Zmysł równowagi

Zmysł równowagi umożliwia czucie położenia i ruchów ciała w przestrzeni. Mieści się w błędniku błoniastym, w uchu wewnętrznym. Tworzą go dwa narządy otolitowe: woreczek i łagiewka oraz 3 kanały półkoliste. Ewolucyjnie zmysł równowagi (a także zmysł słuchu) wywodzi się z organu linii bocznej.

Narządy otolitowe

Dziewczynka ćwicząca swój zmysł równowagi

W każdym narządzie otolitowym (łagiewce i woreczku) znajduje się struktura czuciowa zwana plamką. Plamka składa się z nabłonka wraz z włoskowatymi komórkami czuciowymi oraz z błony, w której umieszczone są elementy otolitowe (są to kryształki CaCO₃ zwane też kamyczkami błędnikowymi). Zadaniem plamki jest wykrywanie przyśpieszenia liniowego. Ze względu na jej ułożenie (pionowe w woreczku i poziome w łagiewce) woreczek jest czuły na zmiany przyśpieszenia w kierunku pionowym (np. grawitacja), zaś łagiewka wykrywa odchylenia głowy od pionu. Receptory w narządach otolitowych są wrażliwe na ruchy o niskiej częstości, które są jedną z przyczyn choroby lokomocyjnej.

Kanały półkoliste

Są to półkoliste twory wypełnione limfą ułożone prostopadle względem siebie, co pozwala na utworzenie trójwymiarowego obrazu otaczającej przestrzeni. Kanały są wypełnione płynem zawierającym ziarenka CaCO₃ (tzw. otolity). Na wewnętrznej powierzchni kanałów półkolistych występują komórki czuciowe z rzęskami, które są uciskane podczas zmieniania pozycji ciała przez płyn. To powoduje powstanie impulsu nerwowego, który przesyłany do mózgu jest odpowiednio interpretowany i odczuwa informacje o pozycji ciała w danej chwili.

Fiksacja wzroku

Sygnały z komórek włoskowatych biorą udział w tzw. procesie fiksacji wzroku, czyli ruchu gałek ocznych niezależnie od ruchów głowy. Dzięki temu procesowi możemy np. skupić wzrok na danym przedmiocie ruszając jednocześnie głową.

Zaburzenia równowagi

Zaburzenia równowagi mogą być spowodowane przez następujące schorzenia:

Van Gogh mógł cierpieć na chorobę Meniera

Choroba Meniera

Zaburzenia w regulacji poziomu śródchłonki w błędniku mogą być przyczyną tzw. zespołu Meniera, który oprócz zaburzeń równowagi objawia się nudnościami, dzwonieniem w uszach, a czasem nawet utratą słuchu.

Wędrujące otolity

Wędrujące otolity (to maleńkie “kamyczki” - każdy z nas ma je w kanalikach błędnika) powodują łagodne położeniowe zawroty głowy. Zawroty dają o sobie znać, gdy np. zwieszamy głowę w dół, szybko wstajemy z łóżka, przekręcamy się z boku na bok. Dolegliwości trwają krótko, ale są intensywne. Tego typu zawroty głowy u ludzi starszych zwykle wywołane są pokruszeniem się otolitów. Luźne ich kawałki poruszają się w czasie ruchów głową i drażnią błędnik. W takiej sytuacji - jeśli nie pomagają leki i unikanie pewnych ruchów - konieczna bywa operacja, w czasie której usuwa się niesforne odłamki. (źródło: http://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/sygnaly-ciala/gdy-swiat-sie-chwieje,2915_563.htm)

Ciekawostki

• Minimalne odczuwalne odchylenie od pionu ciała ludzkiego wynosi około 2-3°
• Minimalne odczuwalne przez człowieka przyśpieszenie liniowe wynosi 0,15 ${m/s^{2}}$
• Narząd równowagi ma tzw. okres bezwładności, który jest związany z nagłą zmianą przyśpieszenia działającego na człowieka (np. po gwałtownym hamowaniu w samochodzie przez pewien czas trwa wrażenie ruchu) i wynosi on od 5 do 30 sekund.
• Czas reakcji na wprawienie w ruch obrotowy wynosi 0,4 s.

Bibliografia

• Alan Longstaff: Neurobiologia - krótkie wykłady. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-13805-X.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

Zaburzenia równowagi