III filar – Robert Trivers i jego teoria optymizacji (altruizm twardy, altruizm odwzajemniony)
4. IV filar – teoria gier (John Maynard Smith)

Literatura

• E.O.Wilson, "Sociobiology: The New Synthesis", Harvard 1975
• E.O.WIlson, "Moralność genu. Od socjobiologii do socjologii", PIW Warszawa 1991
• E.O.Wilson, "Różnorodność życia", PIW Warszawa 1999
• E.O.Wilson, "Socjobiologia", Zysk i S-ka, Poznań 2000
• E.O.Wilson, "Konsiliencja:jedność wiedzy", Zysk i S-ka, Poznań 2002

Zobacz też

• koewolucja genetyczno-kulturowa

Linki zewnętrzne

• Behawior ewolucyjny