Szczytkowicze
53°13′00″N 27°58′59″E/53,216667 27,983056| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Data założenia |
ok. 1433 |
| Wysokość |
147 m n.p.m. |
| Populacja (2019) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1792 |
| Kod pocztowy |
222923 |
Położenie na mapie obwodu mińskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53°13′00″N 27°58′59″E/53,216667 27,983056
| |
Szczytkowicze (biał. Шчыткавічы, Ščytkavičy; ros. Щитковичи, Š́š́itkov'ič́i)[1] – agromiasteczko położone na Białorusi w rejonie starodoroskim obwodu mińskiego.
Centrum administracyjne sielsowietu Szczytkowicze (biał. Шчыткавіцкі сельсавет).
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Przynależność administracyjna i terytorialna[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość wzmiankowana w 1433 jako część Wielkiego Księstwa Litewskiego[2]. Według Matveia Lyubavskiego, Szczytkowicze znajdowały się wówczas w Księstwie Kopylsko-Słuckim[3], państwie magnackim, którego kniaziami byli Olelkowicze-Słuccy, przedstawiciele rodu z dynastii Giedyminowiczów. Książęta słuccy rządzili przy pomocy bojarskiej „dumy”, a ich lennikami byli kniaziowie (lit. kunigaikštis), bojarzy (lit. bajoras) i wiałdomi (lit. veldamai)[4], którzy za służbę wojskową lub administracyjną otrzymywali majątki ziemskie[5].
Na ziemiach księstwa rozwinął się oryginalny styl architektoniczny, do którego należała cerkiew w Szczytkowiczach[6].
Od 1567 część majątku Porzecze w obwodzie mińskim guberni mińskiej. Od 1588 część majątku Kojdanów (obecnie Dzierżyńsk), należącego do ordynacji rodowej Radziwiłłów herbu Trąby. W latach 1791−1793 część województwa nowogródzkiego. Od 1793 w Imperium Rosyjskim. Od 1800 wieś w powiecie ihumeńskim[2]. W drugiej połowie XIX wieku, Maria von Sayn-Wittgenstein-Sayn księżna Hohenlohe, córka Stefanii Radziwiłłówny i Ludwiga Adolfa Friedricha, księcia zu Sayn-Wittgenstein-Berleburg-Ludwigsburg, sprzedała tereny dawnego księstwa pod przymusem cara Aleksandra III.
Szczytkowicze były wsią i folwarkiem. W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajdują się plany folwarku i wsi Szczytkowicze, datowane na lata 1815−1873. Z kolei Słownik geograficzny Królestwa Polskiego (tom X, strona 527) wspomina[7]:
Sielec, wielkie błoto na połud. krańcu pow. ihumeńskiego, w okolicy pomiędzy wsiami Szczytkowicze i Porzecze, należy do dóbr poradziwiłłowskich Porzecze, w gm. Omelno.
W 1919 Szczytkowicze stały się częścią Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, a od 1959 były wsią. Od 25 sierpnia 1991 Szczytkowicze należą do Republiki Białorusi; 8 października 2010 miejscowość otrzymała status agromiasteczka[2].
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Wywodzący się z języka staropolskiego sufiks -wicze wskazuje, że jest to nazwa patronimiczna[8]. Morfemem leksykalnym nazwy patronimicznej (patronimikiem[9]) mogła być nazwa urzędu ojca albo przodków, a także imię lub nazwisko patrona (np. występujące w Polsce nazwisko Szczytko).
Sakuni[edytuj | edytuj kod]
Wydawana w latach 1906−1912 gazeta Mińskie słowo (biał. Минское слово) podawała, że okolicznych mieszkańców nazywano Sakunami[10]. Według opisu prasowego, Sakuni (ros. Сакуны) byli grupą wyróżniającą się siłą, wytrzymałością w niesprzyjających warunkach oraz religijnością[10].
Słownik etymologiczny języka rosyjskiego (ros. Этимологи́ческий слова́рь ру́сского языка́) autorstwa Maxa Vasmera wskazuje, że nazwa sakuny (ros. сакуны́) była prześmiewczym określeniem Białorusinów zamieszkujących okolice Ptycza i Oressy[11].
Życie religijne[edytuj | edytuj kod]
W 1896 ukończono budowę cerkwi św. Kosmy i Damiana[10]. W 1908 utworzono miejsce kultu religijnego upamiętniające objawienie Maryjne i uzdrowienie Aleny Stramok (biał. Алене Страмок)[12]. Pielgrzymi cierpiący na różne choroby, chodzą na kolanach wokół kaplic, modlą się i zabierają garść ziemi z miejsca pod drzewem, gdzie według legendy leżało Dzieciątko Jezus[10][13].
Urodzeni[edytuj | edytuj kod]
- Uładzimir Tarasau (ur. 1948), białoruski ekonomista i opozycjonista.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Shchitkovichi [online], Mapcarta [dostęp 2021-12-29] (ang.).
- ↑ a b c Щитковичи, агрогородок (Стародорожский район), [w:] АИС "Историко-культурное наследие Беларуси" [online] [dostęp 2021-12-30].
- ↑ Любавский М. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого литовского статута. 1892.
- ↑ Historia Litwy – Jerzy Ochmański [online], pdfcoffee.com [dostęp 2021-12-31] (ang.).
- ↑ Грыцкевіч А. Слуцкае княства // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. – Менск, 2005. С. 591.
- ↑ Лакотка А. Драўлянае сакральна-манументальнае дойлідства Беларусі. – Менск: Беларусь, 2003.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-12-29].
- ↑ Teresa Pluskota, Nazwy patronimiczne i nazwy dzierżawcze w toponimii Wołynia i Podola (XVI-XVll w.) [online], 1997 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
- ↑ patronimiczny – definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2021-12-29] (pol.).
- ↑ a b c d "Минщина удивительная": Стародорожский район [online], logoysk.by [dostęp 2021-12-29] (ros.).
- ↑ Результаты поиска по словарю [online], ΛΓΩ [dostęp 2021-12-29] (ros.).
- ↑ История – Стародорожское благочиние [online], sdblag.by [dostęp 2021-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-11].
- ↑ Стародорожский район [online], Газета "Край смалявiцкi", 5 kwietnia 2019 [dostęp 2021-12-30] (ros.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Любавский М., Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого литовского статута. 1892.
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус – Яцкевіч. – Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. – 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.