Traktat w Radnot: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
'''Traktat w Radnot''' – zawarty w [[Iernut|Radnot]] (w [[Siedmiogród|Siedmiogrodzie]]) [[6 grudnia]] [[1656]] r. w czasie [[potop szwedzki|wojny polsko-szwedzkiej]] przez przedstawicieli Karola X Gustawa i Jerzego II Rakoczego. W Radnot stronami w negocjacjach byli wyłącznie Karol X Gustaw i Jerzy II Rakoczy, natomiast [[Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)|Fryderyk Wilhelm]], [[Bogusław Radziwiłł]] i [[Bohdan Chmielnicki]] nie byli sygnatariuszami traktatu, jednak ich interesy zostały w dokumencie uwzględnione. |
'''Traktat w Radnot''' – zawarty w [[Iernut|Radnot]] (w [[Siedmiogród|Siedmiogrodzie]]) [[6 grudnia]] [[1656]] r. w czasie [[potop szwedzki|wojny polsko-szwedzkiej]] przez przedstawicieli Karola X Gustawa i Jerzego II Rakoczego. W Radnot stronami w negocjacjach byli wyłącznie Karol X Gustaw i Jerzy II Rakoczy, natomiast [[Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)|Fryderyk Wilhelm]], [[Bogusław Radziwiłł]] i [[Bohdan Chmielnicki]] nie byli sygnatariuszami traktatu, jednak ich interesy zostały w dokumencie uwzględnione. |
||
== Okoliczności == |
|||
Król Szwecji Karol X Gustaw w związku ze zwiększającym się oporem wojsk koronnych i sojuszem pomiędzy Janem Kazimierzem i carem moskiewski Aleksym Michajłowiczem ([[Rozejm w Niemieży|Traktat w Niemieży]]) nie mogąc liczyć już na samodzielne opanowanie Rzeczpospolitej podpisał w dniu 20 listopada [[Traktat w Labiawie]] z elektorem brandenburskim, którego postanowienia odnośnie cesji na rzecz elektora powtórzono w Radnot. W Radnot sygnatariusze Jerzego Rakoczego i Karola Gustawa zobowiązali się do wspólnego uczestniczenia w wojnie z Polską oraz |
Król Szwecji Karol X Gustaw w związku ze zwiększającym się oporem wojsk koronnych i sojuszem pomiędzy Janem Kazimierzem i carem moskiewski Aleksym Michajłowiczem ([[Rozejm w Niemieży|Traktat w Niemieży]]) nie mogąc liczyć już na samodzielne opanowanie Rzeczpospolitej podpisał w dniu 20 listopada [[Traktat w Labiawie]] z elektorem brandenburskim, którego postanowienia odnośnie cesji na rzecz elektora powtórzono w Radnot. W Radnot sygnatariusze Jerzego Rakoczego i Karola Gustawa zobowiązali się do wspólnego uczestniczenia w wojnie z Polską oraz projektowali podziału stref wpływów na terenie [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. Ważną rolę w jego przygotowaniu odegrali [[bracia polscy|polscy arianie]]<ref>Historia dyplomacji polskiej pod red. Zbigniewa Wójcika, [[Warszawa]] [[1982]] t. II, s. 177.</ref>. |
||
Traktat dotyczył sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego i dodatkowo przewidywał [[Rozbiór państwa|rozbiór]] Rzeczypospolitej, w którym wziąć mieli udział: |
Traktat dotyczył sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego i dodatkowo przewidywał [[Rozbiór państwa|rozbiór]] Rzeczypospolitej, w którym wziąć mieli udział: |
||
* [[Karol X Gustaw]] - miał dostać [[Prusy Królewskie]], [[Kujawy]], północne [[Mazowsze]], [[Żmudź]], powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, [[Inflanty polskie]] i [[Kurlandia|Kurlandia]] (art.5), |
* [[Karol X Gustaw]] - miał dostać [[Prusy Królewskie]], [[Kujawy]], północne [[Mazowsze]], [[Żmudź]], powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, [[Inflanty polskie]] i [[Kurlandia|Kurlandia]] (art.5), |
||
* [[Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)|Fryderyk Wilhelm Hohenzollern]] - zgodnie z Traktatem z Labiawy miał otrzymać województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską, |
* [[Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)|Fryderyk Wilhelm Hohenzollern]] - zgodnie z Traktatem z Labiawy miał otrzymać województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską, |
||
⚫ | |||
* [[Jerzy II Rakoczy]] - pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. z [[Kraków|Krakowem]], |
* [[Jerzy II Rakoczy]] - pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. z [[Kraków|Krakowem]], |
||
⚫ | |||
* [[Bohdan Chmielnicki]] - co do przekazania mu terytoriów odłożono tę decyzję na później, tym bardziej że w rozmowach nie brał udziału żaden przedstawiciel Chmielnickiego (art.6), |
* [[Bohdan Chmielnicki]] - co do przekazania mu terytoriów odłożono tę decyzję na później, tym bardziej że w rozmowach nie brał udziału żaden przedstawiciel Chmielnickiego (art.6), |
||
Linia 14: | Linia 15: | ||
Traktat nie wszedł w życie. |
Traktat nie wszedł w życie. |
||
⚫ | |||
== Ocena w historiografii == |
|||
Często w ślad za opinią krakowskiego historyka [[Władysław Konopczyński|Władysława Konopczyńskiego]] Traktat z Radnot przedstawia się jako zapowiedź mających sto lat później rozbiorów, jednak w nowszych pracach<ref>Karol Żojdź, Traktat z Radnot i udział Bogusława Radziwiłła w planach podziału Rzeczypospolitej, s.11-12</ref> zwraca się uwagę, że był to w zasadzie sojusz dwóch stron nierównomiernych pod względem sił (Szwecji i Siedmiogrodu) z mniej lub bardziej skonkretyzowanym uwzględnieniem interesów pozostałych sojuszników, a podział Rzeczpospolitej miał charakter jedynie projektu, którego sukces w 1656 roku, wobec poparcia wzmacniającej się już militarnie Rzeczpospolitej przez Moskwę, Tatarów i Cesarza, był jedynie iluzoryczny. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Układ w Kiejdanach]] |
* [[Układ w Kiejdanach]] |
||
⚫ | |||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
Wersja z 15:58, 14 mar 2014
Traktat w Radnot – zawarty w Radnot (w Siedmiogrodzie) 6 grudnia 1656 r. w czasie wojny polsko-szwedzkiej przez przedstawicieli Karola X Gustawa i Jerzego II Rakoczego. W Radnot stronami w negocjacjach byli wyłącznie Karol X Gustaw i Jerzy II Rakoczy, natomiast Fryderyk Wilhelm, Bogusław Radziwiłł i Bohdan Chmielnicki nie byli sygnatariuszami traktatu, jednak ich interesy zostały w dokumencie uwzględnione.
Okoliczności
Król Szwecji Karol X Gustaw w związku ze zwiększającym się oporem wojsk koronnych i sojuszem pomiędzy Janem Kazimierzem i carem moskiewski Aleksym Michajłowiczem (Traktat w Niemieży) nie mogąc liczyć już na samodzielne opanowanie Rzeczpospolitej podpisał w dniu 20 listopada Traktat w Labiawie z elektorem brandenburskim, którego postanowienia odnośnie cesji na rzecz elektora powtórzono w Radnot. W Radnot sygnatariusze Jerzego Rakoczego i Karola Gustawa zobowiązali się do wspólnego uczestniczenia w wojnie z Polską oraz projektowali podziału stref wpływów na terenie Rzeczypospolitej. Ważną rolę w jego przygotowaniu odegrali polscy arianie[1].
Traktat dotyczył sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego i dodatkowo przewidywał rozbiór Rzeczypospolitej, w którym wziąć mieli udział:
- Karol X Gustaw - miał dostać Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze, Żmudź, powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, Inflanty polskie i Kurlandia (art.5),
- Fryderyk Wilhelm Hohenzollern - zgodnie z Traktatem z Labiawy miał otrzymać województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską,
- Jerzy II Rakoczy - pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. z Krakowem,
- Bogusław Radziwiłł - miał dostać województwo nowogródzkie (w 20% i tak stanowiące własność Radziwiłła) oraz zachować prawa do dziedzicznych posiadłości radziwiłłowskich,
- Bohdan Chmielnicki - co do przekazania mu terytoriów odłożono tę decyzję na później, tym bardziej że w rozmowach nie brał udziału żaden przedstawiciel Chmielnickiego (art.6),
Pod dokumentem swoje podpisy w imieniu Karola Gustawa złożyli Sternbach i Gotthard Vellingk, zaś w imieniu księcia siedmiogrodzkiego János Kemény i kanclerz Mihály Mikes.
Traktat nie wszedł w życie.
Ocena w historiografii
Często w ślad za opinią krakowskiego historyka Władysława Konopczyńskiego Traktat z Radnot przedstawia się jako zapowiedź mających sto lat później rozbiorów, jednak w nowszych pracach[2] zwraca się uwagę, że był to w zasadzie sojusz dwóch stron nierównomiernych pod względem sił (Szwecji i Siedmiogrodu) z mniej lub bardziej skonkretyzowanym uwzględnieniem interesów pozostałych sojuszników, a podział Rzeczpospolitej miał charakter jedynie projektu, którego sukces w 1656 roku, wobec poparcia wzmacniającej się już militarnie Rzeczpospolitej przez Moskwę, Tatarów i Cesarza, był jedynie iluzoryczny.
Zobacz też
Bibliografia
- Józef Andrzej Gierowski, Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648-1763), Kraków 2001, s. 69.
- Ludwik Kubala, Wojna Brandenburska i najazd Rakoczego w roku 1656 i 1657, szkiców historycznych serya 5 Lwów 1910 s. 130 - 133
- Leszek Podhorodecki, Sławni hetmani Rzeczypospolitej, Warszawa 1994, s. 458.
- Janusz Tazbir i inni, Sekrety historii Polski - tego nie uczyli nas w szkole, Warszawa 2004, s. 200.
- Traktat szwedzko-siedmiogrodzki o rozbiorze Polski podpisany w Radnot 10 grudnia 1658 roku.
- Traktat w Radnot. Pierwsza próba rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów
- TRAKTAT Z RADNOT I UDZIAŁ BOGUSŁAWA RADZIWIŁŁA W PLANACH PODZIAŁU RZECZYPOSPOLITEJ