Aleatoryzm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
|||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
== Zastosowanie == |
== Zastosowanie == |
||
Technika aleatoryczna pojawia się w twórczości kompozytorów muzyki poważnej, takich jak: |
Technika aleatoryczna pojawia się w twórczości kompozytorów muzyki poważnej, takich jak: |
||
* [[Pierre Boulez]] |
* [[Pierre Boulez]] – np. ''Sonata fortepianowa nr 3'' |
||
* [[Sylvano Bussotti]] |
* [[Sylvano Bussotti]] |
||
* [[John Cage]] |
* [[John Cage]] |
||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
* [[Lukas Foss]] |
* [[Lukas Foss]] |
||
* [[Marek Jasiński (kompozytor)|Marek Jasiński]] |
* [[Marek Jasiński (kompozytor)|Marek Jasiński]] |
||
* [[Witold Lutosławski]] |
* [[Witold Lutosławski]] – wprowadził [[Aleatoryzm kontrolowany]] |
||
* [[Karlheinz Stockhausen]] – np. ''Klavierstück XI'', ale stosuje również ''formę otwartą'' |
* [[Karlheinz Stockhausen]] – np. ''Klavierstück XI'', ale stosuje również ''formę otwartą'' |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
* [[Frank Zappa|Franka Zappy]] |
* [[Frank Zappa|Franka Zappy]] |
||
* [[John Zorn|Johna Zorna]] |
* [[John Zorn|Johna Zorna]] |
||
* [[Lou Reed]]a |
* [[Lou Reed]]a – solówki [[gitara elektryczna|gitarowe]] w niektórych utworach [[The Velvet Underground]] |
||
* [[The Dillinger Escape Plan]] |
* [[The Dillinger Escape Plan]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
| Linia 33: | Linia 30: | ||
* [[Aleatoryzm niezamierzony]] |
* [[Aleatoryzm niezamierzony]] |
||
* [[Kompozycja otwarta#W muzyce|Kompozycja otwarta w muzyce]] |
* [[Kompozycja otwarta#W muzyce|Kompozycja otwarta w muzyce]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Techniki kompozytorskie]] |
[[Kategoria:Techniki kompozytorskie]] |
||
Wersja z 01:22, 18 lis 2017
Aleatoryzm (z łac. alea, kostka do gry) – kierunek w muzyce współczesnej polegający na wprowadzeniu elementu przypadku zarówno w pracy kompozytorskiej, jak i wykonawczej. Jego rozwój nastąpił w latach 50. XX wieku.
Autor może używać czynnika losowego już na etapie komponowania (podobnie jak w dadaizmie), albo pozostawić pewną dowolność wykonawcy. W zapisie nutowym polega to na celowo niedookreślonym zapisie, np. nieregularna linia falista na pięciolinii zamiast określonych dźwięków. Inną metodą jest budowanie kompozycji z krótkich elementów składowych, których kolejność wybierana jest losowo w czasie wykonywania utworu (np. Klavierstück XI Stockhausena).
Czasem obok skomponowanego dzieła, dopuszcza się udział innych dźwięków, nie podlegających zapisowi, jak na przykład w jednej z kompozycji Johna Cage, w którym użyto 12 odbiorników radiowych przypadkowo przestrajanych w trakcie wykonywania utworu. Do innych metod stosowanych w muzyce aleatorycznej należy komponowanie na zespół instrumentalny o dowolnym składzie, organizowany ad hoc, w czysto przypadkowy sposób (zobacz: teoria formy otwartej).
Aleatoryzmu nie należy mylić z improwizacją występującą np. w muzyce jazzowej, gdyż dowolność przejawia się tu w inny sposób.
Z akustycznego punktu widzenia każde wykonanie utworu jest zjawiskiem aleatorycznym, gdyż precyzyjna notacja muzyczna nie równa się absolutnej precyzji wykonawczej.
Zastosowanie
Technika aleatoryczna pojawia się w twórczości kompozytorów muzyki poważnej, takich jak:
- Pierre Boulez – np. Sonata fortepianowa nr 3
- Sylvano Bussotti
- John Cage
- Morton Feldman
- Lukas Foss
- Marek Jasiński
- Witold Lutosławski – wprowadził Aleatoryzm kontrolowany
- Karlheinz Stockhausen – np. Klavierstück XI, ale stosuje również formę otwartą
a także przeniknęła do muzyki rockowej i jazzowej np. w utworach:
- Franka Zappy
- Johna Zorna
- Lou Reeda – solówki gitarowe w niektórych utworach The Velvet Underground
- The Dillinger Escape Plan
Zobacz też
Bibliografia
- Mała encyklopedia muzyki, Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, ISBN 83-01-00958-6