Bunt wójta Alberta: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot: Przenoszę linki interwiki (3) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q1786353 |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
Za przywódcę buntu uchodzi [[Albert (wójt)|Albert (Albrecht)]], od roku 1290 dziedziczny wójt [[Kraków|Krakowa]]. W latach 1295-1305 popierał rządy [[Czechy|czeskie]] w Krakowie, jednak w roku 1306, po wygaśnięciu dynastii [[Przemyślidzi|Przemyślidów]], oddał miasto księciu [[Władysław I Łokietek|Władysławowi Łokietkowi]]. W maju 1311 roku wraz z niemieckim [[mieszczaństwo|mieszczaństwem]], przy poparciu niektórych klasztorów (np. [[Miechów]], [[Mogiła (Kraków)|Mogiła]], [[Jędrzejów]]) i [[Biskupi krakowscy|biskupa krakowskiego]] [[Jan Muskata|Jana Muskaty]] - niemieckiego [[Ślązacy|Ślązaka]] osadzonego na biskupstwie przez [[Wacław II|Wacława II]] – wywołał bunt przeciwko Łokietkowi, dążąc do ustanowienia w Polsce władzy świeżo koronowanego na króla Czech [[Jan Luksemburski|Jana Luksemburczyka]]{{fakt|data=2012-03}}. Bunt poparło kilka innych małopolskich miast takich jak Sandomierz i Wieliczka{{fakt|data=2012-03}}. Za Łokietkiem z kolei opowiedział się m.in. Nowy Sącz{{fakt|data=2012-03}}. Przyczyną wzniecenia buntu były polityczne ambicje [[Patrycjat (średniowiecze i nowożytność)|patrycjatu]], w większości niemieckiego, co zostało już ówcześnie poczytane za zbrojne wystąpienie niemieckie przeciwko legalnej władzy{{fakt|data=2012-03}}{{or}}. |
Za przywódcę buntu uchodzi [[Albert (wójt)|Albert (Albrecht)]], od roku 1290 dziedziczny wójt [[Kraków|Krakowa]]. W latach 1295-1305 popierał rządy [[Czechy|czeskie]] w Krakowie, jednak w roku 1306, po wygaśnięciu dynastii [[Przemyślidzi|Przemyślidów]], oddał miasto księciu [[Władysław I Łokietek|Władysławowi Łokietkowi]]. W maju 1311 roku wraz z niemieckim [[mieszczaństwo|mieszczaństwem]], przy poparciu niektórych klasztorów (np. [[Miechów]], [[Mogiła (Kraków)|Mogiła]], [[Jędrzejów]]) i [[Biskupi krakowscy|biskupa krakowskiego]] [[Jan Muskata|Jana Muskaty]] - niemieckiego [[Ślązacy|Ślązaka]] osadzonego na biskupstwie przez [[Wacław II|Wacława II]] – wywołał bunt przeciwko Łokietkowi, dążąc do ustanowienia w Polsce władzy świeżo koronowanego na króla Czech [[Jan Luksemburski|Jana Luksemburczyka]]{{fakt|data=2012-03}}. Bunt poparło kilka innych małopolskich miast takich jak Sandomierz i Wieliczka{{fakt|data=2012-03}}. Za Łokietkiem z kolei opowiedział się m.in. Nowy Sącz{{fakt|data=2012-03}}. Przyczyną wzniecenia buntu były polityczne ambicje [[Patrycjat (średniowiecze i nowożytność)|patrycjatu]], w większości niemieckiego, co zostało już ówcześnie poczytane za zbrojne wystąpienie niemieckie przeciwko legalnej władzy{{fakt|data=2012-03}}{{or}}. |
||
Jan Luksemburski nie mógł przybyć na pomoc buntownikom, w związku z buntem który wybuchł przeciwko niemu na Morawach, dlatego do miasta zamiast niego przybył książę Bolesław I Opolski. Bunt zakończył się w czerwcu 1312, gdy nie mogąc zdobyć [[Wawel|wawelskiego zamku]] bronionego przez drużynę książęcą i w sytuacji, gdy z pomocą |
Jan Luksemburski nie mógł przybyć na pomoc buntownikom, w związku z buntem który wybuchł przeciwko niemu na Morawach, dlatego do miasta zamiast niego przybył książę Bolesław I Opolski. Bunt zakończył się w czerwcu 1312, gdy nie mogąc zdobyć [[Wawel|wawelskiego zamku]] bronionego przez drużynę książęcą i w sytuacji, gdy z pomocą wojsk możnowładcy węgierskiego [[Amadej Aba|Amadeja Aby]] Łokietek opanował ponownie całą Małopolskę, wójt Albert wraz z księciem [[Bolko I opolski|Bolkiem I Opolskim]] opuścili Kraków. W [[Opole|Opolu]] wójt został, z nieznanych powodów, osadzony przez Bolka w więzieniu, a zwolniony po pięciu latach przez książęcego następcę, również [[Bolesław II opolski|Bolka]], wyjechał do [[Praga|Pragi]], gdzie zmarł{{fakt|data=2012-03}}. |
||
Za ten bunt Kraków został przez Władysława Łokietka surowo ukarany. Ludzie książęcy wyłapywali i ścinali mieszczan nie mówiących po polsku<ref>[[Paweł Jasienica]]: ''Polska Piastów'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979, ISBN 83-06-00094-3, s.282</ref>. Większość przywódców stracono i skonfiskowano wiele prywatnych majątków, miastu odebrano szereg przywilejów - zniesiono dziedziczenie wójtostwa, prawa wójta jak również jego dochody zostały ograniczone{{fakt|data=2012-03}}. Zburzono też dom Alberta, a na jego miejscu zbudowano warowny [[Gródek (Kraków)|gródek]]{{fakt|data=2012-03}}. Po stłumieniu buntu książę Łokietek zakazał w Krakowie prowadzenia ksiąg miejskich po niemiecku, wprowadzając łacinę. Zachowane zostały natomiast przywileje gospodarcze miasta<ref>[[Stanisław Szczur]]: ''Historia Polski: Średniowiecze'', Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003, s.442</ref>. |
Za ten bunt Kraków został przez Władysława Łokietka surowo ukarany. Ludzie książęcy wyłapywali i ścinali mieszczan nie mówiących po polsku<ref>[[Paweł Jasienica]]: ''Polska Piastów'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979, ISBN 83-06-00094-3, s.282</ref>. Większość przywódców stracono i skonfiskowano wiele prywatnych majątków, miastu odebrano szereg przywilejów - zniesiono dziedziczenie wójtostwa, prawa wójta jak również jego dochody zostały ograniczone{{fakt|data=2012-03}}. Zburzono też dom Alberta, a na jego miejscu zbudowano warowny [[Gródek (Kraków)|gródek]]{{fakt|data=2012-03}}. Po stłumieniu buntu książę Łokietek zakazał w Krakowie prowadzenia ksiąg miejskich po niemiecku, wprowadzając łacinę. Zachowane zostały natomiast przywileje gospodarcze miasta<ref>[[Stanisław Szczur]]: ''Historia Polski: Średniowiecze'', Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003, s.442</ref>. |
||
Wersja z 09:54, 29 lip 2013
Szablon:Źródła Bunt wójta Alberta – bunt mieszczan krakowskich między majem 1311 roku a majem lub czerwcem roku 1312. Główną przyczyną buntu była walka krakowskiego mieszczaństwa o zwiększenie prerogatyw sądowych na terenie miasta i w okolicy, czemu zdecydowanie przeciwne było okoliczne rycerstwo[potrzebny przypis]. Nie bez znaczenia była także proczeska orientacja patrycjatu krakowskiego, chętniej widzącego na tronie polskim Jana Luksemburczyka niż Władysława Łokietka[potrzebny przypis].
Za przywódcę buntu uchodzi Albert (Albrecht), od roku 1290 dziedziczny wójt Krakowa. W latach 1295-1305 popierał rządy czeskie w Krakowie, jednak w roku 1306, po wygaśnięciu dynastii Przemyślidów, oddał miasto księciu Władysławowi Łokietkowi. W maju 1311 roku wraz z niemieckim mieszczaństwem, przy poparciu niektórych klasztorów (np. Miechów, Mogiła, Jędrzejów) i biskupa krakowskiego Jana Muskaty - niemieckiego Ślązaka osadzonego na biskupstwie przez Wacława II – wywołał bunt przeciwko Łokietkowi, dążąc do ustanowienia w Polsce władzy świeżo koronowanego na króla Czech Jana Luksemburczyka[potrzebny przypis]. Bunt poparło kilka innych małopolskich miast takich jak Sandomierz i Wieliczka[potrzebny przypis]. Za Łokietkiem z kolei opowiedział się m.in. Nowy Sącz[potrzebny przypis]. Przyczyną wzniecenia buntu były polityczne ambicje patrycjatu, w większości niemieckiego, co zostało już ówcześnie poczytane za zbrojne wystąpienie niemieckie przeciwko legalnej władzy[potrzebny przypis][twórczość własna?].
Jan Luksemburski nie mógł przybyć na pomoc buntownikom, w związku z buntem który wybuchł przeciwko niemu na Morawach, dlatego do miasta zamiast niego przybył książę Bolesław I Opolski. Bunt zakończył się w czerwcu 1312, gdy nie mogąc zdobyć wawelskiego zamku bronionego przez drużynę książęcą i w sytuacji, gdy z pomocą wojsk możnowładcy węgierskiego Amadeja Aby Łokietek opanował ponownie całą Małopolskę, wójt Albert wraz z księciem Bolkiem I Opolskim opuścili Kraków. W Opolu wójt został, z nieznanych powodów, osadzony przez Bolka w więzieniu, a zwolniony po pięciu latach przez książęcego następcę, również Bolka, wyjechał do Pragi, gdzie zmarł[potrzebny przypis].
Za ten bunt Kraków został przez Władysława Łokietka surowo ukarany. Ludzie książęcy wyłapywali i ścinali mieszczan nie mówiących po polsku[1]. Większość przywódców stracono i skonfiskowano wiele prywatnych majątków, miastu odebrano szereg przywilejów - zniesiono dziedziczenie wójtostwa, prawa wójta jak również jego dochody zostały ograniczone[potrzebny przypis]. Zburzono też dom Alberta, a na jego miejscu zbudowano warowny gródek[potrzebny przypis]. Po stłumieniu buntu książę Łokietek zakazał w Krakowie prowadzenia ksiąg miejskich po niemiecku, wprowadzając łacinę. Zachowane zostały natomiast przywileje gospodarcze miasta[2].
Jednym z najwcześniejszych zabytków świeckiej poezji jest 21-strofowa anonimowa Pieśń o pewnym wójcie krakowskim Albercie, rozpoczynająca się od słów "Kto w fortunie ma nadzieję". Utwór ten powstał pomiędzy rokiem 1317 a 1320 i odnosi się do konfliktu polsko-niemieckiego w początkach XIV wieku:
- Natura niemiecka do tego mnie wiodła.
- Niemiec gdziekolwiek stąpi swoją nogą,
- Trzyma się stale zawsze tego godła:
- Wszystkich poniżyć, nie słuchać nikogo.
- Żaden natury swej zmienić nie zdoła.[3].
- ↑ Paweł Jasienica: Polska Piastów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979, ISBN 83-06-00094-3, s.282
- ↑ Stanisław Szczur: Historia Polski: Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003, s.442
- ↑ Stanisław Szczur: Historia Polski: Średniowiecze, s.468
Bibliografia
- Marcin Kamler [red.]: PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9