Kiejdany: Różnice pomiędzy wersjami

Kiejdany
Kėdainiai
	; Kamienice na rynku w Kiejdanach
	Herb
Państwo	Litwa
Okręg	kowieński
Burmistrz	Rimantas Diliūnas
Powierzchnia	25 km²
Wysokość	80 m n.p.m.
Populacja (2008); • liczba ludności	; 30 979
Kod pocztowy	LT-57001 (poczta główna)
	Położenie na mapie Litwy Kiejdany
	55°17′N 23°58′E/55,283333 23,966667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 08:28, 18 mar 2019

Kiejdany (lit. Kėdainiai ^ⓘwymowa, niem. Kedahnen) – miasto w centralnej Litwie nad rzeką Niewiażą, dawna polska rezydencja magnacka. Położone w okręgu kowieńskim, centrum administracyjne rejonu kiejdańskiego, ok. 31 tys. mieszkańców (2008).

Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu rzeczyckiego w 1659 roku^[1].

Historia

Miejscowość jako mała osada rybacka była wymieniana po raz pierwszy w 1372. Na początku XV w. tereny te po pokoju w Raciążku w 1403 znalazły się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego, który wybudował w niej niedługo później gotycki kościół św. Jerzego. W 1 poł. XV w. miejscowe dobra od króla Kazimierza Jagiellończyka otrzymał Radziwiłł Ościkiewicz. Od 1545 do 1614 właścicielami dóbr, a potem miasta byli Kiszkowie. Drogą wiana miasto przeszło w ręce wojewody wileńskiego Krzysztofa Radziwiłła, który poślubił w 1606 roku Annę Kiszczankę. W 1590 roku otrzymały prawa miejskie z rąk Zygmunta III Wazy. W XVI i XVII w. pod władaniem Radziwiłłów, w latach 1811–1863 własność rodu Hutten-Czapskich. W okresie reformacji do XX w. ośrodek kalwinizmu. Kiejdany należały też do najważniejszych XVI w., założonych przez Jana Kiszkę ośrodków braci polskich. Kiejdany na mocy uchwały sejmu 1647 roku uzyskały prawo głównego składu^[2].

Osobny artykuł: Układ w Kiejdanach.

20 października 1655 podpisano układ, który zawarli Radziwiłłowie (hetman litewski Janusz Radziwiłł i jego kuzyn koniuszy litewski Bogusław) z królem szwedzkim Karolem X Gustawem. Ów układ oddawał pod protekcję Szwecji całą Litwę i wraz z układem w Ujściu (wojewoda poznański Krzysztof Opaliński i wojewoda kaliski Andrzej Karol Grudziński) przewidywał oddanie Szwecji Rzeczypospolitej. Plany te udaremniła skuteczna obrona Częstochowy przed Szwedami oraz powszechny „zryw” szlachty polskiej i chłopstwa przeciw skandynawskiemu najeźdźcy. U schyłku Rzeczypospolitej w Kiejdanach stacjonowała 1 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od przełomu XVIII/XIX w. Kiejdany były własnością pułkownika napoleońskiego Stanisława Hutten-Czapskiego. 29 kwietnia 1831 w czasie powstania listopadowego miała miejsce bitwa pod Kiejdanami. Syn Stanisława, Marian Czapski, wybudował w Kiejdanach około 1850 roku rozległą rezydencję szlachecką z parkiem, która za udział w powstaniu styczniowym została mu przez Rosjan skonfiskowana, a on sam został zesłany na Syberię. Majątek Czapskich został przez Rosjan oddany rosyjskiemu generałowi Edwardowi Tottlebenowi.

W 1929 w kościele św. Józefa msze w języku polskim zastąpiono mszami w języku litewskim. Podczas II wojny światowej został całkowicie zniszczony pałac Czapskich z połowy XIX w. W mieście znajduje się muzeum regionalne.

Zabytki

Kościół św. Jerzego, gotycki
Zbór renesansowy z 1631 roku fundacji hetmana Krzysztofa „Pioruna” Radziwiłła
- krypta z grobami rodu Radziwiłłów
- ambona renesansowa
Kościół św. Józefa z 1710 r., karmelitów, drewniany z dzwonnicą
zbór luterański z 1640 r.
[[{{{1}}}|Ratusz]][[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] z XVII wieku przy rynku
Gimnazjum w Kiejdanach
Stara Synagoga z XVII w.
Nowa Synagoga z XIX w.
Synagoga przy ul. Smilgos z XIX w.
Cerkiew Przemienienia Pańskiego z 1895 r.

Kościół św. Jerzego
Kościół karmelitów
Ratusz
Kościół luterański
Gimnazjum

Kiejdany w literaturze

Kiejdany są miastem, w którym siedzibę miał książę Janusz Radziwiłł z Potopu Henryka Sienkiewicza.

Transport

Kiejdany – stacja kolejowa

Współpraca zagraniczna

Herby współpracujących z Kiejdanami jednostek administracyjnych

Miasto Kiejdany ma podpisane umowy o współpracy zagranicznej z następującymi jednostkami administracyjnymi:

Ludzie urodzeni w Kiejdanach

Wincenty Budrewicz – polski zesłaniec, filomata i filareta
Józef Żylewicz – polski lekkoatleta i trener

Przypisy

↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, sejmiki powiatu rzeczyckiego przeniesiono na czas okupacji rosyjskiej z Rzeczycy.
↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 146.

Linki zewnętrzne

oficjalna strona miasta Kiejdany. [dostęp 2010-08-09]. (lit.).
Kiejdany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 17 ., s. 17–19
Zdjęcia z Kiejdan

[1] Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, sejmiki powiatu rzeczyckiego przeniesiono na czas okupacji rosyjskiej z Rzeczycy.

[2] Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 146.

[1]

[2]

@@ Linia 32: / Linia 32: @@
 [[Plik:Kiejdany - wnętrze kościoła kalwińskiego Radziwiłłów.jpg|thumb|left|Wnętrze kościoła kalwińskiego – nekropolii Radziwiłłów]]
 [[Plik:Kiejdany - cerkiew.jpg|thumb|Cerkiew Przemienienia Pańskiego]]
-Miejscowość jako mała osada rybacka była wymieniana po raz pierwszy w 1372. Na początku XV w. tereny te po [[Pokój w Raciążku|pokoju w Raciążku]] w 1403 znalazły się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego, który wybudował w niej niedługo później gotycki [[Kościół św. Jerzego w Kiejdanach|kościół św. Jerzego]]. W 1 poł. XV w. miejscowe dobra od króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] otrzymał Radziwiłł Ościkiewicz. Od 1545 do 1614 właścicielami dóbr, a potem miasta byli Kiszkowie. Drogą wiana miasto przeszło w ręce wojewody wileńskiego Krzysztofa Radziwiłła, który poślubił w 1606 roku Annę Kiszczankę. W 1590 roku otrzymały prawa miejskie z rąk [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]. W XVI i XVII w. pod władaniem [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]], w latach 1811–1863 własność rodu [[Czapscy|Hutten-Czapskich]]. W okresie [[reformacja|reformacji]] do XX w. ośrodek [[kalwinizm]]u. Kiejdany należały też do najważniejszych XVI w., założonych przez [[Jan Kiszka|Jana Kiszkę]] ośrodków [[bracia polscy|braci polskich]]. Kiejdany na mocy uchwały sejmu 1647 roku uzyskały [[prawo składu|prawo głównego składu]]<ref>Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 146.</ref>.
+Miejscowość jako mała osada rybacka była wymieniana po raz pierwszy w 1372. Na początku XV w. tereny te po [[Pokój w Raciążku|pokoju w Raciążku]] w 1403 znalazły się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego, który wybudował w niej niedługo później gotycki [[Kościół św. Jerzego w Kiejdanach|kościół św. Jerzego]]. W 1 poł. XV w. miejscowe dobra od króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] otrzymał Radziwiłł Ościkiewicz. Od 1545 do 1614 właścicielami dóbr, a potem miasta byli Kiszkowie. Drogą wiana miasto przeszło w ręce wojewody wileńskiego Krzysztofa Radziwiłła, który poślubił w 1606 roku Annę Kiszczankę. W 1590 roku otrzymały prawa miejskie z rąk [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]. W XVI i XVII w. pod władaniem [[Radziwiłłowie herbu Trąby|Radziwiłłów]], w latach 1811–1863 własność rodu [[Czapscy|Hutten-Czapskich]]. W okresie [[reformacja|reformacji]] do XX w. ośrodek [[kalwinizm]]u. Kiejdany należały też do najważniejszych XVI w., założonych przez [[Jan Kiszka|Jana Kiszkę]] ośrodków [[bracia polscy|braci polskich]]. Kiejdany na mocy uchwały sejmu 1647 roku uzyskały [[prawo składu|prawo głównego składu]]<ref>Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 146.</ref>.
 {{osobny artykuł|Układ w Kiejdanach}}
-października 1655 podpisano układ, który zawarli [[Radziwiłłowie]] (hetman litewski [[Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)|Janusz Radziwiłł]] i jego kuzyn koniuszy litewski [[Bogusław Radziwiłł|Bogusław]]) z królem szwedzkim [[Karol X Gustaw|Karolem X Gustawem]]. Ów układ oddawał pod protekcję [[Szwecja|Szwecji]] całą [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwę]] i wraz z układem w Ujściu (wojewoda poznański [[Krzysztof Opaliński]] i wojewoda kaliski [[Andrzej Karol Grudziński]]) przewidywał oddanie Szwecji [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. Plany te udaremniła skuteczna obrona Częstochowy przed Szwedami oraz powszechny „zryw” szlachty polskiej i chłopstwa przeciw skandynawskiemu najeźdźcy.
+października 1655 podpisano układ, który zawarli [[Radziwiłłowie herbu Trąby|Radziwiłłowie]] (hetman litewski [[Janusz Radziwiłł]] i jego kuzyn koniuszy litewski [[Bogusław Radziwiłł|Bogusław]]) z królem szwedzkim [[Karol X Gustaw|Karolem X Gustawem]]. Ów układ oddawał pod protekcję [[Szwecja|Szwecji]] całą [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwę]] i wraz z układem w Ujściu (wojewoda poznański [[Krzysztof Opaliński]] i wojewoda kaliski [[Andrzej Karol Grudziński]]) przewidywał oddanie Szwecji [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. Plany te udaremniła skuteczna obrona Częstochowy przed Szwedami oraz powszechny „zryw” szlachty polskiej i chłopstwa przeciw skandynawskiemu najeźdźcy.
 U schyłku Rzeczypospolitej w Kiejdanach stacjonowała [[1 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. Od przełomu XVIII/XIX w. Kiejdany były własnością pułkownika napoleońskiego [[Stanisław Hutten-Czapski|Stanisława Hutten-Czapskiego]]. 29 kwietnia 1831 w czasie [[Powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] miała miejsce [[bitwa pod Kiejdanami]]. Syn Stanisława, [[Marian Czapski]], wybudował w Kiejdanach około 1850 roku rozległą rezydencję szlachecką z parkiem, która za udział w powstaniu styczniowym została mu przez Rosjan skonfiskowana, a on sam został zesłany na Syberię. Majątek Czapskich został przez Rosjan oddany rosyjskiemu generałowi Edwardowi Tottlebenowi.
@@ Linia 63: / Linia 63: @@
 == Kiejdany w literaturze ==
-Kiejdany są miastem, w którym siedzibę miał książę [[Janusz Radziwiłł (hetman wielki litewski)|Janusz Radziwiłł]] z ''[[Potop (powieść)|Potopu]]'' [[Henryk Sienkiewicz|Henryka Sienkiewicza]].
+Kiejdany są miastem, w którym siedzibę miał książę [[Janusz Radziwiłł]] z ''[[Potop (powieść)|Potopu]]'' [[Henryk Sienkiewicz|Henryka Sienkiewicza]].
 == Transport ==
@@ Linia 91: / Linia 91: @@
 * [http://top.turystyka.pl//?s=galeria&id=29 Zdjęcia z Kiejdan]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{ka}}
 [[Kategoria:Kiejdany| ]]