Dwór królewski w Knyszynie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m regeneracja szablonu {{Budynek infobox}} + WP:SK
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
lokalizacja
Linia 35: Linia 35:
'''Dwór królewski w Knyszynie''' – nieistniejący kompleks budynków o charakterze rezydencjonalno-obronnym w [[Knyszyn]]ie w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]].
'''Dwór królewski w Knyszynie''' – nieistniejący kompleks budynków o charakterze rezydencjonalno-obronnym w [[Knyszyn]]ie w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]].


== Historia ==
Dwór w Knyszynie, zespół budynków o konstrukcji murowano-drewnianej otoczony ogromnym ogrodem, pospolicie zwanym zwierzyńcem, powstał w połowie [[XVI wiek]]u dla króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]. Budową dworu kierował architekt królewski Job Bretfus, który w tym czasie prowadził również przebudowę pobliskiego [[Zamek w Tykocinie|zamku w Tykocinie]] (w [[1571]] roku Bretfus był także krótko [[starosta|starostą]] tykocińskim). W literaturze naukowej podaje się, że dwór w Knyszynie był podporządkowany wymogom obronności, być może nawet otoczony wałami ziemnymi<ref>M. Paździor, "Dwór królewski Zygmunta Augusta w Knyszynie", [w:] ''Rocznik Białostocki'', t. 8 (1967), Muzeum w Białymstoku, Białystok 1968, s. 360</ref>; z jednego z dokumentów źródłowych wynika, że w [[1563]] roku wysłano do Knyszyna "98 większych [[hakownica|hakownic]] na miarę 6 dłoni Doppelhoken"<ref>M. Paździor, ''ibid.'', str. 381</ref>.
Dwór w Knyszynie, zespół budynków o konstrukcji murowano-drewnianej otoczony ogromnym ogrodem, pospolicie zwanym zwierzyńcem, powstał w połowie [[XVI wiek]]u dla króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]. Budową dworu kierował architekt królewski Job Bretfus, który w tym czasie prowadził również przebudowę pobliskiego [[Zamek w Tykocinie|zamku w Tykocinie]] (w [[1571]] roku Bretfus był także krótko [[starosta|starostą]] tykocińskim). W literaturze naukowej podaje się, że dwór w Knyszynie był podporządkowany wymogom obronności, być może nawet otoczony wałami ziemnymi<ref>M. Paździor, "Dwór królewski Zygmunta Augusta w Knyszynie", [w:] ''Rocznik Białostocki'', t. 8 (1967), Muzeum w Białymstoku, Białystok 1968, s. 360</ref>; z jednego z dokumentów źródłowych wynika, że w [[1563]] roku wysłano do Knyszyna "98 większych [[hakownica|hakownic]] na miarę 6 dłoni Doppelhoken"<ref>M. Paździor, ''ibid.'', str. 381</ref>.


Dwór knyszyński był jedną z ulubionych rezydencji Zygmunta Augusta; służył m.in. jako dwór myśliwski, skąd król wyprawiał się na łowy na [[żubr]]y i inną grubszą zwierzynę. W czasie pobytów króla w Knyszynie dwór był ozdabiany [[Arras (tkanina)|arrasami]], których król zgromadził ogółem około 350; gdy Zygmunt August opuszczał Knyszyn, arrasy przewożono do [[Tykocin]]a<ref>A. Studniarek, "Król Zygmunt August - życie, śmierć i pamięć", [w:] ''Nowy Goniec Knyszyński'', nr 9 (68), listopad 2008, str. 26 [http://www.knyszyn.pl/asp/pliki/Goniec2008/goniec11-08.pdf]</ref>. W [[1580]] roku, po śmierci Zygmunta Augusta, który zmarł w dworze knyszyńskim w dniu [[7 lipca]] [[1572]] roku, mieszkał tu [[kanclerz wielki koronny]] [[Jan Zamoyski]], [[starosta]] knyszyński, a w [[1630]] roku królewicz Władysław, od [[1632]] roku król [[Władysław IV Waza|Władysław IV]]<ref>{{SgKP|IV|199|Knyszyn}}</ref>.
Dwór knyszyński był jedną z ulubionych rezydencji Zygmunta Augusta; służył m.in. jako dwór myśliwski, skąd król wyprawiał się na łowy na [[żubr]]y i inną grubszą zwierzynę. W czasie pobytów króla w Knyszynie dwór był ozdabiany [[Arras (tkanina)|arrasami]], których król zgromadził ogółem około 350; gdy Zygmunt August opuszczał Knyszyn, arrasy przewożono do [[Tykocin]]a<ref>A. Studniarek, "Król Zygmunt August - życie, śmierć i pamięć", [w:] ''Nowy Goniec Knyszyński'', nr 9 (68), listopad 2008, str. 26 [http://www.knyszyn.pl/asp/pliki/Goniec2008/goniec11-08.pdf]</ref>. Źródła historyczne zanotowały 22 pobyty króla w Knyszynie obejmujące łącznie 495 dni. Król najchętniej przebywał w swej rezydencji przygotowując się do sejmów (np. 1554 r., 1565 r., 1564 r., 1567 r.), lub po ich zakończeniu (1563, 1564, 1565, 1569). Podpisał tu m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Po śmierci Zygmunta Augusta, który zmarł w dworze knyszyńskim w dniu [[7 lipca]] [[1572]] roku, w [[1580]] roku zamieszkał we dworze [[kanclerz wielki koronny]] i [[starosta]] knyszyński [[Jan Zamoyski]], a w [[1630]] roku królewicz Władysław, od [[1632]] roku król [[Władysław IV Waza|Władysław IV]]<ref>{{SgKP|IV|199|Knyszyn}}</ref>.


== Lokalizacja rezydencji ==
Po [[1945]] roku dawny teren rezydencji znalazł się na obszarze [[PGR]]<ref name="z"/>. Dwór, z którego zachowały się jedynie skromne szczątki murów i pozostałości założenia ogrodowego, znajdował się przy obecnej ulicy Białostockiej w Knyszynie, po lewej stronie<ref>Informacje o historii ziemi knyszyńskiej na stronie Urzędu Miejskiego w Knyszynie [http://www.knyszyn.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=37&strona=1]</ref> ({{koordynaty|53.308802|22.929722|umieść=w tekście}}<ref name="z">[w:] {{cytuj stronę| url = http://www.zamki.pl/?idzamku=knyszyn| tytuł = Dwór w Knyszynie| data dostępu = 9 października 2009| autor = | opublikowany = [http://www.zamki.pl Polskie Zamki]| praca = | data = | język = pl}}</ref>).
Po [[1945]] roku dawny teren rezydencji znalazł się na obszarze [[PGR]]<ref name="z"/>. Dwór, z którego zachowały się jedynie skromne szczątki murów i pozostałości założenia ogrodowego, znajdował się przy obecnej ulicy Białostockiej w Knyszynie, po lewej stronie<ref>Informacje o historii ziemi knyszyńskiej na stronie Urzędu Miejskiego w Knyszynie [http://www.knyszyn.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=37&strona=1]</ref> ({{koordynaty|53.308802|22.929722|umieść=w tekście}}<ref name="z">[w:] {{cytuj stronę| url = http://www.zamki.pl/?idzamku=knyszyn| tytuł = Dwór w Knyszynie| data dostępu = 9 października 2009| autor = | opublikowany = [http://www.zamki.pl Polskie Zamki]| praca = | data = | język = pl}}</ref>). Prof. [[Józef Maroszek]] i Halina Karwowska w 1984 roku podjęli próbę zweryfikowania lokalizacji dworu metodami wykopaliskowymi. Prace przeprowadzono na kilku posesjach przy ulicy Białostockiej (nr 43, 47, 53, 57, 59). Wynikiem badań było ustalenie, że kompleks rezydencjonalny zlokalizowany był przy dzisiejszej ul. Białostockiej, po obu stronach tej ulicy od nr 43 po stronie nieparzystej i nr 36 po stronie parzystej i ciągnął się aż do rzeki Jaskranki. Ustalenia te potwierdza dawna nazwa ulicy Białostoskiej - ul. Dworska.


W ''Albumie Widoków Historycznych Polski'' [[Napoleon Orda|Napoleona Ordy]] (1875) znajduje się rysunek przedstawiający ruiny domniemanej tzw. Studni Giżanki w Knyszynie (Giżanka była jedną z metres Zygmunta Augusta); jest bardzo prawdopodobne, że ilustracja ta przedstawia nieistniejące dziś ruiny pałacu Gnińskich w Knyszynie, zbudowanego według projektu [[Tylman z Gameren|Tylmana z Gameren]]<ref>M. Bielska, ''Buntownik z wyboru - Tomasz Czapski, starosta knyszyński (1740-1784)'', str. 162 (praca magisterska przygotowana na [[Uniwersytet w Białymstoku|Uniwersytecie w Białymstoku]], [[Białystok]] 2007) [http://pbc.biaman.pl/Content/3506]</ref>.
W ''Albumie Widoków Historycznych Polski'' [[Napoleon Orda|Napoleona Ordy]] (1875) znajduje się rysunek przedstawiający ruiny domniemanej tzw. Studni Giżanki w Knyszynie (Giżanka była jedną z metres Zygmunta Augusta); jest bardzo prawdopodobne, że ilustracja ta przedstawia nieistniejące dziś ruiny pałacu Gnińskich w Knyszynie, zbudowanego według projektu [[Tylman z Gameren|Tylmana z Gameren]]<ref>M. Bielska, ''Buntownik z wyboru - Tomasz Czapski, starosta knyszyński (1740-1784)'', str. 162 (praca magisterska przygotowana na [[Uniwersytet w Białymstoku|Uniwersytecie w Białymstoku]], [[Białystok]] 2007) [http://pbc.biaman.pl/Content/3506]</ref>.

Wersja z 17:41, 7 lis 2010

Dwór królewski w Knyszynie[1]
Ilustracja
Litografia Napoleona Ordy "Ruiny zamku w Knyszynie" (Ruiny domniemanej tzw. Studni Giżanki. II poł. XIX w.)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Knyszyn

Typ budynku

dwór obronny

Styl architektoniczny

renesans

Architekt

Job Bretfus

Rozpoczęcie budowy

po 1537

Pierwszy właściciel

Zygmunt II August, król Polski

Kolejni właściciele

po 1663 (?) Orsetti, Gnińscy, Czapscy, Krasińscy

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Multimedia w Wikimedia Commons
Obraz Jana Matejki "Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie" (olej na płótnie, 1886) w Muzeum Narodowym w Warszawie

Dwór królewski w Knyszynie – nieistniejący kompleks budynków o charakterze rezydencjonalno-obronnym w Knyszynie w województwie podlaskim.

Historia

Dwór w Knyszynie, zespół budynków o konstrukcji murowano-drewnianej otoczony ogromnym ogrodem, pospolicie zwanym zwierzyńcem, powstał w połowie XVI wieku dla króla Zygmunta Augusta. Budową dworu kierował architekt królewski Job Bretfus, który w tym czasie prowadził również przebudowę pobliskiego zamku w Tykocinie (w 1571 roku Bretfus był także krótko starostą tykocińskim). W literaturze naukowej podaje się, że dwór w Knyszynie był podporządkowany wymogom obronności, być może nawet otoczony wałami ziemnymi[2]; z jednego z dokumentów źródłowych wynika, że w 1563 roku wysłano do Knyszyna "98 większych hakownic na miarę 6 dłoni Doppelhoken"[3].

Dwór knyszyński był jedną z ulubionych rezydencji Zygmunta Augusta; służył m.in. jako dwór myśliwski, skąd król wyprawiał się na łowy na żubry i inną grubszą zwierzynę. W czasie pobytów króla w Knyszynie dwór był ozdabiany arrasami, których król zgromadził ogółem około 350; gdy Zygmunt August opuszczał Knyszyn, arrasy przewożono do Tykocina[4]. Źródła historyczne zanotowały 22 pobyty króla w Knyszynie obejmujące łącznie 495 dni. Król najchętniej przebywał w swej rezydencji przygotowując się do sejmów (np. 1554 r., 1565 r., 1564 r., 1567 r.), lub po ich zakończeniu (1563, 1564, 1565, 1569). Podpisał tu m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Po śmierci Zygmunta Augusta, który zmarł w dworze knyszyńskim w dniu 7 lipca 1572 roku, w 1580 roku zamieszkał we dworze kanclerz wielki koronny i starosta knyszyński Jan Zamoyski, a w 1630 roku królewicz Władysław, od 1632 roku król Władysław IV[5].

Lokalizacja rezydencji

Po 1945 roku dawny teren rezydencji znalazł się na obszarze PGR[6]. Dwór, z którego zachowały się jedynie skromne szczątki murów i pozostałości założenia ogrodowego, znajdował się przy obecnej ulicy Białostockiej w Knyszynie, po lewej stronie[7] (Nieprawidłowe parametry: {53.308802|22.929722}[6]). Prof. Józef Maroszek i Halina Karwowska w 1984 roku podjęli próbę zweryfikowania lokalizacji dworu metodami wykopaliskowymi. Prace przeprowadzono na kilku posesjach przy ulicy Białostockiej (nr 43, 47, 53, 57, 59). Wynikiem badań było ustalenie, że kompleks rezydencjonalny zlokalizowany był przy dzisiejszej ul. Białostockiej, po obu stronach tej ulicy od nr 43 po stronie nieparzystej i nr 36 po stronie parzystej i ciągnął się aż do rzeki Jaskranki. Ustalenia te potwierdza dawna nazwa ulicy Białostoskiej - ul. Dworska.

W Albumie Widoków Historycznych Polski Napoleona Ordy (1875) znajduje się rysunek przedstawiający ruiny domniemanej tzw. Studni Giżanki w Knyszynie (Giżanka była jedną z metres Zygmunta Augusta); jest bardzo prawdopodobne, że ilustracja ta przedstawia nieistniejące dziś ruiny pałacu Gnińskich w Knyszynie, zbudowanego według projektu Tylmana z Gameren[8].

Zobacz też

  1. ↑ Ruiny domniemanej tzw. Studni Giżanki na litografii Napoleona Ordy w Albumie Widoków Historycznych Polski, Warszawa 1875; w rzeczywistości są to prawdopodobnie ruiny pałacu Gnińskich w Knyszynie, por. przypis nr 8
  2. ↑ M. Paździor, "Dwór królewski Zygmunta Augusta w Knyszynie", [w:] Rocznik Białostocki, t. 8 (1967), Muzeum w Białymstoku, Białystok 1968, s. 360
  3. ↑ M. Paździor, ibid., str. 381
  4. ↑ A. Studniarek, "Król Zygmunt August - życie, śmierć i pamięć", [w:] Nowy Goniec Knyszyński, nr 9 (68), listopad 2008, str. 26 [1]
  5. ↑ Knyszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 199.
  6. ↑ a b [w:] Dwór w Knyszynie. Polskie Zamki. [dostęp 9 października 2009]. (pol.).
  7. ↑ Informacje o historii ziemi knyszyńskiej na stronie Urzędu Miejskiego w Knyszynie [2]
  8. ↑ M. Bielska, Buntownik z wyboru - Tomasz Czapski, starosta knyszyński (1740-1784), str. 162 (praca magisterska przygotowana na Uniwersytecie w Białymstoku, Białystok 2007) [3]

Bibliografia

Szablon:Bibliografia start

  1. M. Paździor, "Dwór królewski Zygmunta Augusta w Knyszynie", [w:] Rocznik Białostocki, t. 8 (1967), Muzeum w Białymstoku, Białystok 1968, s. 359-395
  2. Knyszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 199.

Szablon:Bibliografia stop

Szablon:Stub

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dwór_królewski_w_Knyszynie&oldid=23832532”