Traktat w Radnot

Zamek Jerzego Rakoczego w Radnot

Traktat w Radnot – zawarty w Radnot (w Siedmiogrodzie) 6 grudnia 1656 r. w czasie wojny polsko-szwedzkiej przez przedstawicieli Karola X Gustawa i Jerzego II Rakoczego. W Radnot stronami w negocjacjach byli wyłącznie Karol X Gustaw i Jerzy II Rakoczy, natomiast Fryderyk Wilhelm, Bogusław Radziwiłł i Bohdan Chmielnicki nie byli sygnatariuszami traktatu, jednak ich interesy zostały w dokumencie uwzględnione.

Okoliczności

Król Szwecji Karol X Gustaw w związku ze zwiększającym się oporem wojsk koronnych i sojuszem pomiędzy Janem Kazimierzem i carem moskiewski Aleksym Michajłowiczem (Traktat w Niemieży) nie mogąc liczyć już na samodzielne opanowanie Rzeczpospolitej podpisał w dniu 20 listopada Traktat w Labiawie z elektorem brandenburskim, którego postanowienia odnośnie cesji na rzecz elektora powtórzono w Radnot. W Radnot sygnatariusze Jerzego Rakoczego i Karola Gustawa zobowiązali się do wspólnego uczestniczenia w wojnie z Polską oraz projektowali podziału stref wpływów na terenie Rzeczypospolitej. Ważną rolę w jego przygotowaniu odegrali polscy arianie.

Traktat dotyczył sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego i dodatkowo przewidywał rozbiór Rzeczypospolitej, w którym wziąć mieli udział:

• Karol X Gustaw - miał dostać Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze, Żmudź, powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, Inflanty polskie i Kurlandia (art.5),
• Fryderyk Wilhelm Hohenzollern - zgodnie z Traktatem z Labiawy miał otrzymać województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską,
• Jerzy II Rakoczy - pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. z Krakowem,
• Bogusław Radziwiłł - miał dostać województwo nowogródzkie (w 20% i tak stanowiące własność Radziwiłła) oraz zachować prawa do dziedzicznych posiadłości radziwiłłowskich,
• Bohdan Chmielnicki - co do przekazania mu terytoriów odłożono tę decyzję na później, tym bardziej że w rozmowach nie brał udziału żaden przedstawiciel Chmielnickiego (art.6),

Pod dokumentem swoje podpisy w imieniu Karola Gustawa złożyli Sternbach i Gotthard Vellingk, zaś w imieniu księcia siedmiogrodzkiego János Kemény i kanclerz Mihály Mikes.

Traktat nie wszedł w życie.

Ocena w historiografii

Często w ślad za opinią krakowskiego historyka Władysława Konopczyńskiego Traktat z Radnot przedstawia się jako zapowiedź rozbiorów, które nastąpiły za 120 lat, jednak w nowszych pracach zwraca się uwagę, że był to w zasadzie sojusz dwóch stron nierównomiernych pod względem sił (Szwecji i Siedmiogrodu) z uwzględnieniem interesów pozostałych sojuszników (bardzo ogólnikowym w przypadku Chmielnickiego), a podział Rzeczpospolitej miał charakter jedynie projektu, którego sukces w 1656 roku, wobec poparcia wzmacniającej się już militarnie Rzeczpospolitej przez Moskwę, Tatarów i Cesarza, był jedynie iluzoryczny.

Zobacz też

• Układ w Kiejdanach

Bibliografia

• Józef Andrzej Gierowski, Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648-1763), Kraków 2001, s. 69.
• Ludwik Kubala, Wojna Brandenburska i najazd Rakoczego w roku 1656 i 1657, szkiców historycznych serya 5 Lwów 1910 s. 130 - 133
• Leszek Podhorodecki, Sławni hetmani Rzeczypospolitej, Warszawa 1994, s. 458.
• Janusz Tazbir i inni, Sekrety historii Polski - tego nie uczyli nas w szkole, Warszawa 2004, s. 200.
• Traktat szwedzko-siedmiogrodzki o rozbiorze Polski podpisany w Radnot 10 grudnia 1658 roku.
• Traktat w Radnot. Pierwsza próba rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• TRAKTAT Z RADNOT I UDZIAŁ BOGUSŁAWA RADZIWIŁŁA W PLANACH PODZIAŁU RZECZYPOSPOLITEJ