Stanisław Szpor
Stanisław Szpor (ur. 5 kwietnia 1908 we Lwowie, zm. 10 kwietnia 1981 w Gdańsku)[1] – polski konstruktor, wynalazca, inżynier elektryk, profesor, specjalista z dziedziny wysokich napięć[2][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie Łucjana i Anny z Kudasiewiczów[4] (1880–1947)[5]. Edukację rozpoczął w gimnazjum we Lwowie, ukończył w 1926 Gimnazjum Państwowe im. Adama Mickiewicza w Warszawie. W 1931 ukończył z tytułem inżyniera elektryka studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, w 1933 uzyskał tytuł doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy „Nowe metody badania fal uskokowych i wytworzonych przez nie pól elektrycznych”. Od 1933 roku pracował w Katedrze Miernictwa i Wysokich Napięć Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Kazimierza Drewnowskiego, a następnie w latach 1933–1939 w Fabryce Aparatów Elektrycznych Kazimierza Szpotańskiego. Przed wojną był zatrudniony na stanowisku kierownika Działu Transformatorów Mierniczych i Aparatów Rentgenowskich, dodatkowo pracował też w Zakładzie Wysokich Napięć PW[2][3].
W 1939 roku brał udział w działaniach wojennych, walcząc w obronie Warszawy, za co odznaczony został 25 września Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji przez Węgry dostał się do Francji i jako starszy saper został przydzielony do 2 Dywizji Strzelców Pieszych. W ramach 45 Korpusu Armii Francuskiej walczył na pograniczu francusko-szwajcarsko-niemieckim. Od 20 czerwca 1940 dywizja ta była internowana w Szwajcarii. W obozie Winterthur 31 października 1940 powołano, we współpracy z Die Eidgenössische Technishe Hochschule Zürich, Uniwersytet, w którym dr Szpor prowadził wykłady oraz badania w dziedzinie wyładowań piorunowych. Po zwolnieniu z internowania w październiku 1945 rozpoczął pracę w Lyonie w Atteliers de Construction Electriques de Delle, głównie w zwarciowni, brał też udział w pierwszej powojennej sesji CIGRE[a]. W 1947 wrócił do Polski[2][3].
Po powrocie do Polski początkowo zatrudniony był jako zastępca profesora w Katedrze Konstrukcji Urządzeń Elektrycznych Politechniki Warszawskiej, a później jako profesor nadzwyczajny Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej, gdzie organizował Katedrę Wysokich Napięć i Aparatury Rozdzielczej. W 1956 mianowany profesorem zwyczajnym do 1968 był kierownikiem Katedry Wysokich Napięć i Aparatury Rozdzielczej. Za swoje wystąpienia polityczne został pozbawiony funkcji kierownika i odsunięty od wykładów, pozwolono mu kontynuować badania m.in. nad piorunami w Tatrach. W 1978 odszedł na emeryturę[2][3].
Był mężem Jadwigi ze Szwabowiczów, ojcem Marii i Zofii (mgr inż. architekta) i Lucjana (matematyka)[4].
Zmarł 10 kwietnia 1981 w Gdańsku, pochowany w grobie Kudasiewiczów na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[3] (kwatera PAS 4-zach-po lewej Malików)[5].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Gr%C3%B3b_prof._Stanis%C5%82awa_Szpora.jpg/220px-Gr%C3%B3b_prof._Stanis%C5%82awa_Szpora.jpg)
Prace naukowe[edytuj | edytuj kod]
Profesor Szpor przed wybuchem wojny był konstruktorem specjalizującym się w aparaturze elektrycznej. Jego główne prace naukowe koncentrowały się na badaniu piorunów, ochrony odgromowej, przekładników, aparatury rentgenowskiej i miernictwa wysokonapięciowego. Sformułował on wiele teorii i opracował wiele metod badawczych. Był autorem 19 książek i ponad 200 publikacji[2].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Sztandaru Pracy II klasy
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954)[6]
- Krzyż Walecznych (25 września 1939)
- Złota Odznaka Honorowa SEP
- Medal im. prof. Mieczysława Pożaryskiego
Źródło:[3].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Państwowa II stopnia za działalność naukową w zakresie badań nad piorunem i ochroną odgromową (1955)[7]
Pamięć o profesorze[edytuj | edytuj kod]
26 kwietnia 1983 rektor Politechniki Gdańskiej odsłonił tablicę pamiątkową przy wejściu do audytorium Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej, nazwanej na cześć profesora aulą imienia Profesora Stanisława Szpora[3].
W 2007 r. Zarząd Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w porozumieniu z Wydziałem Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej ufundował Medal Pamiątkowy imienia Profesora Stanisława Szpora[8].
31 maja 2007 na osiedlu mieszkaniowym w Gdańsku-Chełmie jedną z ulic nazwano imieniem profesora Stanisława Szpora[4].
W setną rocznicę urodzin prof. Szpora Zarząd Główny Stowarzyszenia Elektryków Polskich podjął Uchwałę nr 91 – 2006/2010 z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie obchodzenia roku 2008 jako Roku prof. Stanisława Szpora[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ CIGRE - Conseil International des Grands Reseaux Electriques, międzynarodowe stowarzyszenie specjalistów w dziedzinie wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej przy wysokich napięciach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Szpor Stanisław | Politechnika Gdańska [online], pg.edu.pl [dostęp 2024-06-21] (pol.).
- ↑ a b c d e Uchwała Zarządu Głównego PTETIS Rok 2008, rokiem pamięci profesora Stanisława Szpora. „Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej”. Nr 24 (2008), s. 9-14, 2008-05-16.
- ↑ a b c d e f g Tadeusz Lipski, Andrzej Wiśniewski: Profesor dr hab inż Stanisław Szpor (1908-1981). Politechnika Gdańska, 2008-05-21. [dostęp 2011-07-01].
- ↑ a b c SZPOR STANISŁAW, profesor Politechniki Gdańskiej, patron ulicy – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2024-06-21] .
- ↑ a b Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2024-06-21] .
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-21].
- ↑ Ustanowienie Medalu Pamiątkowego imienia Profesora Stanisława Szpora [dostęp 2024-06-21].
- ↑ Tomasz E. Kołakowski. Rok 2008 – rokiem profesora Stanisława Szpora. „Elektroenergetyka”. Nr 08/2004. s. 241-245.
- Absolwenci IV Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Warszawie
- Ludzie urodzeni we Lwowie
- Obrońcy Warszawy (1939)
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy II klasy
- Pochowani na cmentarzu Rakowickim
- Polscy inżynierowie
- Polscy pedagodzy
- Saperzy II Rzeczypospolitej
- Urodzeni w 1908
- Zmarli w 1981
- Żołnierze Wojska Polskiego internowani w Szwajcarii w czasie II wojny światowej