Papua-Nowa Gwinea
| Independent State of Papua New Guinea Independen Stet bilong Papua Niugini Niezależne Państwo Papui-Nowej Gwinei |
|||
|
|||
| Dewiza: (ang.) Unity in diversity (Jedność w różnorodności) |
|||
| Hymn: O arise, all you sons of this land (O powstańcie, wszyscy synowie tej ziemi) |
|||
 |
|||
| Język urzędowy | angielski, tok pisin, hiri motu | ||
| Stolica | Port Moresby | ||
| Ustrój polityczny | monarchia konstytucyjna[1] | ||
| Głowa państwa | królowa Elżbieta II | ||
| w jej imieniu | gubernator generalny Michael Ogio |
||
| Szef rządu | premier Peter O'Neill | ||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
55. na świecie 462 840 km² 0% |
||
| Liczba ludności (2008) • całkowita • gęstość zaludnienia |
106. na świecie 5 932 000[a] 12,8 osób/km² |
||
| PKB (2013) • całkowite • na osobę |
15,97 mld[2] USD 2283[2] USD |
||
| PKB (PPP) (2013) • całkowite • na osobę |
19,83 mld[2] USD 2834[2] USD |
||
| Jednostka monetarna | kina[3] (PGK) | ||
| Niepodległość | od Australii 16 września 1975 |
||
| Religia dominująca | protestantyzm[4] | ||
| Strefa czasowa | UTC +10 | ||
| Kod ISO 3166 | PG | ||
| Domena internetowa | .pg | ||
| Kod samochodowy | PNG | ||
| Kod samolotowy | P2 | ||
| Kod telefoniczny | +675 | ||
 |
|||
Papua-Nowa Gwinea (Papua New Guinea, Niezależne Państwo Papui-Nowej Gwinei – Independent State of Papua New Guinea[5]) – państwo w Oceanii, w Melanezji, położone w większości na wyspie Nowa Gwinea oraz dodatkowo na około 2800 wyspach[4]. Lądowo graniczy jedynie z Indonezją, ale w najbliższym otoczeniu leżą również Australia i Wyspy Salomona. Papuę-Nową Gwineę oblewają wody Oceanu Spokojnego, Morza Nowogwinejskiego oraz Morza Koralowego.
Spis treści
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Osobny artykuł: Papua Nowa Gwinea położona jest we wschodniej części Nowej Gwinei oraz sąsiednich archipelagach (przede wszystkim Archipelagu Bismarcka i Wyspach Salomona). Od północnego zachodu graniczy z Indonezją[6]. Jest to kraj w dużej mierze górzysty z najwyższym szczytem sięgającym 4509 m n.p.m. (Góra Wilhelma). Występują tu liczne wulkany oraz trzęsienia ziemi (występuje ryzyko tsunami).
Klimat równikowy, gorący i wilgotny[7]. Występuje gęsta sieć rzeczna. Roślinność reprezentują głównie bujne lasy równikowe. Występują tu endemiczne gatunki zwierząt.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsi ludzie przybyli na Nową Gwineę ponad 60 tys. lat temu. Pochodzili oni z Azji Południowo-Wschodniej[4]. Na wyspie stworzyli prostą kulturę opartą na rolnictwie.
Dla Europy wyspę w 1526 roku odkrył Portugalczyk Jorge de Meneses nadając jej nazwę Papua od malajskiego słowa puapua.
W roku 1545 północne brzegi wyspy zobaczył Hiszpan Yñigo Ortiz de Retez. Odkryte wybrzeże nazwał Nowa Gwinea, gdyż według niego tamtejsi mieszkańcy przypominali wyglądem ludy znad Zatoki Gwinejskiej[potrzebne źródło]. Nazwa przyjęła się. Faktem jest, że krajobraz Nowej Gwinei przypomina znane iberyjskim żeglarzom wybrzeża Bioko i zatoki Biafra.
Europejczycy odkryli wprawdzie wyspę w XVI wieku, ale do XIX wieku pozostawała ona nieomal całkowicie niezbadana. Dzisiejsza Papua Nowa Gwinea powstała z połączenia dwóch terytoriów kolonialnych, które obejmowały wschodnią część Nowej Gwinei oraz pobliskie wyspy. Papua, której nazwa wywodząca się z języka malajskiego oznacza kręcone włosy typowe dla Melanezyjczyków, obejmowała południowo-wschodnią część wyspy. Początkowo stanowiła ona kolonię brytyjską (Nowa Gwinea Brytyjska), by później zostać przekazaną pod administrację australijską. Północno-wschodnia część wyspy jako Ziemia Cesarza Wilhelma stanowiła część niemieckiego protektoratu Nowej Gwinei Niemieckiej. Po przegranej I wojnie światowej Niemcy musiały zrezygnować z posiadłości kolonialnych, a ich część Nowej Gwinei przypadła również Australii jako terytorium mandatowe. W 1949 oba australijskie terytoria połączono w jedno Terytorium Papui i Nowej Gwinei, później nazywane po prostu Papua Nowa Gwinea.
Papua Nowa Gwinea uzyskała niepodległość 16 września 1975 jako monarchia konstytucyjna z brytyjskim monarchą jako głową państwa[7]. Historią niepodległej Papui Nowej Gwinei wstrząsnęła próba oderwania się od niej w 1988 wyspy Bougainville[4]. Walki z secesjonistami kosztowały życie 20 tys. osób. Ostatecznie konflikt rozwiązano w 1997, a wyspa otrzymała pewien stopień autonomii.
Ustrój polityczny[edytuj | edytuj kod]
Papua-Nowa Gwinea jest konstytucyjną monarchią parlamentarną. Głową państwa jest królowa angielska Elżbieta II reprezentowana przez wybieranego na 6-letnią kadencję gubernatora generalnego. Wyboru dokonuje papuaski parlament.
Unikameralny parlament Papui-Nowej Gwinei składa się z 109 posłów, z których 20 jest przedstawicielami prowincji, a pozostali pochodzą z powszechnych wyborów. Deputowani wybierani są na 5-letnie kadencję. Izba cechuje się dużą ilością partii politycznych mających w niej przedstawicielstwo.
Szef Narodowej Rady Wykonawczej – papuaskiego rządu, wybierany jest przez większość parlamentarną. Oficjalnie premiera mianuje gubernator generalny. Z powodów rozdrobnienia partyjnego żaden gabinet od uzyskania niepodległości nie utrzymał się przez całą, 5-letnią kadencję[8].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Języki[edytuj | edytuj kod]
Papua Nowa Gwinea jest krajem charakteryzującym się ogromną różnorodnością językową. Pośród sześciu milionów mieszkańców rozróżnia się około 826 języków[9].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Kraj deklaruje się jako chrześcijański, z czego większość stanowią protestanci. Trudno jednak ustalić, w jakiej części ludność wyznaje tę religię.
Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[10][11]:
- Protestantyzm: 68,4% (gł. luteranie, Kościół Zjednoczony, zielonoświątkowcy, adwentyści dnia siódmego i anglikanie)
- Katolicyzm: 30,0%
- Inni chrześcijanie: 0,8% (w tym: mormoni i Świadkowie Jehowy)
- Religie plemienne: 0,4%
- Pozostali: 0,4%.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Papua Nowa Gwinea dzieli się na 18 prowincji, jeden region autonomiczny oraz jeden dystrykt stołeczny[3].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
85% ludności czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie[4]. Przemysł zajmuje się przetwórstwem surowców mineralnych[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
- ↑ Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA)
Przypisy
- ↑ Encyklopedia w INTERIA.PL – największa w Polsce encykloepdia internetowa (pol.). [dostęp 2010-02-03].
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2013: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2014 (ang.). [dostęp 11-04-2014].
- ↑ 3,0 3,1 Papua-Nowa Gwinea Encyklopedia PWN (pol.). [dostęp 2010-02-03].
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Papua-Nowa Gwinea (pol.). [dostęp 2010-02-03].
- ↑ Oxford Wielka Encyklopedia Świata tom 11.. Oxford Educational, 2005. ISBN 83-7325-701-2.
- ↑ Encyklopedia w INTERIA.PL – największa w Polsce encyklopedia internetowa (pol.). [dostęp 2010-02-03].
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Oxford Wielka Encyklopedia Geografii tom 4 Afryka, Australia i Oceania. Oxford Educational, 2005, s. 82. ISBN 83-7425-138-7.
- ↑ Informacje o ustroju na podstawie www.oceania.stosunki.pl
- ↑ Harald Haarmann: Sprachen-Almanach – Zahlen und Fakten zu allen Sprachen der Welt. Campus, Frankfurt/Main 2002, ISBN 3-593-36572-3, S. 361–365 Papua-Neuguinea
- ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
- ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-01].
|
|||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
