Przejdź do zawartości

Państwo wielkomorawskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 385 317 edycji
m Redukuję wywołanie Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
mapy
Linia 82: Linia 82:
|uwagi =
|uwagi =
}}
}}

[[Plik:Karte Mährerreich Mojmír I.png|thumb|Terytorium Wielkiej Morawy w czasach Mojmira I]]
[[Plik:Karte Mährerreich Rastislav.png|thumb|Terytorium Wielkiej Morawy w czasach Rościsława]]

'''Państwo wielkomorawskie''' (także ''Wielkie Morawy'' – {{w języku|cs|Velká Morava}}, {{w języku|sk|Veľká Morava}}, {{w języku|la|Magna Moravia}} lub ''Rzesza Wielkomorawska'' – {{w języku|cs|Velkomoravská říše}}, {{w języku|sk|Veľkomoravská ríša}}) – [[Średniowiecze|średniowieczne]] państwo [[Słowianie|słowiańskie]]. Stolicą był [[Weligrad]], którego dokładne położenie pozostaje nieznane. Sądzi się, że główny ośrodek państwa mógł się znajdować na terenie dzisiejszego [[Staré Město (kraj zliński)|Starego Města]] lub&nbsp;grodziska [[Mikulčice]]<ref>{{Cytuj|autor=Josef Poulík|tytuł=Mikulčice: Velkomoravské mocenské ústředí|data=1974|miejsce=Praga|wydawca=Olympia|język=cs}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Luděk Galuška|tytuł=Velká Morava mezi východem a západem = Großmähren zwischen West und Ost: sborník příspěvků z mezinárodní vědecké konference: Uherské Hradiště, Staré Město 28.9.-1.10.1999|data=2001|isbn=80-86023-28-1|inni=Pavel Kouřil, Zdeněk Měřínský|miejsce=Brno|odpowiedzialność=Archeologický ústav Akademie věd České republiky|język=cs}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Luděk Galuška|tytuł=Uherské Hradiště - Sady: křesťanské centrum Říše velkomoravské|data=1996|isbn=80-7028-080-8|wydawca=Litera|odpowiedzialność=Moravské zemské muzeum}}</ref>.
'''Państwo wielkomorawskie''' (także ''Wielkie Morawy'' – {{w języku|cs|Velká Morava}}, {{w języku|sk|Veľká Morava}}, {{w języku|la|Magna Moravia}} lub ''Rzesza Wielkomorawska'' – {{w języku|cs|Velkomoravská říše}}, {{w języku|sk|Veľkomoravská ríša}}) – [[Średniowiecze|średniowieczne]] państwo [[Słowianie|słowiańskie]]. Stolicą był [[Weligrad]], którego dokładne położenie pozostaje nieznane. Sądzi się, że główny ośrodek państwa mógł się znajdować na terenie dzisiejszego [[Staré Město (kraj zliński)|Starego Města]] lub&nbsp;grodziska [[Mikulčice]]<ref>{{Cytuj|autor=Josef Poulík|tytuł=Mikulčice: Velkomoravské mocenské ústředí|data=1974|miejsce=Praga|wydawca=Olympia|język=cs}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Luděk Galuška|tytuł=Velká Morava mezi východem a západem = Großmähren zwischen West und Ost: sborník příspěvků z mezinárodní vědecké konference: Uherské Hradiště, Staré Město 28.9.-1.10.1999|data=2001|isbn=80-86023-28-1|inni=Pavel Kouřil, Zdeněk Měřínský|miejsce=Brno|odpowiedzialność=Archeologický ústav Akademie věd České republiky|język=cs}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Luděk Galuška|tytuł=Uherské Hradiště - Sady: křesťanské centrum Říše velkomoravské|data=1996|isbn=80-7028-080-8|wydawca=Litera|odpowiedzialność=Moravské zemské muzeum}}</ref>.
⚫
[[Plik:Kostolec-hradisko.jpg|left|thumb|200px|Ruiny wielkomorawskiego grodu w Ducové]]


== Historia ==
== Historia ==
⚫
Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych [[Morawy|Moraw]] (stanowiących wcześniej centrum [[Państwo Samona|Państwa Samona]]), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarskiego]] przez armię [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] w [[805]] roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa [[Awarowie|Awarów]] przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną [[dynastia|dynastię]], której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego [[Księstwo Nitrzańskie|Księstwa Nitrzańskiego]] przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało [[chrześcijaństwo]]. Chrzest przyjęto w 822 od strony [[Państwo wschodniofrankijskie|państwa wschodniofrankijskiego]]. Od 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili [[Cyryl i Metody]], wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich [[ryt słowiański|obrządek słowiański]] oraz [[język staro-cerkiewno-słowiański]]. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku [[887]], gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.
⚫
[[Plik:Kostolec-hradisko.jpg|thumb|left|200px|Ruiny wielkomorawskiego grodu w Ducové]]
⚫
Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych [[Morawy|Moraw]] (stanowiących wcześniej centrum [[Państwo Samona|Państwa Samona]]), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu [[Kaganat Awarów|Kaganatu Awarskiego]] przez armię [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] w 805 roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa [[Awarowie|Awarów]] przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną [[dynastia|dynastię]], której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego [[Księstwo Nitrzańskie|Księstwa Nitrzańskiego]] przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało [[chrześcijaństwo]]. Chrzest przyjęto w 822 od strony [[Państwo wschodniofrankijskie|państwa wschodniofrankijskiego]]. Od 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili [[Cyryl i Metody]], wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich [[ryt słowiański|obrządek słowiański]] oraz [[język staro-cerkiewno-słowiański]]. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku 887, gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.


Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie [[Świętopełk I morawski|Świętopełka I]] w latach 871–894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych [[Węgry|Węgier]] i [[Słowacja|Słowacji]], a także [[Czechy]], [[Łużyce]], [[Zakarpacie]]. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego [[Małopolska|Małopolski]] i [[Śląsk]]a jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością<ref>{{cytuj|autor=Rościsław Żerelik|tytuł=Historia Śląska|wydawca=Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|data=2002|s=37–38}}</ref><ref>{{cytuj|autor=Norman Davies, Roger Moorhouse|tytuł=Mikrokosmos|wydawca=Znak|miejsce=Kraków|data=2002|s=75}}</ref>, a część uznaje, że
Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie [[Świętopełk I morawski|Świętopełka I]] w latach 871–894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych [[Węgry|Węgier]] i [[Słowacja|Słowacji]], a także [[Czechy]], [[Łużyce]], [[Zakarpacie]]. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego [[Małopolska|Małopolski]] i [[Śląsk]]a jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością<ref>{{cytuj|autor=Rościsław Żerelik|tytuł=Historia Śląska|wydawca=Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|data=2002|s=37–38}}</ref><ref>{{cytuj|autor=Norman Davies, Roger Moorhouse|tytuł=Mikrokosmos|wydawca=Znak|miejsce=Kraków|data=2002|s=75}}</ref>, a część uznaje, że

Wersja z 16:58, 19 sty 2018

{{{nazwa}}}
Flaga
[[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Stolica

Weligrad

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
[[wikt:{{{wikisłownik}}}|Hasło w Wikisłowniku]]
Terytorium Wielkiej Morawy w czasach Mojmira I
Terytorium Wielkiej Morawy w czasach Rościsława

Państwo wielkomorawskie (także Wielkie Morawy – cz. Velká Morava, słow. Veľká Morava, łac. Magna Moravia lub Rzesza Wielkomorawska – cz. Velkomoravská říše, słow. Veľkomoravská ríša) – średniowieczne państwo słowiańskie. Stolicą był Weligrad, którego dokładne położenie pozostaje nieznane. Sądzi się, że główny ośrodek państwa mógł się znajdować na terenie dzisiejszego Starego Města lub grodziska Mikulčice[1][2][3].

Ruiny wielkomorawskiego grodu w Ducové

Historia

Powstało na początku IX wieku na terenach dzisiejszych Moraw (stanowiących wcześniej centrum Państwa Samona), kilka lub kilkanaście lat po ostatecznym zniszczeniu Kaganatu Awarskiego przez armię Karola Wielkiego w 805 roku. Jest wysoce prawdopodobne, że to słowiańskie elity państwa Awarów przyczyniły się bezpośrednio do jego powstania. Rządzone było przez lokalną dynastię, której pierwszym znanym przedstawicielem był Mojmir I. Pierwsza wzmianka o tym państwie dotyczy włączenia do niego Księstwa Nitrzańskiego przez Mojmira I, co nastąpiło w roku 833 lub nieco wcześniej. Mniej więcej w tym samym czasie w państwie zaszczepione zostało chrześcijaństwo. Chrzest przyjęto w 822 od strony państwa wschodniofrankijskiego. Od 863 roku działalność misyjną w państwie wielkomorawskim prowadzili Cyryl i Metody, wraz z którymi pojawił się stworzony przez nich obrządek słowiański oraz język staro-cerkiewno-słowiański. Epizod obrządku słowiańskiego zakończył się w roku 887, gdy za sprawą wrogiej postawy duchowieństwa niemieckiego uczniowie Cyryla i Metodego zostali wygnani.

Szczyt ekspansji Wielkich Moraw przypadł na panowanie Świętopełka I w latach 871–894, kiedy w ich skład wchodziły, poza Morawami, częściowo tereny dzisiejszych Węgier i Słowacji, a także Czechy, Łużyce, Zakarpacie. Kwestia przynależności do Państwa wielkomorawskiego Małopolski i Śląska jest przedmiotem sporów między polskimi naukowcami, z których część opowiada się za tą przynależnością[4][5], a część uznaje, że nie ma na nią żadnych dowodów[6][7].

Osłabione walkami wewnętrznymi, pomiędzy następcami Świętopełka, państwo upadło w latach 902–907, przede wszystkim w wyniku najazdu koczowniczych Węgrów, którzy wtargnęli przez północne Karpaty do Kotliny Panońskiej około roku 896.

Nazwa

Nazwa Wielkie Morawy (Μεγάλη Μοραβία) została po raz pierwszy wymieniona około 950 roku w dziele De administrando imperio (O rządzeniu państwem) bizantyjskiego cesarza Konstantyna VII Porfirogenety[8]. Według jednej z teorii człon „wielkie” jest przekładem pierwotnego greckiego terminu Μεγάλη ‘odległe, obce, dalekie’. Określenie to stosowane było do Moraw północnych, w celu odróżnienia ich od Moraw bałkańskich (obecna Serbia), w tamtym okresie będących w strefie wpływów Bizancjum[9].

W 822 roku mieszkańcy dorzecza Morawy i Dyi występują pod własną nazwą: Sclavi Margenses i Sclavi Marahenses[10] (Marharii – Morawianie, Merehanii – zachodni Słowacy). Państwo morawskie nazywane było: regnum Maraurorum, Margorum, Rastizi, Zuentibaldi, Moravska oblast’. Inna popularna nazwa to Rzesza Wielkomorawska, która wskazywała na federalny charakter państwa.

Część badaczy sądzi, że przymiotnik „wielkie”, wskazuje na Morawy z terytoriami okolicznymi przyłączonymi w drodze ekspansji w IX wieku[8].

Władza

Ustrój państwa wielkomorawskiego zaliczany jest do monarchii wczesnofeudalnych. Najwyższą władzę w państwie sprawował władca pochodzący z rodzimej dynastii Mojmirowiców. W źródłach określany jako: kьnędzь, princeps, rex, dux, vladyka, comes[11]. Znaczącą pozycję w rządzeniu krajem posiadali otaczający księcia dostojnicy, możni i naczelnicy uzależnionych terenów, nazywani niekiedy Moravjęne[11]. Z warstwy możnych prawdopodobnie pochodzili urzędnicy, sprawujący funkcje: administracyjne – żupani zarządzający prowincjami zwanymi żupami; wojskowe – wojewodowie zajmujący się organizacją militarną państwa; a także sądowe – urzędnicy przewodzący sądom żupnym, którym podlegali wszyscy wolni, jak i niewolni, którzy nie zostali na podstawie zarządzenia książęcego objęci inną jurysdykcją np. kościelną[12][13].

Terytorium państwa wielkomorawskiego

Legenda:
żółte linie: aktualne granice
niebieskie linie: rzeki
czerwone punkty: główne grody i osiedla
1: od 833 do 907: Księstwo Morawy
2: od 833 do 907: Księstwo Nitry
3: przyłączone razem z 2 lub razem z 4
4: od 833 lub od czasów panowania Rościsława do 896 (?): Księstwo Nitry
5: przyłączone razem z 1 lub od 853/54 do 907(?): Księstwo Morawy
6: od 858 do 894(?): Księstwo Nitry
7: przyłączone razem z 2 lub razem z 22
8: przyłączone razem z 6 lub razem z 20
9: za czasów panowania Rościsława (846–870) lub Świętopełka I. (871–894) do 896: Księstwo Nitry
10: przyłączone razem z 8 lub razem z 20
11: prawdopodobnie od 874 do 907 (?): Wiślanie
12: być może podporządkowane razem z Wiślanami
13: być może od 880 do ?: Śląsk (według niektórych naukowców Śląsk nie był przyłączony)
14: być może podporządkowane razem ze Śląskiem
15: od 890 do 897: Łużyce
16: prawdopodobnie wraz z Łużycami
17: prawdopodobnie wraz z Łużycami
18: prawdopodobnie wraz z Łużycami
19: od 888/890 do 894: Czechy
20: od 883/884 do 894: Księstwo Błatneńskie (Księstwo Panońskie)
21: prawdopodobnie razem z 20
22: razem z Księstwem Błatneńskim (i 21): być może część tego księstwa
23: od 881/882 do 896: „Transtheissia”
24: prawdopodobnie razem z 23
25: od czasów panowania Świętopełka (871–894) do 896 (?)
26: od czasów panowania Świętopełka (871–894) do ?
27: razem z 23 lub razem z 24


Władcy wielkomorawscy

 Osobny artykuł: Władcy wielkomorawscy.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Josef Poulík, Mikulčice: Velkomoravské mocenské ústředí, Praga: Olympia, 1974 (cz.).
  2. ↑ Luděk Galuška, Velká Morava mezi východem a západem = Großmähren zwischen West und Ost: sborník příspěvků z mezinárodní vědecké konference: Uherské Hradiště, Staré Město 28.9.-1.10.1999, Pavel Kouřil, Zdeněk Měřínský, Archeologický ústav Akademie věd České republiky, Brno 2001, ISBN 80-86023-28-1 (cz.).
  3. ↑ Luděk Galuška, Uherské Hradiště - Sady: křesťanské centrum Říše velkomoravské, Moravské zemské muzeum, Litera, 1996, ISBN 80-7028-080-8.
  4. ↑ Rościsław Żerelik, Historia Śląska, Wrocław: Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, 2002, s. 37–38.
  5. ↑ Norman Davies, Roger Moorhouse, Mikrokosmos, Kraków: Znak, 2002, s. 75.
  6. ↑ Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, Warszawa: DiG, 2003, s. 55–57.
  7. ↑ Przynależność polityczna i kościelna ziem południowej Polski w X wieku, [w:] Dariusz Andrzej Sikorski, Początki Kościoła w Polsce, Poznań: PTPN, 2012, ISBN 978-83-7654-159-4.
  8. ↑ a b Polek 1994 ↓, s. 14.
  9. ↑ Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski, Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 37, ISBN 83-05-13401-6.
  10. ↑ Polek 1994 ↓, s. 13.
  11. ↑ a b Polek 1994 ↓, s. 16.
  12. ↑ Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski, Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 42, ISBN 83-05-13401-6.
  13. ↑ Polek 1994 ↓, s. 17.

Bibliografia

  • Jan Dekan, Wielkie Morawy. Epoka i sztuka, Bratysława – Wrocław 1979.
  • Krzysztof Polek, Państwo wielkomorawskie i jego sąsiedzi, Kraków 1994, ISBN 83-85898-57-3.
  • Krzysztof Polek, Podstawy gospodarcze państwa wielkomorawskiego, Kraków 1994, ISBN 83-86077-75-1.
  • Idzi Panic, Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2003, ISBN 83-226-0960-4.
  • Witold Chrzanowski, Świętopełk I Wielki król Wielkomorawski, Kraków 2010, ISBN 978-83-60448-88-5.
  • Witold Chrzanowski, Kronika Słowian. Tom I Rzesza Wielkomorawska i kraj Wiślan, Kraków 2008, ISBN 978-83-7396-702-1.
  • Athanasius Pekar OSBM, Our Slavic Heritage, Pittsburgh, PA 1969
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Państwo_wielkomorawskie&oldid=51775949”