Bajgiel: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez Kropka038383) i przywrócono wersję 69869436 autorstwa Sebek Adamowicz
Znacznik: Ręczne wycofanie zmian
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Bagel-Plain-Alt.jpg|thumb|Bajgiel]]
[[Plik:Bagel-Plain-Alt.jpg|thumb|Bajgiel]]
'''Bajgiel''' ({{w języku|yi|בייגל}}, w wymowie dialektalnej ''bajgl'', w wymowie standardowej ''bejgl''; por. {{w języku|de|Beugel}} „rogal”<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Wielki słownik wyrazów obcych PWN |inni = [[Mirosław Bańko]] (red. nauk.) |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 2008 |isbn = 978-83-01-14455-5}}</ref>) – [[Judaizm|żydowskie]] pieczywo wypiekane od XVII wieku<ref>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm Historia bajgla] {{lang|en}}</ref>. Często bywa mylony z [[Obwarzanek|obwarzankiem]]<ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,53600,3919562.html ''Krakowscy piekarze: obwarzanek to nie bajgiel'', wiadomosci.gazeta.pl]</ref>.
'''Bajgiel''' ({{w języku|yi|בייגל}}, w wymowie dialektalnej ''bajgl'', w wymowie standardowej ''bejgl''; por. {{w języku|de|Beugel}} „rogal”<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Wielki słownik wyrazów obcych PWN |inni = [[Mirosław Bańko]] (red. nauk.) |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 2008 |isbn = 978-83-01-14455-5}}</ref>) – [[Judaizm|żydowskie]] pieczywo wypiekane od [[XVII wiek]]u<ref>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm Historia bajgla] {{lang|en}}</ref>. Często bywa mylony z [[Obwarzanek|obwarzankiem]]<ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,53600,3919562.html ''Krakowscy piekarze: obwarzanek to nie bajgiel'', wiadomosci.gazeta.pl]</ref>.


Jest to rodzaj drożdżowej bułki w kształcie pierścienia, o zwartym miąższu i miękkiej skórce. Swoją konsystencję zawdzięcza krótkiemu czasowi wyrastania ciasta oraz temu, że przed pieczeniem wkłada się go na kilka sekund do wrzącej wody. Bajgle posypane są czasem makiem, sezamem lub płatkami suszonej cebuli. Wytwarza się także słodkie odmiany, często z dodatkiem rodzynek i cynamonu{{r|companion}}.
Jest to rodzaj drożdżowej bułki w kształcie pierścienia, o zwartym miąższu i miękkiej skórce. Swoją konsystencję zawdzięcza krótkiemu czasowi wyrastania ciasta oraz temu, że przed pieczeniem wkłada się go na kilka sekund do wrzącej wody. Bajgle posypane są czasem makiem, sezamem lub płatkami suszonej cebuli. Wytwarza się także słodkie odmiany, często z dodatkiem rodzynek i cynamonu{{r|companion}}.


Bajgiel został wymyślony w Europie Środkowej w [[Polska|Polsce]], prawdopodobnie w [[Kraków|Krakowie]], jak wskazuje dokument z 1610&nbsp;r. wzmiankujący bajgle jako prezenty dawane kobietom po urodzeniu dziecka. Inne, częste wyjaśnienie pochodzenia bajgla głosi, że przybył on do Polski jako prezent z [[Wiedeń|Wiednia]], na cześć zwycięstwa króla [[Jan III Sobieski|Jana Sobieskiego]] nad [[Turcja|Turkami]] w 1683&nbsp;r.<ref name=autonazwa1>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm op. cit.]</ref>
Bajgiel został wymyślony w Europie Środkowej w [[Polska|Polsce]], prawdopodobnie w [[Kraków|Krakowie]], jak wskazuje dokument z [[1610]]&nbsp;r. wzmiankujący bajgle jako prezenty dawane kobietom po urodzeniu dziecka. Inne, częste wyjaśnienie pochodzenia bajgla głosi, że przybył on do Polski jako prezent z [[Wiedeń|Wiednia]], na cześć zwycięstwa króla [[Jan III Sobieski|Jana Sobieskiego]] nad [[Turcja|Turkami]] w [[1683]]&nbsp;r.<ref name=autonazwa1>[http://homecooking.about.com/od/foodhistory/a/bagelhistory.htm op. cit.]</ref>.


Ok. 1900&nbsp;r. żydowscy emigranci z Polski przenieśli bajgle na [[Manhattan]]. Piekarze do 1950&nbsp;r. wyrabiali je ręcznie, później zaczęto je produkować maszynowo, co umożliwiło szybką, opłacalną produkcję żydowskiego pieczywa<ref name=autonazwa1 />.
Ok. [[1900]]&nbsp;r. żydowscy emigranci z Polski przenieśli bajgle na [[Manhattan]]. Piekarze do [[1950]]&nbsp;r. wyrabiali je ręcznie, później zaczęto je produkować maszynowo, co umożliwiło szybką, opłacalną produkcję żydowskiego pieczywa<ref name=autonazwa1 />.


W 1927&nbsp;r. pochodzący z Siedliszcza pod Chełmem piekarz Harry Lender (Henryk Lender) wyemigrował z Lublina i przybył do [[Hrabstwo New Haven|New Haven]] w [[Connecticut]], gdzie założył pierwszą w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] fabrykę bajgli poza [[Nowy Jork|Nowym Jorkiem]]<ref>{{Cytuj stronę |autor = Piotr Nazaruk |tytuł = Imperium Hersza Lendera |data = 2019-12-16 |data dostępu = 2019-12-17 |opublikowany = Blog Ośrodka „Brama Grodzka ‐ Teatr NN” |url = https://blog.teatrnn.pl/brama-edukacja-i-animacja/imperium-hersza-lendera}}</ref>. Jego firma jako pierwsza wyprodukowała mrożone bajgle, a wprowadzając bajgle do supermarketów rozpowszechniła je wśród mas<ref name=autonazwa1 />.
W [[1927]]&nbsp;r. pochodzący z Siedliszcza pod Chełmem piekarz Harry Lender (Henryk Lender) wyemigrował z Lublina i przybył do [[Hrabstwo New Haven|New Haven]] w [[Connecticut]], gdzie założył pierwszą w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] fabrykę bajgli poza [[Nowy Jork|Nowym Jorkiem]]<ref>{{Cytuj stronę |autor = Piotr Nazaruk |tytuł = Imperium Hersza Lendera |data = 2019-12-16 |data dostępu = 2019-12-17 |opublikowany = Blog Ośrodka „Brama Grodzka ‐ Teatr NN” |url = https://blog.teatrnn.pl/brama-edukacja-i-animacja/imperium-hersza-lendera}}</ref>. Jego firma jako pierwsza wyprodukowała mrożone bajgle, a wprowadzając bajgle do supermarketów rozpowszechniła je wśród mas<ref name=autonazwa1 />.


Obecnie dwa miasta znane są z wyrobu bajgli: [[Nowy Jork]] i [[Montreal]]; w Nowym Jorku bajgle są tak popularne, że wypadki przy ich krojeniu są jedną z głównych przyczyn przyjęć na ostry dyżur<ref>Ronald D. Siegel, "Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności", str. 49, wyd. Czarna Owca, 2011</ref>{{r|er}}.
Obecnie dwa miasta znane są z wyrobu bajgli: [[Nowy Jork]] i [[Montreal]]; w Nowym Jorku bajgle są tak popularne, że wypadki przy ich krojeniu są jedną z głównych przyczyn przyjęć na ostry dyżur<ref>Ronald D. Siegel, "Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności", str. 49, wyd. Czarna Owca, 2011</ref>{{r|er}}.

Wersja z 18:58, 11 kwi 2024

Bajgiel

Bajgiel (jid. ‏בייגל‎, w wymowie dialektalnej bajgl, w wymowie standardowej bejgl; por. niem. Beugel „rogal”[1]) – żydowskie pieczywo wypiekane od XVII wieku[2]. Często bywa mylony z obwarzankiem[3].

Jest to rodzaj drożdżowej bułki w kształcie pierścienia, o zwartym miąższu i miękkiej skórce. Swoją konsystencję zawdzięcza krótkiemu czasowi wyrastania ciasta oraz temu, że przed pieczeniem wkłada się go na kilka sekund do wrzącej wody. Bajgle posypane są czasem makiem, sezamem lub płatkami suszonej cebuli. Wytwarza się także słodkie odmiany, często z dodatkiem rodzynek i cynamonu[4].

Bajgiel został wymyślony w Europie Środkowej w Polsce, prawdopodobnie w Krakowie, jak wskazuje dokument z 1610 r. wzmiankujący bajgle jako prezenty dawane kobietom po urodzeniu dziecka. Inne, częste wyjaśnienie pochodzenia bajgla głosi, że przybył on do Polski jako prezent z Wiednia, na cześć zwycięstwa króla Jana Sobieskiego nad Turkami w 1683 r.[5].

Ok. 1900 r. żydowscy emigranci z Polski przenieśli bajgle na Manhattan. Piekarze do 1950 r. wyrabiali je ręcznie, później zaczęto je produkować maszynowo, co umożliwiło szybką, opłacalną produkcję żydowskiego pieczywa[5].

W 1927 r. pochodzący z Siedliszcza pod Chełmem piekarz Harry Lender (Henryk Lender) wyemigrował z Lublina i przybył do New Haven w Connecticut, gdzie założył pierwszą w Stanach Zjednoczonych fabrykę bajgli poza Nowym Jorkiem[6]. Jego firma jako pierwsza wyprodukowała mrożone bajgle, a wprowadzając bajgle do supermarketów rozpowszechniła je wśród mas[5].

Obecnie dwa miasta znane są z wyrobu bajgli: Nowy Jork i Montreal; w Nowym Jorku bajgle są tak popularne, że wypadki przy ich krojeniu są jedną z głównych przyczyn przyjęć na ostry dyżur[7][8].

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Wielki słownik wyrazów obcych PWN. Mirosław Bańko (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-01-14455-5.
  2. ↑ Historia bajgla (ang.)
  3. ↑ Krakowscy piekarze: obwarzanek to nie bajgiel, wiadomosci.gazeta.pl
  4. ↑ Alan Davidson: The Oxford Companion to Food. Oxford University Press, 2014, s. 53. ISBN 0-19-967733-6. (ang.).
  5. ↑ a b c op. cit.
  6. ↑ Piotr Nazaruk: Imperium Hersza Lendera. Blog Ośrodka „Brama Grodzka ‐ Teatr NN”, 2019-12-16. [dostęp 2019-12-17].
  7. ↑ Ronald D. Siegel, "Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności", str. 49, wyd. Czarna Owca, 2011
  8. ↑ Bagel Safety (Don’t be an ER Statistic!). New York Bagels, 2014-03-16. [dostęp 2020-09-05]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bajgiel&oldid=73484625”