Stanislav Libenský
 Stanislav Libenský, 1999 | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 marca 1921 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 lutego 2002 |
| Alma Mater |
Wyższa Szkoła Artystyczno-Przemysłowa w Pradze |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
modernizm |
Stanislav Libenský (ur. 27 marca 1921[1] w Sezemicach[2], zm. 24 lutego 2002[1] w Železným Brodzie[2]) – czeski artysta w szkle, twórca szkła artystycznego oraz projektant szkła użytkowego, pedagog, uznawany za jednego z najbardziej znaczących twórców w dziedzinie europejskiego szkła artystycznego drugiej połowy XX wieku[2]. Od 1954 tworzył w duecie artystycznym z żoną Jaroslavą Brychtovą.
Życiorys i twórczość
[edytuj | edytuj kod]
Stanislav Libenský urodził się w rodzinie kowala we wsi Sezemice, w pobliżu miejscowości Mnichovo Hradiště w Czechosłowacji[3]. Ponieważ wykazywał talent artystyczny, w 1937 został zapisany do najbliższej szkoły artystycznej, którą była ponadpodstawowa szklarska szkoła artystyczno-przemysłowa (Střední uměleckoprůmyslová škola sklářská[4]) w Novým Borze[3]. Rok później przeszedł do analogicznie profilowanej szkoły artystyczno-przemysłowej w Železným Brodzie, gdzie uczył się do 1939[2]. Kolejnym etapem edukacji były studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej w Pradze (ówcześnie UMPRUM) u prof. Jaroslava Holečka (1939–1944)[5], które uzupełnił w latach 1949–1950, uzyskując absolutorium w pracowni malarstwa, rysunku i szkła u prof. Josefa Kaplickiego (szkoła nosiła już wówczas miano Vysoká škola uměleckoprůmyslová v Praze, VŠUP[6])[3][2].
Już w 1945 Libenský zaczął uczyć w swojej dawnej szkole w Novým Borze, gdzie był odpowiedzialny za naukę malowania na szkle i jego trawienia[3][5]. Kiedy w latach 50. rząd czechosłowacki rozwiązał wydziały artystyczne szkoły w Novým Borze, w ramach ukierunkowywania edukacji na potrzeby przemysłu ciężkiego, Libenský został zatrudniony na stanowisku dyrektora w kolejnej swojej dawnej szkole – w Železným Brodzie[7]. Pełnił tę funkcję od 1954 do 1963[3][5].
W 1963 Libenský zwyciężył w konkursie na stanowisko kierownika pracowni szkła na VŠUP, wakujące po śmierci Kaplickiego w 1962[8]. Sprawował je do 1987, kiedy to w wyniku nacisku władz został zmuszony do przejścia na emeryturę, a stanowisko objął Jaroslav Svoboda[9]. Podczas swojej ponad czterdziestoletniej działalności pedagogicznej w trzech szkołach związanych z wytwórczością szklarską Libenský kształcił dwa pokolenia czeskich artystów i pedagogów parających się tą dziedziną sztuki[10]. Należeli do nich m.in. Pavel Ježek[11], Vladimír Klein[12], Pavel Werner[12], František Janák[12], Pavel Trnka[12], Jiří Šuhájek[4]. W 2002 macierzysta uczelnia przyznała Stanislavowi Libenskiemu jedyny w swojej historii tytuł doktora honoris causa[13].
W 1954 poznał swoją przyszłą małżonkę Jaroslavę Brychtovą, z którą rozpoczął współpracę artystyczną[7]. W centrum zainteresowania pary znajdowały się szklane rzeźby oraz szkło architektoniczne[13]. Stosowali technikę zatapiania szkła w formach[13]. W 1958 na Wystawie Światowej EXPO w Brukseli artyści zaprezentowali odlewane, osadzone w ścianie tzw. kamienie zoomorficzne, inspirowane malowidłami naskalnymi z Lascaux i Altamiry[14], które przyniosły im nagrodę Grand Prix[15]. W drugiej połowie lat 60. XX w. wpisali się w rodzący się w Czechosłowacji trend na szklane rzeźby ze szkła szlifowanego, wykorzystujące efekty optyczne[16]. Okres ten w twórczości pary nosi nazwę okresu kryształowego[16]. Jego flagowym przykładem jest Kula w sześcianie (1970), przedstawiająca powtarzający się motyw w zgeometryzowanych rzeźbach pary – zatopioną w pryzmacie kulę[17]. Apogeum okresu kryształowego przypadło na początek lat 80.[18] Rzeźby okresu kryształowego wykonane są w szkle bezbarwnym, kolor pojawia się jako czynnik w twórczości pary w pierwszej połowie lat 80[17]. Swoje prace prezentowali m.in. na wystawach światowych EXPO 1967 w Montrealu (odlewane, również wieloelementowe szklane rzeźby znaczących rozmiarów)[19] oraz EXPO 1970 w Osace (22-metrowa Rzeka życia, nawiązująca do okupacji Czechosłowacji)[20]. Artyści wykorzystywali również odlewanie szkła w formach, co pozwalało uzyskiwać dzieła dużych rozmiarów, a zarazem o wysokiej przejrzystości, współgrające z architekturą budynków[21]. W latach 80. byli wiodącymi postaciami w zakresie stosowania tej techniki[22].
W zakresie szkła architektonicznego Libenský i Brychtová są autorami m.in. witraży do kaplicy św. Wacława w praskiej katedrze św. Wita (1964–1968)[23]. Z 1987 pochodzi projekt na okna w gotyckiej kaplicy w Horšovskim Týnie, zaś z 1990 – szklana ściana osadzona w ratuszu staromiejskim w Pradze[24]. Dla architektury współczesnej para wykonała m.in. reliefy do hallu wejściowego muzeum szkła w Corning[24] i osadzone na konstrukcji nośnej budynku nadajnika i hotelu na Ještědzie odlane w formie szklane kule, kojarzące się z rojem meteorów (1973–1975)[25][26]. Libenský uczestniczył również w budowie Nowej Sceny Teatru Narodowego w Pradze, dla której wykonał[a] unikatową, reliefową szklaną fasadę oraz szklane elementy wyposażenia wnętrza (1982–1983)[27][26].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]
- 1958 – Grand Prix na EXPO 1958 w Brukseli (wspólnie z J. Brychtovą)[13]
- 1969 – Bayerische Staatpreise[1]
- 1975 – nagroda Herdera Uniwersytetu w Wiedniu[13]
- 1989 – tytuł Kawalera Orderu Sztuki i Literatury, Paryż[13]
- 1994 – doktor honoris causa The Royal College of Art w Londynie[1]
- 1995 – Bayerische Staatpreise[1]
- 1999 – doktor honoris causa The University of Sunderland[1]
- 2000 – doktor honoris causa Rhode Island School of Design[1]
- 2002 – doktor honoris causa Wyższej Szkoły Artystyczno-Przemysłowej w Pradze[13]
Nagroda Stanislava Libenskiego
[edytuj | edytuj kod]Od 2009 z inicjatywy Jaroslavy Brychtovej przyznawana jest Cena Stanislava Libenského (The Stanislav Libensky Award)[28]. Jest to coroczny międzynarodowy, połączony z konkursem przegląd prac dyplomowych absolwentów uczelni ukierunkowanych na szkło artystyczne[28]. Przedsięwzięciem od strony realizacyjnej zajmuje się Pražská galerie českého skla (Praska Galeria Czeskiego Szkła)[28].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według Petrovej wspólnie z Brychtovą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Palata 2009 ↓, s. 8.
- ↑ a b c d e Bevan Jones i Pařík 2014 ↓, s. 90.
- ↑ a b c d e Palata 2011 ↓, s. 36.
- ↑ a b Palata 2011 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Petrová 2018 ↓, s. 374.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 366.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 44.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 95.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 219.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 99.
- ↑ Palata 2011 ↓, s. 38.
- ↑ a b c d Palata 2011 ↓, s. 39.
- ↑ a b c d e f g Palata 2011 ↓, s. 37.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 63.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 69.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 151.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 156, 158.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 158.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 104.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 107.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 256.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 268.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 122.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 125.
- ↑ Ondrejová 2011 ↓, s. 19.
- ↑ a b Palata 2009 ↓, s. 9.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 121.
- ↑ a b c Palata 2011 ↓, s. 42.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Oldřich Palata: Stanislav Libenský. W: Cena Stanislava Libenského. Praha: Pražská galerie českého skla, 2009.
- Robert Bevan Jones, Jindřich Pařík: Beránek & Škrdlovice. Legends of Czech Glass. London: Mark Hill Publishing Ltd., 2014. ISBN 978-0-9552865-9-9.
- Oldřich Palata: Stanislav Libenský – wciąż żywa spuścizna artysty szkła i pedagoga. W: Sztuka designu. Biżuteria, szkło. Studenci i Mistrzowie Katedry Designu Uniwersytetu Technicznego w Libercu.. Galeria Sztuki BWA, 2011. ISBN 978-83-87871-72-7.
- Sylva Petrová: Czech Glass. Wyd. English edition; the 2nd revised, completed and extended edition. Prague: Academy of Arts, Architecture and Design in Prague, 2018. ISBN 978-80-87989-63-0.
- Andrea Ondrejová: Design. W: Sztuka designu. Biżuteria, szkło. Studenci i Mistrzowie Katedry Designu Uniwersytetu Technicznego w Libercu.. Galeria Sztuki BWA, 2011. ISBN 978-83-87871-72-7.