Mendog: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot: Link do dobrego artykułu: zh:明道加斯; zmiany kosmetyczne |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Źródła|data=2010-09 }} |
{{Źródła|data=2010-09 }} |
||
[[Plik:Wilno - Mendog.JPG|right|250px|thumb|Pomnik Mendoga w Wilnie]] |
[[Plik:Wilno - Mendog.JPG|right|250px|thumb|Pomnik Mendoga przed [[Pałac Prezydencki w Wilnie|Pałacem Biskupim]] w Wilnie]] |
||
'''Mendog''', '''Mindowe''' ([[język litewski|lit.]] ''Mindaugas'', [[język białoruski|biał.]] ''Mindoŭh''/''Міндоўг'', ur. ok. [[1203]], zm. [[12 sierpnia]] [[1263]]) – wielki książę ([[1235]]-[[1253]]), |
'''Mendog''', '''Mindowe''' ([[język litewski|lit.]] ''Mindaugas'', [[język białoruski|biał.]] ''Mindoŭh''/''Міндоўг'', ur. ok. [[1203]], zm. [[12 sierpnia]] [[1263]]) – wielki książę ([[1235]]-[[1253]]), od 1253 roku do śmierci przypuszczalnie król [[Litwa|Litwy]]. |
||
Doprowadził do zjednoczenia księstw plemiennych. Miał rezydencję w zamku [[Woruta]]. Podbił [[Ruś Czarna|Ruś Czarną]], po czym uczynił jej zarządcą swego syna [[Wojsiełk]]a naznaczając mu siedzibę w leżącym na jej terenie [[Nowogródek|Nowogródku]]. |
Doprowadził do zjednoczenia księstw plemiennych. Miał rezydencję w zamku [[Woruta]]. Podbił [[Ruś Czarna|Ruś Czarną]], po czym uczynił jej zarządcą swego syna [[Wojsiełk]]a naznaczając mu siedzibę w leżącym na jej terenie [[Nowogródek|Nowogródku]]. |
||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
Do ok. [[1240]] roku Mendog uzyskał panowanie nad całą [[Auksztota|Auksztotą]], po czym rozpoczął rozprawę z opozycją wśród swoich krewnych, bratanków Edywida i Towciwiła oraz księcia żmudzkiego [[Wykint]]a, których ok. [[1245]] wysłał na wyprawę wojenną pod [[Smoleńsk]], jednocześnie odbierając im dotychczasowe ziemie. Bratankowie Mendoga opanowali wtedy [[Połock]] i prawdopodobnie [[Witebsk]] oraz Smoleńsk, z których jednak wyparto ich w [[1248]] roku. Kilka lat później doszło jednak do wypowiedzenia posłuszeństwa Mendogowi, który wysłał przeciw bratankom wyprawę karną. Ci w [[1248]]/49 zbiegli do księcia Daniela halickiego, męża ich ciotki. Daniel halicki wykorzystał spory wewnętrzne na Litwie do próby odebrania [[Ruś Czarna|Rusi Czarnej]]; stworzył w tym celu koalicję z [[Zakon kawalerów mieczowych#Inflancka gałąź zakonu krzyżackiego|krzyżakami inflanckimi]] oraz [[Jaćwingowie|Jaćwingami]] i częścią władców Żmudzi. |
Do ok. [[1240]] roku Mendog uzyskał panowanie nad całą [[Auksztota|Auksztotą]], po czym rozpoczął rozprawę z opozycją wśród swoich krewnych, bratanków Edywida i Towciwiła oraz księcia żmudzkiego [[Wykint]]a, których ok. [[1245]] wysłał na wyprawę wojenną pod [[Smoleńsk]], jednocześnie odbierając im dotychczasowe ziemie. Bratankowie Mendoga opanowali wtedy [[Połock]] i prawdopodobnie [[Witebsk]] oraz Smoleńsk, z których jednak wyparto ich w [[1248]] roku. Kilka lat później doszło jednak do wypowiedzenia posłuszeństwa Mendogowi, który wysłał przeciw bratankom wyprawę karną. Ci w [[1248]]/49 zbiegli do księcia Daniela halickiego, męża ich ciotki. Daniel halicki wykorzystał spory wewnętrzne na Litwie do próby odebrania [[Ruś Czarna|Rusi Czarnej]]; stworzył w tym celu koalicję z [[Zakon kawalerów mieczowych#Inflancka gałąź zakonu krzyżackiego|krzyżakami inflanckimi]] oraz [[Jaćwingowie|Jaćwingami]] i częścią władców Żmudzi. |
||
Wobec powstania silnej koalicji |
Wobec powstania silnej koalicji wśród swoich wrogów, Mendog podjął próbę przeciągnięcia części na swoją stronę, m.in. Krzyżakom złożył obietnicę chrztu, a innych przekupując. Podczas wyprawy na Żmudź pod Twiremetem zginął natomiast tamtejszy władca Wykint, co pozwoliło Litwie odeprzeć zagrożenie. Krzyżacy otrzymali w zamian za udzieloną pomoc nadania ziemi, jednak były to terytoria, których Mendog nie kontrolował lub podbite w ostatniej wojnie ziemie przeciwników; zakon nie miał wówczas sił na opanowanie tych terenów i realne sprawowanie na nich władzy. |
||
Bez powodzenia Mendog prowadził od [[1244]] r. walki z [[inflanty|inflanckim]] [[zakon kawalerów mieczowych|zakonem kawalerów mieczowych]]. |
Bez powodzenia Mendog prowadził od [[1244]] r. walki z [[inflanty|inflanckim]] [[zakon kawalerów mieczowych|zakonem kawalerów mieczowych]]. |
||
=== Problem koronacji Mendoga === |
|||
[[Plik:Papal bull regarding Lithuanian ruler Mindaugas 1251.jpg|thumb|Bulla Innocentego IV z 1251 r. ze zgodą na koronację Mendoga pod warunkiem przyjęcia chrztu]] |
|||
W [[1251]] r. Mendog przyjął z rąk [[Heidenryk (biskup chełmiński)|biskupa chełmińskiego Heidenryka]] [[chrzest]], co było warunkiem wydania przez [[papież]]a [[Innocenty IV|Innocentego IV]] w dniu 17 lipca 1251 roku zgody na koronację. Nie jest pewne czy Mendog został faktycznie koronowany, ponieważ nie zachowały się na to żadne dokumenty, jednak wielu historyków litewskich przyjmuje to za fakt i jest zdania, że jeśli do niej doszło to nastąpiło to prawdopodobnie [[6 lipca]] [[1253]] (pogląd Edvardasa Gudavičiusa) lub 29 czerwca (pogląd historyka Tomasa Baranauskasa). Nie jest też znane miejsce koronacji. Przyjmuje się, że prawdopodobnie było to Wilno, Nowogródek (historycy białoruscy) lub [[Onikszty]] (Anykščiai) na kopcu Palatavio. |
|||
W [[1254]] roku Daniel halicki i Towciwił zmuszeni byli zawrzeć pokój, wzmocniony małżeństwem córki Mendoga z synem Daniela (Szwarnem). Ruś Czarna z Nowogródkiem jako lenno Litwy została wówczas oddana Romanowi Daniłowiczowi, Towciwił powrócił do księstwa połockiego, Żmudź objął syn Wykinta, [[Treniota]]. |
W [[1254]] roku Daniel halicki i Towciwił zmuszeni byli zawrzeć pokój, wzmocniony małżeństwem córki Mendoga z synem Daniela (Szwarnem). Ruś Czarna z Nowogródkiem jako lenno Litwy została wówczas oddana Romanowi Daniłowiczowi, Towciwił powrócił do księstwa połockiego, Żmudź objął syn Wykinta, [[Treniota]]. |
||
Mendog w [[1261]] roku powrócił do wiary przodków i wspierał walczących z [[zakon krzyżacki|Krzyżakami]] [[Żmudź|Żmudzinów]], których wojska rozbiły [[13 lipca]] [[1260]] roku zjednoczone wojska Krzyżaków pruskich i inflanckich [[Bitwa pod Durben|nad jeziorem Durbe]]. |
|||
Zginął w [[1263]] roku w wyniku spisku książąt pod przywództwem [[Dowmunt z Nalszczan|Dowmuta z Nalszczan]] i Trenioty, którzy nienawidzili Mendoga za jego twarde i krwawe rządy. |
Zginął w [[1263]] roku w wyniku spisku książąt pod przywództwem [[Dowmunt z Nalszczan|Dowmuta z Nalszczan]] i Trenioty, którzy nienawidzili Mendoga za jego twarde i krwawe rządy. |
||
Wersja z 12:03, 25 lip 2011
Mendog, Mindowe (lit. Mindaugas, biał. Mindoŭh/Міндоўг, ur. ok. 1203, zm. 12 sierpnia 1263) – wielki książę (1235-1253), od 1253 roku do śmierci przypuszczalnie król Litwy.
Doprowadził do zjednoczenia księstw plemiennych. Miał rezydencję w zamku Woruta. Podbił Ruś Czarną, po czym uczynił jej zarządcą swego syna Wojsiełka naznaczając mu siedzibę w leżącym na jej terenie Nowogródku.
Do ok. 1240 roku Mendog uzyskał panowanie nad całą Auksztotą, po czym rozpoczął rozprawę z opozycją wśród swoich krewnych, bratanków Edywida i Towciwiła oraz księcia żmudzkiego Wykinta, których ok. 1245 wysłał na wyprawę wojenną pod Smoleńsk, jednocześnie odbierając im dotychczasowe ziemie. Bratankowie Mendoga opanowali wtedy Połock i prawdopodobnie Witebsk oraz Smoleńsk, z których jednak wyparto ich w 1248 roku. Kilka lat później doszło jednak do wypowiedzenia posłuszeństwa Mendogowi, który wysłał przeciw bratankom wyprawę karną. Ci w 1248/49 zbiegli do księcia Daniela halickiego, męża ich ciotki. Daniel halicki wykorzystał spory wewnętrzne na Litwie do próby odebrania Rusi Czarnej; stworzył w tym celu koalicję z krzyżakami inflanckimi oraz Jaćwingami i częścią władców Żmudzi.
Wobec powstania silnej koalicji wśród swoich wrogów, Mendog podjął próbę przeciągnięcia części na swoją stronę, m.in. Krzyżakom złożył obietnicę chrztu, a innych przekupując. Podczas wyprawy na Żmudź pod Twiremetem zginął natomiast tamtejszy władca Wykint, co pozwoliło Litwie odeprzeć zagrożenie. Krzyżacy otrzymali w zamian za udzieloną pomoc nadania ziemi, jednak były to terytoria, których Mendog nie kontrolował lub podbite w ostatniej wojnie ziemie przeciwników; zakon nie miał wówczas sił na opanowanie tych terenów i realne sprawowanie na nich władzy.
Bez powodzenia Mendog prowadził od 1244 r. walki z inflanckim zakonem kawalerów mieczowych.
Problem koronacji Mendoga
W 1251 r. Mendog przyjął z rąk biskupa chełmińskiego Heidenryka chrzest, co było warunkiem wydania przez papieża Innocentego IV w dniu 17 lipca 1251 roku zgody na koronację. Nie jest pewne czy Mendog został faktycznie koronowany, ponieważ nie zachowały się na to żadne dokumenty, jednak wielu historyków litewskich przyjmuje to za fakt i jest zdania, że jeśli do niej doszło to nastąpiło to prawdopodobnie 6 lipca 1253 (pogląd Edvardasa Gudavičiusa) lub 29 czerwca (pogląd historyka Tomasa Baranauskasa). Nie jest też znane miejsce koronacji. Przyjmuje się, że prawdopodobnie było to Wilno, Nowogródek (historycy białoruscy) lub Onikszty (Anykščiai) na kopcu Palatavio.
W 1254 roku Daniel halicki i Towciwił zmuszeni byli zawrzeć pokój, wzmocniony małżeństwem córki Mendoga z synem Daniela (Szwarnem). Ruś Czarna z Nowogródkiem jako lenno Litwy została wówczas oddana Romanowi Daniłowiczowi, Towciwił powrócił do księstwa połockiego, Żmudź objął syn Wykinta, Treniota.
Mendog w 1261 roku powrócił do wiary przodków i wspierał walczących z Krzyżakami Żmudzinów, których wojska rozbiły 13 lipca 1260 roku zjednoczone wojska Krzyżaków pruskich i inflanckich nad jeziorem Durbe.
Zginął w 1263 roku w wyniku spisku książąt pod przywództwem Dowmuta z Nalszczan i Trenioty, którzy nienawidzili Mendoga za jego twarde i krwawe rządy.
Jest głównym bohaterem dramatu Juliusza Słowackiego Mindowe (1829).
Zobacz też
| Wielkie Księstwo Litewskie (XIII w.-1385) |
|
|---|---|
| Wielkie Księstwo Litewskie (w unii z Koroną Królestwa Polskiego) (1385-1569) |
|
| Wielkie Księstwo Litewskie (jako część Rzeczypospolitej Obojga Narodów) (1569-1795) |
|
