Szadzko
Na mapach: 
53°20′29″N 15°23′45″E/53,341389 15,395833
53°20′29″N 15°23′45″E/53,341389 15,395833
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
405 |
| Strefa numeracyjna |
91 |
| Kod pocztowy |
73-130[2] |
| Tablice rejestracyjne |
ZST |
| SIMC |
0774486 |
Położenie na mapie gminy Dobrzany  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego  | |
| 53°20′29″N 15°23′45″E/53,341389 15,395833[1]
| |
Szadzko (niem. Saatzig) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, w gminie Dobrzany, położona 2,5 km na południowy zachód od Dobrzan (siedziby gminy) i 23 km na wschód od Stargardu (siedziby powiatu). Wieś leży nad południowo-zachodnim brzegiem jeziora Szadzko.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.
W Szadzku miał kiedyś siedzibę ziemski powiat stargardzki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1336 pierwsza wzmianka o grodzie, który był siedzibą kasztelanii. W 1728 nastąpił upadek osady, zamek popadł w ruinę i został rozebrany, siedzibę władz przeniesiono do Wapnicy[3].
Zabytki i obiekty historyczne[edytuj | edytuj kod]
- Ruiny kamienno-ceglanego kościoła z XV w. Obiekt zabytkowy[4]. Podczas walk w 1945 roku kościół uległ uszkodzeniu, niestety nie został wyremontowany, wyposażenie przeniesiono do kościoła w Odargowie. Od początku lat 50. XX w. kościół zaczął popadać w ruinę. Pod kościołem krypta grobowa rodziny Dewitzów – książęcych administratorów zamku. Planowana odbudowa po 2009 r.[5]
- Na placu przed kościołem żeliwny pomnik – obelisk upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców Szadzka. Wśród wymienionych nazwisk również polskie – Karl Czerwanski.
- Rozległe grodzisko pierścieniowate z okresu kultury łużyckiej, z doskonale zachowanymi wałami ziemnymi.
- Pozostałość obronnego zamku nad Jeziorem Szadzkim z dobrze czytelnymi bastionami, głębokimi fosami i wałami ziemnymi. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z roku 1336 i wspomina o rodzie von Steglitz, jako właścicielach Szadzka. Z. Radacki sugeruje czas budowy zamku na około czterdzieści lat wcześniej, po 1290 r., jednak regularny, prostokątny rzut warowni i istnienie w narożniku wieży o kwadratowej podstawie i cylindrycznej górnej części nawiązuje do zamków zakonu joannickiego – Łagowa, Swobnicy czy Pęzina, powstających od drugiej połowy XIV w. Nie można więc wykluczyć istnienia w Szadzku drewniano-ziemnej warowni, zastąpionej przez murowany zamek. W 1395 roku na zamku został zamordowany książę Warcisław VII. Widok zamku po renesansowej przebudowie przedstawia rycina z mapy Lubinusa (1618). W średniowieczu Szadzko, jako jedna z najpotężniejszych warowni księstwa pomorskiego była szczególnym celem dla brandenburczyków. Dwukrotnie – w 1445 oraz 1478 był przez nich zdobywany. Odbudowany przez księcia Bogusława X w końcu XV w. Zamek pozostawał istotną twierdzą dla księstwa pomorskiego także później. Przed rokiem 1533 bramę wzmocnił bastion, a mimo pożaru i renesansowej przebudowy po roku 1588 warowność zamku nadal była wysoka – powstał dodatkowy pierścień obwałowań o rzucie pięcioboku. Mimo to, w wyniku wojen szwedzkich Szadzko zostało opuszczone, a późniejsze próby odbudowy – ze względu na koszty – zostały przerwane. Od roku 1766 trwała powolna rozbiórka zamku, a po pożarze Dobrzan w roku 1781 materiał budowlany z zamku posłużył do odbudowy[6]. Ludwig Wilhelm Brüggemann w roku 1784 pisze o jeszcze widocznych potężnych murach, ale zaznacza, że nie nadają się już do zamieszkania. Do dzisiaj zachowały się potężne, trzynastometrowej wysokości obwałowania zamku i relikty murów.
- Dwór z XIX wieku;
- Wzgórze Czarownic (przy drodze z Szadzka do Ognicy).
- Lipa olbrzym św. Ottona (obok ruiny kościoła) o obw. 7,5 m[7].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez Szadzko prowadzi czerwony Szlak Hetmana Stefana Czarnieckiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134247
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 261-262, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ rejestr zabytków woj. zachodniopomorskiego nr rej. A-1150 z 1.10.1990 r.
- ↑ Biuletun UM Szczecin czerwiec 2008
- ↑ Zamek Szadzko w średniowieczu (Burg Szadzko (Saatzig) im Mittelalter) | Andrzej Puławski – Academia.edu [online], www.academia.edu [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 122, ISBN 978-83-7495-133-3.
