Szakłak

Szakłak
	; Szakłak pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	szakłakowate
Rodzaj	szakłak
	Nazwa systematyczna
	Rhamnus L.; Sp. Pl. 193. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Rhamnus catharticus L.
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Szakłak (Rhamnus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny szakłakowatych. Liczy ok. 125^[4]–150 gatunków^[5]. Występują głównie na półkuli północnej^[4], osiągając największe zróżnicowanie we wschodniej Azji i Ameryce Północnej, tylko kilka gatunków rośnie w Europie i Afryce^[5], we florze Polski występuje tylko jeden gatunek – szakłak pospolity R. cathartica^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty szakłaka pospolitego

Rhamnus utilis

Pokrój: Krzewy lub małe drzewa do 6 m wysokości, czasem płożące^[7]^[4]. U wielu gatunków występują ciernie^[4].
Liście: Zimozielone lub opadające na zimę, naprzeciwległe lub skrętoległe. Pojedyncze, często o piłkowanych brzegach, rzadko całobrzegie. Przylistki zwykle szybko opadające, rzadko trwałe^[4].
Kwiaty: Niepozorne, jedno- lub obupłciowe, wyrastające w gronach w kątach liści. Działek 4 lub 5, zrośniętych u nasady kubeczkowato. Płatki zredukowane, czasem zupełnie ich brak.. Pręcików 4 lub 5, przyrośniętych do działek. Zalążnia górna z 2 lub 3 owocolistków. Szyjka słupka trójdzielna^[4].
Owoce: Niewielkie, mięsiste pestkowce^[5], zwykle czarne, rzadziej czerwone. Zawierają 2–4 nasiona^[4].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty zapylane są przez muchówki i błonkówki^[4]. Owoce chętnie zjadane przez ptaki, które przyczyniają się do rozsiewania nasion^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rhamnus imeretina

Rhamnus lycioides

Rhamnus pumila

Rhamnus crenulata

Synonimy^[3]^[8]

Cervispina C. G. Ludwig, Oreoherzogia W. Vent, Oreorhamnus Ridl.

Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do plemienia Rhamneae, podrodziny Rhamnaceae, rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae)^[8]^[2]. Rodzaj blisko spokrewniony z kruszyną (Frangula), który to takson bywa tu włączany w randze podrodzaju^[5].

Wykaz gatunków^[9]

Rhamnus alaternus L.
Rhamnus alnifolia L'Hér.
Rhamnus alpina L.
Rhamnus arguta Maxim.
Rhamnus atlantica (Murb.) Stübing, Peris & Figuerola
Rhamnus aurea Heppeler
Rhamnus blumeri Greene
Rhamnus bodinieri H. Lév.
Rhamnus brachypoda C.Y. Wu ex Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus breedlovei L.A. Johnst. & M.C. Johnst.
Rhamnus bungeana J.J. Vassil.
Rhamnus calcicolus Q.H. Chen
Rhamnus caroliniana Walter
Rhamnus cathartica L. – szakłak pospolity
Rhamnus coriophylla Hand.-Mazz.
Rhamnus crocea Nutt.
Rhamnus dalianensis S.Y. Li & Z.H. Ning
Rhamnus daliensis G.S. Fan & L.L. Deng
Rhamnus davurica Pall.
Rhamnus depressa Grubov
Rhamnus diamantiaca Nakai
Rhamnus diffusa Clos
Rhamnus dumetorum C.K. Schneid.
Rhamnus erythroxylon Pall.
Rhamnus erythroxylum Pall.
Rhamnus esquirolii H. Lév.
Rhamnus flavescens Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus formosana Matsum.
Rhamnus fulvotincta F.P. Metcalf
Rhamnus gilgiana Heppeler
Rhamnus globosa Bunge
Rhamnus grandiflora C.Y. Wu ex Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus hainanensis Merr. & Chun
Rhamnus hemsleyana C.K. Schneid.
Rhamnus heterophylla Oliv.
Rhamnus hintonii M.C. Johnst. & L.A. Johnst.
Rhamnus humboldtiana Willd. ex Schult.
Rhamnus hupehensis C.K. Schneid.
Rhamnus ilicifolia Kellogg
Rhamnus imeretina Booth, Petz. & Kirchn.
Rhamnus iteinophylla C.K. Schneid.
Rhamnus japonica Maxim.
Rhamnus koraiensis C.K. Schneid.
Rhamnus lamprophylla C.K. Schneid.
Rhamnus lanceolata Pursh
Rhamnus laoshanensis D.K. Zang
Rhamnus leptacantha C.K. Schneid.
Rhamnus leptophylla C.K. Schneid.
Rhamnus liukiuensis (E.H. Wilson) Koidz.
Rhamnus longistyla C.B. Wolf
Rhamnus longpipes Steyerm.
Rhamnus ludovici-salvatoris Chodat
Rhamnus lycioides L.
Rhamnus marahuacensis Steyerm. & Maguire
Rhamnus maximovicziana J.J. Vassil.
Rhamnus mcvaughii L.A. Johnst. & M.C. Johnst.
Rhamnus microcarpa Boiss.
Rhamnus minuta Grubov
Rhamnus nakaharae (Hayata) Hayata
Rhamnus napalensis (Wall.) M.A. Lawson
Rhamnus neblinensis Maguire & Steyerm.
Rhamnus nigricans Hand.-Mazz.
Rhamnus ninglangensis Y.L. Chen
Rhamnus orbiculata Bornm.
Rhamnus oreodendron L.O.Williams
Rhamnus pallasii Fisch. & C.A. Mey.
Rhamnus parvifolia Bunge
Rhamnus pentapomica R. Parker
Rhamnus persica P. Lawson
Rhamnus persicifolia Moris
Rhamnus pilosa (Trel. ex Curran) Abrams
Rhamnus pirifolia Greene
Rhamnus pompana M.C. Johnst. & L.A. Johnst.
Rhamnus pringlei Rose
Rhamnus prinoides L'Hér.
Rhamnus procumbens Edgew.
Rhamnus prostrata Jacq.
Rhamnus prunifolia Sm.
Rhamnus psilocarpa Maguire & Steyerm.
Rhamnus pumila Turra
Rhamnus purpurea Edgew.
Rhamnus rhodopea Velen.
Rhamnus rosei M.C. Johnst. & L.A. Johnst.
Rhamnus rosthornii E. Pritz.
Rhamnus rugulosa Hemsl.
Rhamnus sargentiana C.K. Schneid.
Rhamnus saxatilis Jacq.
Rhamnus schneideri H. Lév. & Vaniot
Rhamnus scopulorum (M.E. Jones) C.B. Wolf
Rhamnus seravschanica (Kom.) Kamelin
Rhamnus serpyllifolia H. Lév.
Rhamnus serrata Willd. ex Schult.
Rhamnus sibthorpiana Schult.
Rhamnus sintenisii Rech. f.
Rhamnus sipapoensis Steyerm.
Rhamnus smithii Greene
Rhamnus songorica Gontsch.
Rhamnus staddo A.Rich.
Rhamnus standleyana C.B. Wolf
Rhamnus subapetala Merr.
Rhamnus tangutica J.J. Vassil.
Rhamnus tortuosa Sommier & Levier
Rhamnus triquetra (Wall.) Brandis
Rhamnus tzekweiensis Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus ussuriensis J.J. Vassil.
Rhamnus utilis Decne.
Rhamnus virgata Roxb.
Rhamnus wendtii Ishiki
Rhamnus wilsonii C.K. Schneid.
Rhamnus wumingensis Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus xizangensis Y.L. Chen & P.K. Chou
Rhamnus yoshinoi Makino

Mieszańce międzygatunkowe^[9]

Rhamnus × intermedia Steud. & Hochst.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Z niektórych produkuje się barwniki. Niektóre są wykorzystywane do produkcji lekarstw (szczególnie przeczyszczających).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and Shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 343. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Rhamnus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-02-17]. (pol.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Genus Rhamnus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-30].
↑ ^a ^b Rhamnus. The Plant List. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and Shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 343. ISBN 0-333-73003-8.

[china-5] Rhamnus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-02-17]. (pol.).

[checklist2002-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[burnie-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grin-8] Genus Rhamnus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-30].

[tpl-9] Rhamnus. The Plant List. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]