Stepówka dwuwstęgowa
| Pterocles bicinctus[1] | |||
| Temminck, 1815 | |||
_male_(11668665953).jpg) Samiec | |||
_female_(6041670326).jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
stepówka dwuwstęgowa | ||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Stepówka dwuwstęgowa[3] (Pterocles bicinctus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny stepówek (Pteroclidae). Występuje w południowej części Afryki. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Coenraad Jacob Temminck w drugim tomie Histoire naturelle generale des pigeons et des gallinaces. Accompagne de planches anatomiques, wydanym w 1815. Holotyp pochodził z okolic Fish River w południowo-wschodniej Namibii. Temminck nadał nowemu gatunkowi nazwę Pterocles bicinctus[4]. Dawniej gatunek bywał włączany do rodzaju Eremialector. Pokrewieństwo względem innych stepówek niepewne. Możliwe, że stepówka dwuwstęgowa tworzy klad ze stepówkami: czarnolicą (P. decoratus), czterowstęgową (P. quadricinctus), prążkowaną (P. lichtensteinii) i indyjską (P. indicus). Niegdyś dwie ostatnie stepówki były uznawane wraz z P. bicinctus za jeden gatunek[5].
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia 3 podgatunki stepówki dwuwstęgowej[6]. Opisano również podgatunek P. b. usheri[5], który IOC uznaje za jeden z P. b. multicolor[6]. Ptaki z nieuznawanych P. b. chobiensis (północna Namibia i północna Botswana) i P. b. elizabethae (zachodnia Namibia) należą do podgatunku nominatywnego[5].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]IOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- P. b. ansorgei (Benson, 1947) – południowo-zachodnia Angola[5]
- P. b. bicinctus Temminck, 1815 – Namibia, Botswana, północno-zachodnia Południowa Afryka (północna Prowincja Przylądkowa Północna)[5]
- P. b. multicolor Hartert, 1908 – południowa i wschodnia Zambia, południowe Malawi, zachodni i centralny Mozambik, północne Zimbabwe, wschodnia Botswana oraz północna i północno-wschodnia Południowa Afryka[5]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi około 25 cm; masa ciała samca blisko 215–250 g, samicy – 210–280 g[5]. Tęczówka brązowa, obrączka oczna żółta. Dziób ma barwę żółtawą lub czerwonawą, ciemnieje na końcu. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca czoło białe, przepasane czarnym paskiem. Wierzch i tył głowy porastają pióra o głębokim, płowordzawym kolorze i pokryte czarnymi pasami, na karku występują już pióra płowooliwkowe. Kantarek wyróżnia się czarną barwą, pozostała część przodu głowy, broda i gardło są kremowopłowe, niższa część gardła – rdzawopłowa. Górna część piersi różowopłowa, od spodu obrzeżona pojedynczymi paskami, czarnym i białym. Brzuch białawy. Górna część grzbietu, barkówki i lotki III rzędu czarnobrązowe, pokryte jasnopłowymi paskami i biało zakończone. Dolną część grzbietu oraz kuper pokrywają pasy szarobrązowe i rdzawe, a pokrywy nadogonowe i sterówki są płowe z szarobrązowymi lub czarnobrązowym pasami. Lotki czarnobrązowe, lotki I rzędu wyróżniają białe końcówki. Pokrywy skrzydłowe mają barwę płowordzawą, są obrzeżone płowooliwkowo. Wszystkie sterówki poza środkową parą mają płowe zakończenia[7]. U samicy wierzch i tył głowy są płowordzawe, a na bokach szyi i karku kolor ten przechodzi w jasnopłowy. Każdy z wymienionych obszarów pokrywają czarne paski. Przód głowy, broda i gardło kremowopłowe, niższa część gardła i górna część piersi różowopłowe, czarnobrązowo paskowane. Pozostała część spodu ciała brudnobiała z drobnymi, czarnymi pasami. Pokrywy podogonowe płowe z czarnobrązowym pasam. Grzbiet, barkówki, kuper, pokrywy nadogonowe i lotki III rzędu jasne, rdzawopłowe, z czarnobrązowymi pasami i białymi końcówkami. Sterówki ozdobione są płowymi i czarnymi pasami oraz jasnopłowymi końcówkami, przed ich końcem występuje czarny pasek o falistym kształcie. Lotki czarnobrązowe, pokrywy skrzydłowe jasne, różowopłowe, z ciemnobrązowymi pasami i białymi kropkami. Osobniki młodociane przypominają samice, jednak wyróżniają się mniejszą liczbą pasków, a większość ich piór ma płowe krawędzie. Obszar od brody do piersi jest jasny, różowopłowy, pozostała część spodu ciała brudnobiała z drobnymi, czarnm pasam, lotki I rzędu i pokrywy pierwszorzędowe czarnobrązowe[7].
Podgatunki, wymiary
[edytuj | edytuj kod]Przedstawiciele P. b. ansorgei są mniejsi i jaśniejsi niż ptaki podgatunku nominatywnego. Reprezentanci P. b. multicolor różnią się rozmiarami (maleją na wschód), a ich ubarwienie jest bardziej rdzawe i o większej intensywności barw niż w przypadku ptaków podgatunku P. b. bicinctus. Wymiary dla ptaków podgatunku nominatywnego (liczba nieokreślona): długość skrzydła samca 172–187 mm, samicy – 171–185 mm; długość ogona samca 73,5–86,5 mm, samicy – 76–82,5 mm; długość skoku 22–26,5 mm u samca, 22–26 mm u samicy[7]. Ernst Hartert nie podał żadnych wymiarów dla P. b. multicolor[8]. Według C. W. Bensona u samców P. b. ansorgei długość skrzydła wynosi 157–168 mm, u samic – 158–165 mm. U holotypu tego podgatunku (dorosłego samca) długość skrzydła wynosiła 164 mm, dzioba od nasady – 20 mm, ogona – 77 mm, skoku – 25 mm[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Stepówki dwuwstęgowe preferują luźno zadrzewione sawanny, zadrzewienia zdominowane przez Colophospermum mopane, cierniste zarośla i podobne obszary ze stałym dostępem do wody. Wolą obszary o kamienistym podłożu. Niekiedy spotykane na obrzeżach pustyń i w zaroślach Brachystegia, gdzie prawdopodobnie pojawiają się tylko przelotem. Osiadłe, możliwe jednak, że podejmują wędrówki celem znalezienia wody podczas pory suchej. Żywią się różnorodnymi nasionami traw i roślin zielnych, także introdukowanej Bidens bidentata. Aktywne są wcześnie rano i wieczorem, w ciągu dnia pozostają nieaktywne, często skupiając się w grupie w cieniu. Ptaki badane w Namibii odwiedzały wodopoje na średnio 28 minut, zwykle tuż po wzejściu słońca; rzadziej nocą lub krótko przed wschodem. Nocą ptaki te odpoczywają grupowo, ciasno do siebie przylegając[7].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]
W Angoli okres lęgowy trwa od czerwca do października, w Zambii od kwietnia do sierpnia, w Namibii w maju i październiku, w Botswanie od maja do sierpnia, a w Transwalu i Zimbabwe od kwietnia do października[7]. Gniazdo stanowi dołek wydrapany w ziemi na płaskim lub pagórkowatym terenie, ulokowany między luźnymi trawami lub pod krzewem albo drzewem, niekiedy skąpo wyściełany. W zniesieniu od 2 do 4 jaj (zwykle 3, u ptaków badanych w Namibii średnia wyniosła 2,6). Skorupka jest różowopłowa, pokryta łupkowofioletowymi lub czerwonobrązowymi wzorkami. Inkubacja trwa 23–24 dni, jednak pewna samica w niewoli wysiadywała niezapłodnione jajo przez 33 dni. Wysiadują oba ptaki z pary, samiec nocą i wcześnie rano, samica późnym rankiem i po południu (badane w niewoli samice wysiadywały nocą). Inkubacja rozpoczyna się wraz ze złożeniem ostatniego jaja. Młodymi zajmują się oba ptaki z pary, jednak jedynie samiec przynosi wodę. Młode są w pełni opierzone po około 4 tygodniach (w niewoli wynik wynosił 33 dni), uzyskują zdolność lotu jeszcze zanim osiągną rozmiar dorosłego ptaka[7].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje stepówkę dwuwstęgową za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako zazwyczaj pospolity i szeroko rozpowszechniony. BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy ze względu na niszczenie środowiska[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pterocles bicinctus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Pterocles bicinctus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pteroclidae Bonaparte, 1831 - stepówki - Sandgrouse (wersja: 2016-05-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-22].
- ↑ C. J. Temminck: Histoire naturelle generale des pigeons et des gallinaces. Accompagne de planches anatomiques. T. 3. 1815, s. 247, 713.
- ↑ a b c d e f g de Juana, E., Bonan, A. & Boesman, P.: Double-banded Sandgrouse (Pterocles bicinctus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lipca 2016)].
- ↑ a b c P. Rasmussen, D. Donsker (red.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges and Grouse. A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails and Sandgrouse of the world. Christopher Helm, 2002, s. 457–458. ISBN 978-1-4081-3565-5.
- ↑ Ernst Hartert. Pterocles bicinctus multicolor, subsp. nov.. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 21, s. 53–54, 1908.
- ↑ C. W. Benson. A new Race of Double-Banded Sand-Grouse from Angola. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 67, s. 79–80, 1947.
- ↑ Species factsheet: Pterocles bicinctus. BirdLife International. [dostęp 2021-09-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).