Przejdź do zawartości

Stanisław Januszewski (1916–1973)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy działacz komunistycznego. Zobacz też: Stanisław Januszewski – historyk techniki.
Stanisław Januszewski
Andrzej, Filut, Stach Rączka, Stajan, Andrzej Tokarski
Data i miejsce urodzenia

27 kwietnia 1916
Lwów

Data i miejsce śmierci

23 maja 1973
Łódź

Przebieg służby
Formacja

Gwardia Ludowa
Armia Ludowa

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
powstanie warszawskie

Późniejsza praca

I sekretarz KW PPR we Wrocławiu (1945–1947), poseł do Krajowej Rady Narodowej (1946–1947), I sekretarz KW PPR w Gdańsku (1947–1948)

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej

Stanisław Januszewski, ps. Andrzej, Filut, Stach Rączka, Stajan, Andrzej Tokarski (ur. 27 kwietnia 1916 we Lwowie, zm. 23 maja 1973 w Łodzi[1]) – polski działacz komunistyczny i partyjny, dziennikarz i publicysta, kapitan AL. I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej we Wrocławiu (1945–1947) oraz w Gdańsku (1947–1948), poseł do Krajowej Rady Narodowej (1946–1947).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn technika budowlanego Władysława i urzędniczki Zofii z Horbaszewskich, miał pochodzenie inteligenckie oraz żydowskie[2]. Studiował prawo[3] na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, jednak prawdopodobnie nie ukończył studiów. Przed wojną działał w Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” oraz Komunistycznym Związku Młodzieży Polski. Od 1939 do 1941 zatrudniony w sowieckim Sądzie Obwodowym jako sekretarz i komornik. Od stycznia 1942 mieszkał z żoną Janiną Bier w Warszawie i był robotnikiem w fabryce zbrojeniowej[4][5][6].

Podczas II wojny światowej związany z komunistycznym podziemiem. Od 1942 członek Polskiej Partii Robotniczej. Pracował w Centralnej Technice PPR, potem w Centralnym Kolportażu: kolportował prasę, instrukcje, raporty, fałszywe dokumenty i broń. Współpracował z Władysławem Gomułką i Ignacym Loga-Sowińskim. Pomagał w przedostaniu się do Warszawy ukrywającym się komunistom, zwłaszcza pochodzenia żydowskiego. Po aresztowaniu przez Niemców 25 lutego 1943 Mariana Jaworskiego, kierownika Centralnego Kolportażu PPR, został jego następcą. Walczył w powstaniu warszawskim na Woli i w Śródmieściu jako zastępca dowódcy Oddziału Służby Bezpieczeństwa Sztabu Głównego Armii Ludowej. Pod koniec walk powstańczych przedostał się kanałami na Żoliborz i objął dowództwo oddziału po rannym A. Wolskim. Ranny w nogę, przeprawił się z resztkami swojego oddziału na prawy brzeg Wisły. Mianowany kapitanem Armii Ludowej[6][1][4].

Od 1942 działacz PPR i następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był delegatem na I i II Zjazd PPR. Od 1944 do 1945 był m.in. szefem oddziału śledczego Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Lublinie, sekretarzem Komitetu Okręgowego Warszawa Lewa Pobrzeżna, kierownikiem wydziału propagandy w komitecie PPR w Pruszkowie oraz II sekretarzem komitetów PPR w Legnicy i Warszawie, a według części źródeł także I sekretarzem Komitetu Warszawskiego PPR[5]. Od 27 września 1945 do 17 marca 1947 pozostawał I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PPR we Wrocławiu, następnie do 17 grudnia 1948 na analogicznym stanowisku w Gdańsku. Jednocześnie od września 1946 do stycznia 1947 zasiadał w Krajowej Radzie Narodowej (zgłoszony przez Wojewódzką Radę Narodową we Wrocławiu)[6].

Później został zdegradowany do roli redaktora naczelnego „Gazety Poznańskiej” (1948–1953)[7]. Następnie od 1953 do 1961 kierował działem partyjnym PZPR-owskiego „Głosu Robotniczego” w Łodzi, następnie był zastępcą i redaktorem naczelnym (1964–1971) „Dziennika Łódzkiego”. Pod koniec życia był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa, w efekcie zwolniony z pracy i skierowany na rentę. Wykładał także podstawy marksizmu-leninizmu na Wydziale Leśnym Uniwersytecie Poznańskim. Opublikował kilka wspomnień[5][1][6].

Był czterokrotnie żonaty: z Janiną Bier, Zofią Kręglewską, Manuelą Kiernik oraz Aleksandrą Kowalską. Z ostatnią żoną miał syna Radosława (ur. 1958)[1].

Zmarł w Łodzi, pochowany na cmentarzu Doły w Łodzi[8].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Januszewski Stanisław. gedanopedia.pl. [dostęp 2021-12-04].
  2. ↑ Piotr Brzeziński: Czerwone życiorysy. historia.org.pl, 8 kwietnia 2014. [dostęp 2021-12-04].
  3. ↑ Szumiło 2013 ↓, s. 47.
  4. ↑ a b Marcin Żukowski: Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w pierwszym roku istnienia (grudzień 1948 – grudzień 1949 r.). Struktura organizacyjna i działacze. W: Dariusz Magier (red.): Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja. Radzyń Podlaski: Archiwum Państwowe w Lublinie, 2012, s. 142. ISBN 978-83-62217-13-7.
  5. ↑ a b c Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. Instytut Pamięci Narodowej . [dostęp 2021-12-04].
  6. ↑ a b c d e Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2021-12-03].
  7. ↑ Szumiło 2013 ↓, s. 45.
  8. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – łódzkie cmentarze. [dostęp 2015-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)].
  9. ↑ M.P. z 1947 r. nr 81, poz. 538 „za działalność powojenną przy utrwaleniu demokratycznych form państwowości polskiej”.
  10. ↑ M.P. z 1955 r. nr 70, poz. 888 - Uchwała Rady Państwa z dnia 12 stycznia 1955 r. nr 0/105 - na wniosek Zarządu Głównego Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Januszewski_(1916–1973)&oldid=74748356”