Krwotok podpajęczynówkowy

Krwotok podpajęczynówkowy

{{{nazwa naukowa}}}
{{{opis grafiki}}}
Synonimy	{{{synonimy}}}
Specjalizacja	{{{specjalizacja}}}
Objawy	{{{objawy}}}
Powikłania	{{{powikłania}}}
Początek	{{{początek}}}
Czas trwania	{{{czas trwania}}}
Typy	{{{typy}}}
Przyczyny	{{{przyczyny}}}
Czynniki ryzyka	{{{czynniki ryzyka}}}
Rozpoznanie	{{{rozpoznanie}}}
Różnicowanie	{{{różnicowanie}}}
Zapobieganie	{{{zapobieganie}}}
Leczenie	{{{leczenie}}}
Leki	{{{leki}}}
Rokowanie	{{{rokowanie}}}
Zapadalność	{{{zapadalność}}}
Śmiertelność	{{{śmiertelność}}}
Klasyfikacje
ICD-11	{{{ICD11}}} {{{ICD11 nazwa}}}
ICD-10	I60 Krwotok podpajęczynówkowy
DSM-5	{{{DSM-5}}} {{{DSM-5 nazwa}}}
DSM-IV	{{{DSM-IV}}} {{{DSM-IV nazwa}}}
DiseasesDB	12602
MedlinePlus	000701
MeSH	D013345

{{Choroba infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | zapadalność = | commons = | ICD11 nazwa = | DSM-5 = | DSM-5 nazwa = | typy = | specjalizacja = | czas trwania = | leki = | synonimy = | powikłania = | DSM-IV = | śmiertelność = | DSM-IV nazwa = | czynniki ryzyka = | leczenie = | zapobieganie = | objawy = | rozpoznanie = | początek = | nazwa naukowa = | ICD11 = | opis grafiki = | różnicowanie = | alt grafiki = | przyczyny = | rokowanie = Nieznane pola: "DSM nazwa", "ICD10.0", "ICD10.7", "nazwa łacińska", "ICD10.5", "podpis grafiki", "ICD10.2", "ICD10.6", "ICD10.9", "ICD10.8", "MeshYear", "DSM", "DSM nazwa łacińska", "ICD10.1", "ICD10.4" oraz "ICD10.3".

Krwotok podpajęczynówkowy (ang. subarachnoid hemorrhage, łac. haemorrhagia subarachnoidalis) – krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej, która znajduje się między pajęczynówką a oponą miękką mózgu. Krwawienie występuje niespodziewanie, zwykle z powodu pękniętego tętniaka mózgu lub jako skutek urazu głowy.

Objawy krwotoku podpajęczynówkowego to pojawiający się nagle, ostry ból głowy, wymioty, zdezorientowanie, brak świadomości, czasem również napad padaczkowy. Rozpoznanie krwawienia jest zwykle potwierdzane tomografią komputerową, czasem również punkcją lędźwiową. Leczenie odbywa się poprzez natychmiastową operację głowy lub radiologię zabiegową. Podaje się również leki, aby zapobiec nawrotowi krwawienia i ewentualnym komplikacjom. W latach 30. XX wieku opracowano operację tętniaka, jednakże od lat 90. wiele przypadków jest leczona mniej inwazyjną metodą, za pomocą platynowych elektroodczepialnych spiral (GDC, Guglielmi detachable coils), która przeprowadzana jest przez duże naczynia krwionośne.

Krwotok podpajęczynówkowy jest rodzajem udaru mózgu i stanowi 1-7% wszystkich udarów. Może doprowadzić do śmierci lub niepełnosprawności, nawet jeśli został zdiagnozowany i leczony na wczesnym etapie. Prawie połowa wszystkich przypadków krwotoku podpajęczynówkowego jest śmiertelna, a 10-15% wszystkich chorych umiera przed przybyciem do szpitala. Ci którzy przeżyją, często mają problemy neurologiczne. Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

   zaburzenia częstości oddechu i tętna
   utrata przytomności
   światłowstręt
   inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka. Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

   I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
   II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
   III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
   IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
   V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

   skurcz naczyń
   obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
   śmierć
   napady padaczkowe
   zaburzenia układu krążenia
   neurogenny obrzęk płuc
   zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

   obrzęk mózgu
   napady padaczkowe
   wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku. Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację. Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy). Bibliografia

   Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671. Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541. Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770. Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.) Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.) David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.) A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2

Objawy

Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę", albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy). U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia.

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

• zaburzenia częstości oddechu i tętna
• utrata przytomności
• światłowstręt
• inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.

Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

• I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
• II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
• III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
• IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
• V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

• skurcz naczyń
• obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
• śmierć
• napady padaczkowe
• zaburzenia układu krążenia
• neurogenny obrzęk płuc
• zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

• obrzęk mózgu
• napady padaczkowe
• wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny.

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.

Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.

Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).

Bibliografia

• Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.