Radziwiłłowie herbu Trąby

Herb Radziwiłłów (Trąby Odm.)

Herb Radziwiłłów, nadany im przez cesarza w 1547

Posiadłości ziemskie Radziwiłłów w I Rzeczypospolitej (niebieski) na tle posiadłości innych rodów magnackich

Mikołaj Radziwiłł Czarny otrzymuje od cesarza tytuł książęcy

Radziwiłłowie (lit. Radvila, błr. Радзіві́лы) – polsko-litewski ród magnacki herbu własnego (Trąby Odmienne).

Historia rodu

Nazwisko Radziwiłłów występuje pierwszy raz w dokumencie unii polsko-litewskiej w 1401. W XVI w. ród podzielił się na kilka linii, z których dwie przyjęły kalwinizm, z czego jedna tylko przez 2 pokolenia i pod koniec XVI w. przeszła na katolicyzm, ale druga pozostała mu wierna aż do wygaśnięcia pod koniec XVII wieku.

Świetność rodu podkreśliło uzyskanie przez Mikołaja Amora w 1518 od władcy S.I.R cesarza Maksymiliana I Habsburga tytułu księcia, potwierdzonego jeszcze w tym samym roku w Polsce przez Zygmunta I Starego, a także ponowne nadanie dla Mikołaja Czarnego z 14 grudnia 1547 od cesarza Ferdynanda I, tytułu książąt, potwierdzonego w Rzeczypospolitej na mocy aktu unii lubelskiej z 1569 r., przez poszczególne linie w kolejności:

• linia na Goniądzu i Medelach w 1515/1518 r. – wygasła w linii męskiej w 1542 r.,
• linia na Ołyce i Nieświeżu w 1547 r. – żyje,
• linia na Birżach i Dubinkach w 1547 r. (tzw. „linia kalwińska”) – wygasła w linii męskiej w 1669 r.

Potęgę rodu zbudowali w XVI w. bracia stryjeczni: Mikołaj Radziwiłł Czarny (zm. 1565) – założyciel linii na Ołyce i Nieświeżu i Mikołaj Radziwiłł Rudy (zm. 1584) – założyciel linii na Birżach i Dubinkach. Mikołaj Radziwiłł Rudy doprowadził do małżeństwa swojej siostry Barbary Radziwiłłówny z królem Zygmuntem Augustem. Obaj uzyskali dla siebie i potomków w 1547 tytuły książąt cesarskich od cesarza Karola V.

Zdobyli oni stanowisko dominujące w stosunku do innych magnatów i szlachty i stali się najzaciętszymi obrońcami odrębności Wielkiego Księstwa, a zarazem protektorami różnowierstwa na Litwie. Po ich śmierci członkowie rodu Radziwiłłów utrzymali dawną potęgę oraz przeszli na katolicyzm. Ród wydał szereg jednostek o niezwykłej religijności i dobroczynności, oraz zastęp wybitnych wodzów.

Radziwiłłowie walczyli o hegemonię na Litwie z Sapiehami oraz przez krótki czas, w II poł. XVII w., z Pacami. W XVII w. byli w dalszym ciągu rzecznikami separatyzmu litewskiego i wydali kilku rokoszan. Z Radziwiłłów wywodzili się znakomici wodzowie m.in. Jerzy Radziwiłł Herkules, Mikołaj Radziwiłł Rudy, Krzysztof Radziwiłł Piorun, Janusz Radziwiłł.

Z powodu swojej potęgi Radziwiłłowie mogli sobie pozwolić na prowadzenie polityki sprzecznej z wolą władców Rzeczypospolitej. W 1655 (potop szwedzki) pochodzący z kalwińskiej linii Janusz i Bogusław Radziwiłłowie próbowali zerwać unię Litwy z Koroną i uznali protektorat Szwecji nad Litwą. Jednak wystąpiła przeciwko nim inna gałąź Radziwiłłów z linii na Ołyce i Nieświeżu. W XVIII w. Radziwiłłowie bronili ustroju Rzeczypospolitej przed reformatorami. W czasach króla Augusta II Mocnego i później przestali odgrywać pierwszoplanową rolę polityczną. Przyćmiewając inne rody magnackie ogromem fortuny, założyli kilka ordynacji. Do 1831 roku wydali 1 kardynała, 3 biskupów, 21 ministrów i 37 wojewodów. Spowinowaceni i spokrewnieni kilkakrotnie z Hohenzollernami w XIX w. (np. Wilhelm Paweł Radziwiłł syn Ludwiki Hohenzollern) posiadali znaczne wpływy na dworze pruskim i odgrywali pewną rolę w obozie centrum niemieckiego. W czasie Powstania listopadowego Michał Gedeon Radziwiłł pełnił funkcję Naczelnego Wodza wojsk powstańczych. W polskim życiu publicznym do dziś pojawiają się potomkowie Radziwiłłów.

Radziwiłłowie sprawowali najważniejsze urzędy: wojewodów wileńskich, kanclerzy, hetmanów wielkich litewskich, polnych litewskich, biskupów krakowskich.

Główne miasta radziwiłłowskich latyfundiów to: Birże, Kleck, Kiejdany, Nieśwież, Szydłowiec, Ołyka, Towiany i Połoneczka. Inne posiadłości to m.in. Mir (z zamkiem), Radziwiłłów, Biała (Podlaska), Nieborów, Szpanów, Antonin (wieś w powiecie ostrowskim).

Etymologia nazwiska

Polskie formy Radziwiłł lub Radźwił (patronimiki Radziwiłłowic(z), Radźwiłowic(z)) pochodzą od pierwotnie białoruskiego Radzivil, czyli derywatu na il od podstawy Radziv-, pochodzącej ze skróconej formy imienia Radzivón (z v usuwającym rozziew od cerkiewnego Rodi.ón, analogicznie jak Larivón od Lari.ón (Ilarión) czy Ljavónt od Le.ón), i podobnie jak Stanil od Stanislav. Do litewskiego przejęte jako Radzivìlas, Radzvilà.

Znani członkowie rodu

• Syrpuć – legendarny założyciel rodu.

Pokolenie 1

• Krystyn Ościk z Kiernowa (zm. 1442/1443) – starosta uszpolski i kasztelan wileński.

Pokolenie 2

• Radziwiłł Ościkowicz (zm. 1477) – marszałek nadworny litewski, wojewoda trocki, kasztelan wileński.

Pokolenie 3

• Mikołaj Radziwiłłowicz (zm. 1509) – kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński, kasztelan trocki.

Pokolenie 4

• Wojciech Radziwiłł (1478–1519) – biskup łucki i wileński.
• Jerzy Radziwiłł (1480–1541) – hetman wielki litewski.
• Jan Radziwiłł (1474–1522) – marszałek ziemski litewski.
• Mikołaj Radziwiłł (1470–1521) – kanclerz wielki litewski.
• Anna Radziwiłłówna (1476–1522) – księżna mazowiecka.

Pokolenie 5

• Barbara Radziwiłłówna (1520–1551) – druga żona Zygmunta Augusta, królowa polska.
• Anna Elżbieta Radziwiłłówna (1518–1600) – siostra Barbary Radziwiłłówny, żona marszałka ziemi wołyńskiej Piotra Kiszki.
• Mikołaj Radziwiłł Rudy (1512–1584) – kanclerz wielki litewski, hetman wielki litewski, wojewoda wileński.
• Mikołaj Radziwiłł Czarny (1516–1568) – marszałek wielki litewski, kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński.
• Jan Radziwiłł (krajczy litewski) (1516–1551) – krajczy litewski.
• Mikołaj Radziwiłł (14xx–1529) – biskup żmudzki.
• Jan Radziwiłł (14xx–1542) – podczaszy litewski.

Pokolenie 6

• Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (1549–1616) – I ordynat na Nieświeżu marszałek wielki litewski, pamiętnikarz.
• Jerzy Radziwiłł (1556–1600) – kardynał, biskup krakowski i wileński.
• Mikołaj Radziwiłł (1546–1589) – łowczy wielki litewski, starosta mozynski i merecki, wojewoda nowogródzki.
• Krzysztof Radziwiłł Piorun (1547–1603) – hetman wielki litewski, wojewoda wileński.
• Albrecht Radziwiłł (1558–1592) – ordynat na Klecku.
• Stanisław Radziwiłł (1559–1599) – ordynat ołycki, marszałek wielki litewski, starosta żmudzki.

Pokolenie 7

• Janusz Radziwiłł (1579–1620) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, podczaszy litewski, kasztelan wileński, pan na Dubinkach, Słucku i Kopylu.
• Krzysztof II Radziwiłł (1585–1640) – hetman polny litewski, wojewoda wileński, hetman wielki litewski.
• Albrycht Władysław Radziwiłł (1589–1636) – ordynat na Ołyce, stolnik litewski, krajczy litewski.
• Aleksander Ludwik Radziwiłł (1594–1654) – marszałek wielki litewski, marszałek nadworny litewski, wojewoda połocki, wojewoda brzesko-litewski.
• Jan Jerzy Radziwiłł (1588–1625) – II Ordynat na Nieświeżu, kasztelan trocki.
• Jerzy Radziwiłł (1578–1613) – kasztelan trocki.
• Albrycht Stanisław Radziwiłł (1593–1656) – kanclerz wielki litewski, podkanclerzy litewski.
• Zygmunt Karol Radziwiłł (1591–1642) – podkomorzy stołowicki i poznański, krajczy koronny królowej, krajczy litewski, podczaszy litewski, wojewoda nowogrodzki.
• Eufemia Radziwiłłówna (1598–1658) – ksieni benedyktynek w Nieświeżu.
• Zofia z Radziwiłłów Dorohostajska (1577–1614) – bohaterka głośnego skandalu obyczajowego na początku XVII wieku.

Pokolenie 8

• Michał Karol Radziwiłł (po 1614–1656) – ordynat na Klecku, podczaszy litewski i podskarbi wielki litewski.
• Michał Kazimierz Radziwiłł (1635–1680) – podkanclerzy litewski, hetman polny litewski, wojewoda wileński, VI ordynat nieświeski, IV ordynat ołycki, III pan na Białej.
• Dominik Mikołaj Radziwiłł (1643–1697) – podskarbi nadworny litewski, podkanclerzy litewski, kanclerz wielki litewski, ordynat na Klecku.
• Bogusław Radziwiłł (1620–1669) – książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, wielokrotny poseł, chorąży, koniuszy wielki litewski, generalny namiestnik Prus Książęcych.
• Janusz Radziwiłł (1612–1655) – hetman wielki litewski, wojewoda wileński, starosta generalny żmudzki, hetman polny litewski.

Pokolenie 9

• Anna Maria Radziwiłł (1640–1667) – jedyna córka i dziedziczka Janusza, żona Bogusława Radziwiłła.
• Stanisław Kazimierz Radziwiłł (1648–1690) – stolnik litewski, ordynat na Klecku, marszałek wielki litewski.
• Ludwika Karolina Radziwiłł (1667–1695) – ostatnia przedstawicielka i dziedziczka kalwińskiej linii rodu na Birżach i Dubinkach.
• Jerzy Józef Radziwiłł (1668–1689) – VII ordynat na Nieświeżu, podczaszy litewski, wojewoda trocki, właściciel Białej.
• Karol Stanisław Radziwiłł (1669–1719) – kanclerz wielki litewski.
• Jan Mikołaj Radziwiłł (1681–1729) – ordynat klecki, krajczy litewski, wojewoda nowogródzki.
• Michał Antoni Radziwiłł (1687–1721) – młodszy syn Dominika Mikołaja Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego
• Mikołaj Faustyn Radziwiłł (1688–1746) – miecznik litewski, wojewoda nowogrodzki.

Pokolenie 10

• Katarzyna Barbara Radziwiłł (1693–1730) – córka Karola Stanisława Radziwiłła, żona Jana Klemensa Branickiego
• Albrecht Radziwiłł (1717–1790) – starosta rzeczycki.
• Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko (1702–1762) – hetman wielki litewski, hetman polny litewski, wojewoda wileński, wojewoda trocki, IX ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VI pan na Białej.
• Hieronim Florian Radziwiłł (1715–1760) – podczaszy litewski, chorąży wielki litewski, V pan na Białej.
• Udalryk Krzysztof Radziwiłł (1712–1770) – polski pisarz.
• Jerzy Radziwiłł (1721–1754) – wojewoda nowogródzki.
• Stanisław Radziwiłł (1722–1787) – poseł, krajczy i podkomorzy litewski.
• Leon Michał Radziwiłł (1722–1751) – pogrobowy syn krajczego wielkiego litewskiego Michała Antoniego Radziwiłła
• Marcin Mikołaj Radziwiłł (1705–1782) – krajczy litewski.

Pokolenie 11

• Maciej Radziwiłł (1749–1800) – syn Leona Michała Radziwiłła
• Karol Stanisław Radziwiłł Panie Kochanku (1734–1790) – wojewoda wileński i starosta lwowski, X ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VII pan na Białej.
• Michał Hieronim Radziwiłł (1744–1831) – wojewoda i kasztelan wileński, konsyliarz Rady Nieustającej, targowiczanin.
• Józef Mikołaj Radziwiłł (1736–1813) – wojewoda trocki, kasztelan trocki, wojewoda miński, pisarz wielki litewski.
• Anna Olimpia Mostowska z domu Radziwiłł – data urodzin nieznana, data śmierci: 1810 lub 1811 – powieściopisarka.
• Antoni Mikołaj Radziwiłł (1741–1778) – kanonik wileński, referendarz wielki koronny, sekretarz wielki koronny.
• Hieronim Wincenty Radziwiłł (1759–1786) – podkomorzy wielki litewski, poseł, ordynat na Klecku.
• Mikołaj Radziwiłł (1748–1811) – szef Regimentu Gwardii Konnej Wielkiego Księstwa Litewskiego.
• Mateusz Radziwiłł (1768–1818), generał armii Imperium Rosyjskiego, tajny radca stanu.

Pokolenie 12

• Dominik Hieronim Radziwiłł (1786–1813) – XI ordynat na Nieświeżu i IX Ołyce, pułkownik wojsk polskich.
• Antoni Henryk Radziwiłł (1775–1833) – polityk, kompozytor, namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego, XII ordynat na Nieświeżu i X na Ołyce.
• Michał Gedeon Radziwiłł (1778–1850) – książę, generał, Wódz Naczelny w czasie powstania listopadowego.
• Maciej Radziwiłł (1749/1750–1800) – kasztelan wileński, kompozytor.
• Maciej Radziwiłł (1791–1849).
• Konstanty Mikołaj Radziwiłł (1793–1869) – syn Macieja Radziwiłła

Pokolenie 13

• Wilhelm Paweł Radziwiłł (1797–1870) – generał pruski, XIII ordynat na Nieświeżu.
• Eliza Radziwiłłówna (1803–1834) – pierwsza miłość cesarza niemieckiego Wilhelma I.
• Bogusław Fryderyk Radziwiłł (1809–1873) – XI ordynat na Ołyce, generał pruski.
• Maciej Józef Radziwiłł (1842–1907) – ziemianin.
• Stefania Radziwiłł (1809–1832) – dziedziczka ogromnej części majątków rodzinnych, zwanej tzw. Schedą wittgensteinowską.
• Karol Andrzej Radziwiłł (1821–1886) – ziemianin.
• Leon Hieronim Radziwiłł (1808–1885) – XII ordynat na Klecku, fligel – adiutant carski, generał rosyjski.

Pokolenie 14

• Antoni Wilhelm Radziwiłł (1833–1904) – XIV ordynat na Nieświeżu, XI ordynat na Klecku, generał pruski.
• Izabella Róża Radziwiłłowa z domu Radziwiłł (1888–1968) – naczelna siostra maltańskiego Korpusu Sanitarnego, działaczka społeczna.
• Edmund Radziwiłł (1842–1895) – ksiądz, poseł do parlamentu niemieckiego, publicysta.
• Ferdynand Radziwiłł (1834–1926) – XII ordynat na Ołyce, polski polityk.
• Franciszek Pius Radziwiłł (1878–1944) – działacz polityczny, naczelnik Milicji Miejskiej w Warszawie, członek Tymczasowej Rady Stanu.
• Maciej Mikołaj Radziwiłł (1873–1920) – ziemianin, działacz gospodarczy i polityczny.
• Michał Piotr Radziwiłł (1853–1903) – ziemianin, filantrop.

Pokolenie 15

• Stanisław Wilhelm Radziwiłł (1880–1920) – II ordynat na Dawigródku, porucznik pruski, później rosyjski, rotmistrz kawalerii polskiej, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego.
• Janusz Franciszek Radziwiłł (1880–1967) – polityk konserwatywny, dyplomata, zwierzchnik Polskiego Związku Kawalerów Maltańskich, XIII ordynat na Ołyce.
• Krzysztof Mikołaj Radziwiłł (1898–1986) – działacz polityczny, senator, poseł na Sejm Ustawodawczy.
• Michał Radziwiłł Rudy (1870–1954) – IV ordynat na Przygodzicach.
• Konstanty Mikołaj Radziwiłł (1902–1944) – ziemianin, oficer Armii Krajowej.
• Hieronim Mikołaj Radziwiłł (1885–1945) – właściciel dóbr Balice koło Krakowa.
• Konstanty Radziwiłł (1873–1944/1945) – ziemianin, polityk konserwatywny.
• Leon Konstanty Radziwiłł (1880–1927) – oficer armii francuskiej.
• Artur Radziwiłł (1901–1939) – dziedzic Rytwian, porucznik Wojska Polskiego.
• Maciej Radziwiłł (1905–1994)

Pokolenie 16

• Konstanty Radziwiłł, syn Konstantego (ur. 1913–1989)
• Antoni Albrecht Wilhelm Radziwiłł (1885–1935) – walczył w 12. Pułku Ułanów Podolskich i 10. Pułku Ułanów Litewskich, wiceprezes Związku Obrońców Kresów Wschodnich, działacz społeczny, XVI ordynat nieświecki i XIV klecki.
• Karol Mikołaj Radziwiłł (1886–1968) – major, uczestnik I i II wojny światowej, zwierzchnik Wielkiego Przeoratu Polski Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu Św. Łazarza z Jerozolimy, działacz społeczny, ostatni III ordynat na Dawigródku.
• Anna Radziwiłł (1939–2009) – senator RP, wiceminister edukacji narodowej (1989–1992, 2004–2005).
• Stanisław Albrecht Radziwiłł (1914–1976)
• Edmund Ferdynand Radziwiłł (1906–1971) – ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, porucznik Armii Krajowej, XIV i ostatni ordynat na Ołyce, rotmistrz Wojska Polskiego.
• Izabela Róża z Radziwiłłów (1915–1996), córka Karola Mikołaja, żona Edmunda Ferdynanda.
• Albert Hieronim Radziwiłł (ur. 1931) – syn Konstantego Mikołaja Radziwiłła

Pokolenie 17

• Anthony Radziwill (1959–1999) – amerykański twórca telewizyjny i filmowiec, dziennikarz.
• Krzysztof Konstanty Radziwiłł (ur. 1958) – zwierzchnik Polskiej Komandorii Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu Św. Łazarza z Jerozolimy.
• Konstanty Radziwiłł (ur. 1958) – prezes Naczelnej Izby Lekarskiej (2001–2010), od 2015 do stycznia 2018 minister zdrowia, od 2019 wojewoda mazowiecki.
• Dominik Radziwiłł (ur. 1964) – wiceminister finansów (2009–2012).
• Maciej Radziwiłł (ur. 1961) – polski przedsiębiorca, były prezes spółki Trakcja Tiltra.

Zamki i pałace

• 

  Zamek w Ołyce

• 

  Pałac w Połoneczce

• 

  Zamek w Lubczy

• 

  Zamek w Mirze

• 

  Zamek w Nieświeżu

• 

  Pałac w Towianach

• 

  Zamek w Czerwonym Dworze

• 

  Pałac w Birżach

• 

  Pałac w Wilnie

• 

  Mały Pałac Radziwiłłów w Wilnie (Pałac Oskierki?)

• 

  Pałac Radziwiłłów w Wilnie

• 

  Pałac w Warszawie

• 

  Pałac Paca-Radziwiłłów w Warszawie

• 

  Pałacyk Marii z Lubomirskich Radziwiłłowej w Warszawie

• 

  Pałac Przebendowskich w Warszawie

• 

  Pałac w Nieborowie

• 

  Pałac w Balicach

• 

  Pałac w Antoninie

• 

  Pałac w Jadwisinie

• 

  Pałac w Grojcu

• 

  Pałac w Starejwsi

• 

  Pałacyk w Zegrzu

• 

  Pałac w Rytwianach

• 

  Pałac w Ciszycy

• 

  Pałac w Białej Podlaskiej

• 

  Pałac „Pod Baranami” w Krakowie

• 

  Pałac Zbaraskich w Krakowie

• 

  Zamek w Szydłowcu

• 

  Pałac w Snowie

• 

  Zrujnowany zamek w Pomorzanach

• 

  Pałac w Zdzięciole

• 

  Zamek w Siesikach

• 

  Ruiny pałacu w Żyrmunach

• 

  Dwór w Radziwiłłmontach (obecnie w ruinie)

• 

  Dawne mury obronne zamku w Słucku

• 

  Pozostałości zamku w Dubinkach

• 

  Resztki zamku w Białym Kamieniu

• 

  Ruiny zamku w Czartorysku

• 

  Dwór w Dworcu (nie istnieje)

• 

  Pałac w Kiejdanach (nie istnieje)

• 

  Ruiny pałacu Barbary Radziwiłłówny w Wilnie (nie istnieje)

• 

  Pałac w Grodnie (nie istnieje)

• 

  Pałac w Nowogródku (nie istnieje)

• 

  Pałac w Mińsku (nie istnieje?)

• 

  Pałac w Berlinie (nie istnieje)

Inne zamki i pałace Radziwiłłów:

• Pałac w Nagłowicach
• Pałac w Słupi
• Pałac w Sichowie Dużym
• Pałac w Berdyczowie
• Pałac w Szpanowie
• Pałac w Przygodzicach
• Zamek w Białokrynicy (Krzemieniec) (ruina)
• Pałac w Dawidgródku (nie istnieje?)
• Pałac w Mańkowiczach (nie istnieje?)
• Pałac w Głębokim (nie istnieje)
• Pałac w Sieniawie Starej na Podolu (przebudowany)

Kuratorzy sztuki

Henryk Siemiradzki, Chopin u księcia radziwiłła

Antoni Radziwiłł był wielbicielem muzyki i sztuki. Posiadłości Radziwiłłowa w Berlinie służyły jako artystyczne salony, na które uczęszczali zarówno arystokraci, jak i sami artyści. Radziwiłł organizował cotygodniowe wieczory muzyczne oraz pomagał przy produkcji niezależnych sztuk teatralnych. Pomiędzy 1822-1824 Antoni Radziwiłł wybudował swoją kolejną rezydencję w Antoninie według projektu Niemieckiego architekta Karl Friedrich Schinkel, która służyła jako letnia rezydencja przeznaczona na polowania. W swoim późniejszym życiu Antoni Radziwiłł przeprowadził się do Antonina wraz ze swoją małżonką Friederike Dorothea Luise i dwoma córkami Wandą i Elizą. Antoni Radziwiłł miał wiele kontaktów wśród muzycznych Europejskich elit i z czasem przeobraził Antonin w ważną lokalizację na mapie Europejskich muzyków. Antonin odwiedzali między innymi znani artyści tacy jak Niccolò Paganini, Johann Wolfgang von Goethe, Fryderyk Chopin i Ludwig van Beethoven. Chopin udzielał lekcji muzyki córce Radziwiłła, Wandzie. Podczas swoich licznych pobytów w posiadłości Chopin skomponował Poloneza op.3 oraz Trio op.8, które zadedykował Antoniemu Radziwiłłowi, który wspierał Chopina finansowo. Wizyty Chopina na salonach Radziwiłła zostały udokumentowane przez Henryka Siemieradzkiego na heliograwiurze z 1888 zatytułowanej „Chopin u księcia Radziwiłła”.

Zobacz też

• Ordynacje Radziwiłłów
• Ordynacja Przygodzicka Radziwiłłów
• Ościkowicze

Bibliografia

• Górzyński, Sławomir i in.: Radziwiłłowie herbu Trąby. Warszawa: Wyd. „DiG”, 1996. ​ISBN 83-85490-62-0​. – (dostęp elektroniczny)
• Sajkowski, Alojzy: Od Sierotki do Rybeńki: w kręgu radziwiłłowskiego mecenatu. Poznań: Wyd. Poznańskie, 1965 [b. ISBN].

Linki zewnętrzne

• The Radziwill Family (en)
• Archiwum domu Radziwiłłów (Scriptores Rerum Polonicarum, t. VIII)