Zamek w Pyzdrach

Zamek w Pyzdrach

nr rej. 120 z 1 sierpnia 1968
Pozostałości zamku w Pyzdrach
Państwo	Polska
Miejscowość	Pyzdry
Adres	ul. Kaliska 25a
Ukończenie budowy	XIV wiek
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa oryginalna = | plan budynku = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "sekundN", "sekundS", "minutS", "stopniW", "stopniS", "minutE", "minutW", "sekundE", "stopniN", "sekundW", "stopniE" oraz "minutN".

Zamek w Pyzdrach – zabytkowe pozostałości zamku w Pyzdrach, w powiecie wrzesińskim, w województwie wielkopolskim.

Historia

Zbudowany w XIV wieku na polecenie Kazimierza Wielkiego, we wschodniej części miasta, na skarpie nad doliną rzeki Warty. W średniowieczu jeden z największych zamków polskich. Do dziś zachował się jedynie jego niewielkie pozostałości.
Podczas panowania Ludwika Andegaweńskiego w 1382 roku zamek zajęły oddziały węgierskie - miał to być zastaw na rzecz zięcia królewskiego, kandydata na tron krakowski Zygmunta Luksemburczyka. W 1383 zamek i stacjonujące w nim wojska węgierskie zostały oblężone przez rycerstwo księcia mazowieckiego Ziemowita IV, który korzystając z wojny domowej między Grzymalitami i Nałęczami wkroczył do Wielkopolski. Po krótkim oporze załoga węgierska skapitulowała na honorowych warunkach. W czasie tego oblężenia odnotowano po raz pierwszy na ziemiach polskich użycie broni palnej.
Na zamku jedenaście razy przebywał król Kazimierz Wielki i osiemnaście razy król Władysław II Jagiełło. Często też bywał na nim król Kazimierz Jagiellończyk.
Od połowy XV do 1 połowy XVI w., zamek stanowił oprawę wienną (zabezpieczenie posagu) polskich królowych: Zofii Holszańskiej, Elżbiety Rakuszanki i Bony Sforzy, z nadania których trzymali je królewscy starostowie. W I poł. XVI w. rozebrano południowy budynek zamkowy i południową kurtynę od strony klasztoru franciszkanów.
Przed 1628-1632 rokiem zamek został wyremontowany przez Adama Sędziwoja Czarnkowskiego – wojewodę łęczyckiego i starostę pyzdrskiego. W 1676 zamek został zniszczony przez pożar. Po pożarze w 1768 zamek został prawie całkowicie rozebrany przez Prusaków podczas budowy więzienia w miejscu wschodniego pałacu królewskiego. W miejscu domu północnego zbudowano spichlerz, a w XX w. na miejscu domu północnego i części wschodniego pałacu wybudowano młyn elektryczny. Po 1959 na miejscu domu zachodniego wybudowano parterowy magazyn zakładów włókienniczych "Dziewiarka".

Architektura

Pierwotnie gotycki czworoboczny obiekt włączony w obręb murów miejskich. Zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 49,5 x 60,5 m z czterema budynkami wokół dziedzińca. Największym był dwutraktowy pałac królewski od wschodu o długości 49,75 m i szerokości 15,00 m (a z położonym od strony dziedzińca gankiem - 18,40 m). Dom północny oraz południowy miały około 9,50 m szerokości, przy około 34,75 m długości. Dom zachodni miał wymiary zewnętrzne około 39,25 m x około 11,00 m. Na rogach znajdowały się narożne wieżyczki, w tym wieża latrynowa pomiędzy wschodnim i północnym domem zamkowym. Od strony północno-zachodniego narożnika stała czworokątna wieża o boku ok. 10 m. Z zewnątrz mury wspierały regularne przypory. Ostatnie badania przeprowadzone w latach 2007-2009 przez archeologa Tomasza Olszackiego wskazują, że był to jeden z największych zamków powstałych w Zjednoczonym Królestwie Polskim. Z wyglądu mógł przypominać takie zamki jak Gniew, Człuchów lub zamek wysoki w Malborku.

Wykopaliska archeologiczne

• 1959 - Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Poznaniu
• 1980 - Muzeum Okręgowe w Koninie, Mirosław Ciesielski (kierownik badań) i Krzysztof Jodłowski
• 1981 - Muzeum Okręgowe w Koninie, Grażyna Piasecka i Andrzej Żaczek (kierownictwo Łucja Pawlicka-Nowak)
• 2007-2009 - Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego

Bibliografia

• Mirosław Ciesielski, Krzysztof Gorczyca, "Badania murów w miejscowości Pyzdry, woj. wielkopolskie przeprowadzone przez Muzeum Okręgowe w Koninie w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku" , [w:] B. Szmygin (red.) Trwała ruina II. Problemy utrzymania i adaptacji. Ochrona, konserwacja i adaptacja zabytkowych murów, Lublin - Warszawa 2010, s. 29-36.
• Mirosław Ciesielski, "Sprawozdanie z badań sondażowych na zamku w Pyzdrach /gm. loco, woj.konińskie/ w miesiącu sierpniu 1980 roku." Konin 1980. Maszynopis w archiwum Muzeum Okręgowego w Koninie.
• Leszek Kajzer, Tomasz Olszacki "Zamek w Pyzdrach w świetle badań archeologiczno-architektonicznych" Fontes Archaeologici Posnanienses Vol. 47, Poznań 2011
• Tomasz Olszacki: Zapomniany zamek królewski w Pyzdrach. w: AD REM Kwartalnik Akademicki, nr 1/2010, s. 6-9
• G.Piasecka, A.Żaczek, Sprawozdanie. Archeologiczne prace wykopaliskowe w Pyzdrach woj. Konin, w okresie od 27.07.1981 do 25.08.1981, Konin 1981. Maszynopis w archiwum Muzeum Okręgowego w Koninie.
• R.M. Czerniak, I.Jagielska, Miasto lokacyjne w Pyzdrach w świetle badań archeologicznych, [w:] Archeologia powiatu wrzesińskiego, Poznań - Września 2003, s. 199-213.