Rada Komisarzy Ludowych ZSRR

Rada Komisarzy Ludowych ZSRR ros. Сове́т наро́дных комисса́ров СССР (skróty: oficjalny Совнарком СССР; stosowany СНК СССР; oficjalny synonim Правительство СССР) – najwyższy kolegialny organ władzy ustawodawczej i wykonawczej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich od 1923 do 1946.

X Wszechrosyjski Zjazd Rad w grudniu 1918, w którym uczestniczyli także delegaci I Wszechzwiązkowego Zjazdu Niezależnych Republik jednogłośnie przyjął postanowienie o utworzeniu ZSRR i wejściu weń RFSRR na prawach równej republiki, zatwierdził Deklarację i Umowę o Utworzeniu ZSRR. Rozpoczęty 30 grudnia 1922 I Zjazd Rad ZSRR ukończył proces tworzenia ZSRR, m.in. wybierając Centralny Komitet Wykonawczy ZSRR.

Specjalna Komisja Konstytucyjna, utworzona przez Prezydium CKW ZSRR w styczniu 1923, opracowała projekt Konstytucji ZSRR. Po przyjęciu jej 31 stycznia 1924 w kompetencje organów władzy ZSRR przeszły takie dziedziny jak kierownictwo polityki zagranicznej i sił zbrojnych, transport, kierownictwo poczt i telegrafów, opracowanie planów gospodarki narodowej ZSRR, zatwierdzanie rocznego budżetu państwowego ZSRR, ustanowienie jednolitego systemu monetarnego i kredytowego, ogólnych zasad zarządzania i użytkowania gruntów, ustanowienie fundamentów systemu sądownictwa i postępowania sądowego, opracowania przepisów prawa pracy i inne. Kompetencje najwyższych władz państwowych i kierowniczych organów RFSRR zostały ograniczone do terytorium tej republiki.

Ludowe Komisariaty ZSRR dzieliły się na trzy grupy. Pięć było ogólnozwiązkowych: spraw zagranicznych, spraw wojskowych i marynarki wojennej, handlu zagranicznego, transportu kolejowego oraz poczt i telegrafów. W skład RKL republik związkowych, w tym RFSRR, wchodzili pełnomocnicy tych Komisariatów.

Drugą grupę Komisariatów stanowiły tzw. zjednoczone komisariaty: Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej (WSNCh), wyżywienia, pracy, finansów, Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej. Działały one w republikach związkowych poprzez komisariaty o tej samej nazwie. Do grupy tej można zaliczyć również Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny przy Radzie Komisarzy Ludowych ZSRR (OGPU) ((Объединенное государственное политическое управление (ОГПУ) при СНК СССР)), wypełniające swoje funkcje poprzez państwowe zarządy polityczne (GPU) przy RKL republik związkowych, a także Rady Pracy i Obrony ZSRR (СТО СССР). Rada Pracy i Obrony RFSRR została rozwiązana w sierpniu 1923 i od tej pory działalnością wszystkich organów gospodarki narodowej w RFSRR kierowała Republikańska Konferencja Gospodarcza (республиканское Экономическое совещание (ЭКОСО РСФСР)).

Oddzielnymi organami zarządzania, pozostającymi w wyłącznej kompetencji republik związkowych, kierowały republikańskie Ludowe Komisariaty: Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości, Rolnictwa, Edukacji, Zdrowia i Opieki Społecznej.

Pierwszy skład Rady Komisarzy Ludowych ZSRR

- zatwierdzony na 2 posiedzeniu Centralnego Komitetu Wykonawczego ZSRR 6 lipca 1923:

• przewodniczący - Włodzimierz Lenin;
• zastępcy przewodniczącego:
  • Lew Kamieniew, Aleksiej Rykow, Aleksandr Ciurupa, Włas Czubar, Sergo Ordżonikidze, Iwane Orachelaszwili.
• Ludowe Komisariaty ogólnozwiązkowe:
  • spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin;
  • spraw wojskowych i marynarki wojennej Lew Trocki;
  • handlu zagranicznego Leonid Krasin;
  • transportu kolejowego Feliks Dzierżyński;
  • poczt i telegrafów Iwan Smirnow.
• Ludowe Komisariaty zjednoczonych ludowych komisariatów:
  • Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej (WSNCh) Aleksiej Rykow;
  • wyżywienia Nikołaj Briuchanow;
  • pracy Wasilij Szmidt;
  • finansów Grigorij Sokolnikow;
  • Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej Walerian Kujbyszew.