Chanat Kazachski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
Przywrócenie usuniętego szablonu - w całym artykule brakuje przypisu do tych konkretnych fragmentów; wrzucenie szablonu na samym początku strony powoduje dezinformację |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{dopracować|więcej przypisów|data=2014-08}} |
|||
{{Państwo infobox |
{{Państwo infobox |
||
|nazwa_oryginalna = قازاق حاندىعى / Қазақ хандығы |
|nazwa_oryginalna = قازاق حاندىعى / Қазақ хандығы |
||
Linia 70: | Linia 69: | ||
'''Chanat Kazachski''' ([[Język kazachski|kaz.]] قازاق حاندىعى, Қазақ хандығы; ''Qazaq xandığı'') – państwo kazachskie istniejące w latach 1465–1847. |
'''Chanat Kazachski''' ([[Język kazachski|kaz.]] قازاق حاندىعى, Қазақ хандығы; ''Qazaq xandığı'') – państwo kazachskie istniejące w latach 1465–1847. |
||
W wyniku powstania z lat 1456–1465 [[Kazachowie]] wyzwolili się spod władzy [[Chanat Uzbecki|Chanatu Uzbeckiego]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|autor=[[Michael Khodarkovsky]]|tytuł=Na granicach Rosji. Budowanie imperium na stepie 1500-1800|inni=Bogumiła Malarecka (tłum.)|rok=2009|wydawca=[[Państwowy Instytut Wydawniczy]]|miejsce=Warszawa|strony=24|rozdział=Socjologia pogranicza albo dlaczego pokój był niemożliwy|isbn=978-83-06-03165-2|język=pl}}</ref>, tworząc tym samym własne państwo. Chanat Kazachski uchodził w XVI i XVII wieku za najsilniejszy organizm państwowy w środkowej Azji, osłabiony w XVIII wieku w wyniku wojen z [[Dżungarowie|Dżungarami]]. Pod koniec XVI wieku państwo zostało podzielone na trzy odrębne [[żuz]]y: [[Starszy Żuz]], [[Średni Żuz]] oraz [[Młodszy Żuz]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = История Казахской ССР |wydawca = Наука Казахской ССР |miejsce = [[Ałma-Ata]] |strony = 176–181, 248–251, 264–273 |tom = 2|rok=1977-1981|język=ru}}</ref>. Na początku XIX wieku znalazł się w orbicie wpływów [[Emirat Buchary|Buchary]] i [[Chanat Chiwy|Chiwy]]. W 1847 roku chan zawarł porozumienie z [[Imperium Rosyjskie|Rosją]], na mocy którego dobrowolnie zgodził się na likwidację chanatu. |
W wyniku powstania z lat 1456–1465 [[Kazachowie]] wyzwolili się spod władzy [[Chanat Uzbecki|Chanatu Uzbeckiego]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|autor=[[Michael Khodarkovsky]]|tytuł=Na granicach Rosji. Budowanie imperium na stepie 1500-1800|inni=Bogumiła Malarecka (tłum.)|rok=2009|wydawca=[[Państwowy Instytut Wydawniczy]]|miejsce=Warszawa|strony=24|rozdział=Socjologia pogranicza albo dlaczego pokój był niemożliwy|isbn=978-83-06-03165-2|język=pl}}</ref>, tworząc tym samym własne państwo. {{fakt|Chanat Kazachski uchodził w XVI i XVII wieku za najsilniejszy organizm państwowy w środkowej Azji, osłabiony w XVIII wieku w wyniku wojen z [[Dżungarowie|Dżungarami]]|2014-08|data=2020-03}}. Pod koniec XVI wieku państwo zostało podzielone na trzy odrębne [[żuz]]y: [[Starszy Żuz]], [[Średni Żuz]] oraz [[Młodszy Żuz]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = История Казахской ССР |wydawca = Наука Казахской ССР |miejsce = [[Ałma-Ata]] |strony = 176–181, 248–251, 264–273 |tom = 2|rok=1977-1981|język=ru}}</ref>. {{fakt|Na początku XIX wieku znalazł się w orbicie wpływów [[Emirat Buchary|Buchary]] i [[Chanat Chiwy|Chiwy]]. W 1847 roku chan zawarł porozumienie z [[Imperium Rosyjskie|Rosją]], na mocy którego dobrowolnie zgodził się na likwidację chanatu|2014-08}}. |
||
== Chanowie == |
== Chanowie == |
Wersja z 12:13, 18 cze 2020
1456–1847 | |||
| |||
Stolica | |||
---|---|---|---|
Ustrój polityczny | |||
Typ państwa | |||
Religia dominująca |
Chanat Kazachski (kaz. قازاق حاندىعى, Қазақ хандығы; Qazaq xandığı) – państwo kazachskie istniejące w latach 1465–1847.
W wyniku powstania z lat 1456–1465 Kazachowie wyzwolili się spod władzy Chanatu Uzbeckiego[1], tworząc tym samym własne państwo. Chanat Kazachski uchodził w XVI i XVII wieku za najsilniejszy organizm państwowy w środkowej Azji, osłabiony w XVIII wieku w wyniku wojen z Dżungarami[potrzebny przypis]. Pod koniec XVI wieku państwo zostało podzielone na trzy odrębne żuzy: Starszy Żuz, Średni Żuz oraz Młodszy Żuz[2]. Na początku XIX wieku znalazł się w orbicie wpływów Buchary i Chiwy. W 1847 roku chan zawarł porozumienie z Rosją, na mocy którego dobrowolnie zgodził się na likwidację chanatu[potrzebny przypis].
Chanowie
Tytuł chana nie był dziedziczny – władca wybierany był z grona sułtanów – synów, bratanków oraz braci chana[3]. Jego władza była jednak wyraźnie ograniczona przez plemienną arystokrację walczącą o polityczne wpływy[4]. Od XVIII wieku władcy carskiej Rosji zaczęli wywierać wpływ na wybór nowych chanów w celu kontroli koczowniczych sąsiadów oraz uczynienia ekspansji imperium skuteczniejszą[5][6]. W 1792 roku został wydany dekret cesarski regulujący proces inauguracji chana – nakazywał on m.in. zebranie się kazachskiej arystokracji na polach Orenburga, nakazywał odczytanie przez następcę tronu przysięgi dostarczonej ze stolicy po rosyjsku oraz tatarsku, a następnie ucałowanie i położenie sobie na głowie Koranu. Według zapisu nagradzano go lisią czapą, szablą, sobolowym płaszczem oraz dyplomem potwierdzającym otrzymany tytuł, który podobnie jak Koran miał ucałować i położyć na głowie[7].
- Kerej-chan 1465–1473
- Żanybek-chan 1473–1480
- Buryndyk-chan 1480–1511
- Kasym-chan 1511–1518
- Mamasz-chan 1518–1523
- Tachir-chan 1523–1529
- Bujdasz-chan 1529–1533
- Togym-chan 1533–1538
- Chak-Nazar-chan 1538–1580
- Szygaj-chan 1580–1582
- Tauekel-chan 1582–1598
- Jesym-chan 1598–1628
- Żangyr-chan 1628–1652
- Zhanibek-chan 1652-1680
- Tauke-chan 1680–1718
- Kajyp-chan 1718–1719
- Bołat-chan 1719–1728
- Abylmambet-chan 1728–1737
- Abyłaj-chan 1771–1781
- Kene-chan (Kenesary) 1841–1847
Przypisy
- ↑ Socjologia pogranicza albo dlaczego pokój był niemożliwy. W: Michael Khodarkovsky: Na granicach Rosji. Budowanie imperium na stepie 1500-1800. Bogumiła Malarecka (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2009, s. 24. ISBN 978-83-06-03165-2. (pol.).
- ↑ История Казахской ССР. T. 2. Ałma-Ata: Наука Казахской ССР, 1977-1981, s. 176–181, 248–251, 264–273. (ros.).
- ↑ Казахско-русские отношения в 16-18 вв. Cz. 152. s. 394. (ros.).
- ↑ Nikołaj Ryczkow: Дневные записки путешествия в Киргиз-Кайсацкую степь в 1771 г.. Sankt-Petersburg: 1772, s. 23–24. [dostęp 2018-09-04]. (ros.).
- ↑ Казахско-русские отношения в 16-18 вв. Cz. 153. s. 401. (ros.).
- ↑ Казахско-русские отношения в 16-18 вв. Cz. 225. s. 580. (ros.).
- ↑ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание первое. T. 23. Sankt-Petersburg: 1830, s. 569–574. [dostęp 2018-09-04]. (ros.).