Przejdź do zawartości

Szpital Starozakonnych w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MalarzBOT (dyskusja | edycje) o 21:18, 2 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Szpital Starozakonnych
w Warszawie
{{{nazwa oryginalna}}}
{{{alt zdjęcia}}}
Data założenia

1902

Typ szpitala

szpital specjalistyczny

Państwo

 Polska

Łóżka szpitalne

1500

Oddziały szpitalne

8

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Szpital Starozakonnychw Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Szpital Starozakonnychw Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szpital Starozakonnychw Warszawie”
Ziemia52°13′38,0280″N 20°58′14,8440″E/52,227230 20,970790
Multimedia w Wikimedia Commons

Szpital Starozakonnych w Warszawie, Szpital Starozakonnych na Czystem – żydowska placówka medyczna funkcjonująca w latach 1902–1943 w Warszawie. Przez wiele lat uważana za jeden z najlepszych i najnowocześniejszych szpitali w Polsce.

Na cały kompleks szpitalny składało się 8 osobnych pawilonów szpitalnych z oddziałami: chirurgicznym, okulistycznym i ginekologicznym, chorób skórnych i wenerycznych, chorób płucnych, gardlanych i usznych, chorób zakaźnych, wewnętrznych i nerwowych, chorób umysłowych oraz położniczym z pracownią naukową.

Do szpitala należały też: budynek administracyjny, synagoga, dom przedpogrzebowy, kuchnie, pralnie, lodownie, kotłownia, wozownie, stajnie, komora dezynfekcyjna, magazyn żywnościowy, dom dla służby, przytułek dla rekonwalescentów i inne mniejsze budynki. W sumie było 17 budowli o różnym przeznaczeniu.

Historia

Budowa i otwarcie

Koncepcja budowy nowego szpitala żydowskiego narodziła się w latach 80. XIX wieku, wśród lekarzy Starego Szpitala Starozakonnych, kierowanego przez doktora Józefa Kinderfreunda.

25 czerwca 1883 r. doktor Zygmunt Kramsztyk opublikował w "Kurierze Warszawskim" artykuł pt. "Nowy Szpital", w którym przedstawił założenia budowy i postulaty w tej sprawie. Zyskała ona poparcie lekarzy warszawskich, szerokiej opinii społecznej oraz warszawskiej gminy żydowskiej, z jej prezesem Ludwikiem Natansonem na czele.

W kwietniu 1887 roku powołano Komitet Budowy Szpitala, na czele którego stanął Ludwik Natanson, a po jego śmierci Michał Berson. Komitet podzielono na sekcje: ogólną, lekarską, finansową, techniczną i prawną. W lipcu 1887 roku nastąpiło inauguracyjne posiedzenie komitetu i od tego czasu zaczęto zbierać fundusze na budowę szpitala. Wśród darczyńców znaleźli się znani obywatele miasta, inteligencja żydowska oraz zwykli ludzie.

26 czerwca 1890 r. na posiedzeniu komitetu uchwalono, że szpital powstanie na gruntach majątków Wielka Wola i Czyste odkupionych od właścicieli: Biernackiego, Rodkiewicza i Pieńkowskiego. Cała działka miała powierzchnię 6,7 hektara. W kwietniu 1893 r. plan został zatwierdzony przez Warszawską Radę Miejską Dobroczynności Publicznej.

W maju 1894 uroczyście rozpoczęto budowę szpitala. W fundament przyszłej synagogi szpitalnej wmurowano kamień węgielny oraz włożono puszkę z pergaminem, gdzie spisano w języku polskim i hebrajskim krótką historię budowy szpitala, oraz kilkoma warszawskimi czasopismami. Autorem projektu szpitala był Artur Goebel we współpracy z Czesławem Domaniewskim. Wzorował się na najnowocześniejszych placówkach medycznych Europy Zachodniej.

W styczniu 1898 r. otwarto pierwszy oddział szpitalny – pawilon dla obłąkanych, zaopatrzony w pościel, bieliznę pościelową i odzież przez tzw. Komitet Dam, który w przyszłości zatroszczył się również o zaopatrzenie pozostałych oddziałów. Żeby przyspieszyć pozyskanie funduszy na wykończenie i wyposażenie kolejnych budynków w grudniu 1898 roku zarząd gminy żydowskiej rozpisał pożyczkę w obligacjach na sumę 400 000 rubli.

W kwietniu 1902 roku do szpitala przyjęto pierwszych pacjentów. Uroczyste otwarcie szpitala nastąpiło 22 czerwca tegoż roku i rozpoczęło się nabożeństwem w przyszpitalnej synagodze. Przemówienia wygłosili Michał Berson, prezes Komitetu Budowy, oraz doktor Zygmunt Kramsztyk, naczelny lekarz szpitala. Koszt budowy szpitala wyniósł ponad 1 200 000 rubli.

Szpital wówczas był najnowocześniej wyposażoną placówką medyczną Warszawy. Po raz pierwszy na ziemiach polskich zastosowano tu centralne ogrzewanie parowe niskiego ciśnienia, a nadto oświetlenie gazowe i elektryczne, agregat prądotwórczy, wentylację, kanalizację i wodociąg oraz własną studnię na wypadek awarii.

W dniu 1 listopada 1907 r. w związku z nową ustawą szpital przeszedł pod zarząd magistratu miasta Warszawy. W latach 1909–1911 wybudowano nowy dwupiętrowy pawilon dla potrzeb oddziału wewnętrznego i neurologicznego oraz otwarto pracownię fizykoterapii.

Okres międzywojenny

Pokój lekarski w Szpitalu na Czystem, około 1900

W okresie międzywojennym w pawilonie psychiatrycznym, którego pacjentów przeniesiono do podbiałostockiej Choroszczy, dobudowano nowe skrzydło i otwarto oddział dla chorych na gruźlicę. Założono również sławną szkołę pielęgniarek. Na początku 1922 roku ukazał się pierwszy numer "Kwartalnika Klinicznego Szpitala Starozakonnych", w którym publikowano materiały z posiedzeń naukowych. W drugiej połowie lat 30. XX wieku Szpital Starozakonnych stał się największym ośrodkiem lecznictwa zamkniętego w stolicy. W 1937 r. liczył 1100 łóżek. Przed wybuchem II wojny światowej było tu już 1500 łóżek, a szpital zatrudniał 147 lekarzy, 119 pielęgniarek oraz 6 farmaceutów.

Instytut Patologiczny imienia doktora Flataua

Budowę Instytutu Patologicznego rozpoczęto w 1923 roku według planów budowniczego Stifelmana. Instytut Patologiczny miał być placówką umożliwiającą dostęp do nowoczesnych technik rozpoznaczych i leczniczych i miał podążać za szybkim rozwojem naukowym medycyny w tamtym czasie. Początkowo uzyskano na budowę budynku 6 tysięcy dolarów z J. D. C. i zebrano 28 tysięcy dolarów wśród Żydów warszawskich. Pozwoliło to na wybudowanie w 1926 roku szkieletonu budynku. Miały tam się znaleźć oddział anatomii patologicznej, oddział biolgii i terapii, oddział chemii i bakteriologii, audytorium na 100 osób i czytelnia [1]. Jednym ze współzałożycieli Instytutu Patologicznego był Edward Flatau. Instytut otworzono w 1933 roku - rok po jego śmierci i nosił nazwę "Instytut Patologiczny imienia doktora Flataua" [2]. W sierpniu 1933 roku "Nasz Przegląd Illustrowany" na pierwszej stronie publikował zdjęcie z tytułem "Przed otwarciem najważniejszej żydowskiej placówki naukowej w Warszawie" [3] jednak placówka długo borykała się z brakiem funduszy.

II wojna światowa

Zaraz po wybuchu II wojny światowej większość personelu medycznego została powołana do wojska, przez co w szpitalu zaczęło brakować personelu. Podczas nalotów zniszczony został pawilon chirurgiczny i wszystkie sale operacyjne. Uszkodzone zostały także inne oddziały szpitalne oraz kuchnia. Jednocześnie ze względu na swe położenie szpital stał się znów placówką frontową. W momencie kapitulacji Warszawy było w nim 5000 rannych żołnierzy i cywilów.

Zarządzeniem niemieckich władz okupacyjnych szpital, pozostający w gestii magistratu miasta, został przeniesiony pod zarząd gminy żydowskiej i tym samym przeznaczony wyłącznie dla Żydów. W związku z tym szpital musieli opuścić wszyscy nieżydowscy pacjenci i personel, a na ich miejsce przywieziono setki chorych i rannych Żydów z innych szpitali. Rezultatem tego było ogromne przepełnienie szpitala. Chorych rozlokowywano na korytarzach, strychach, kładziono na podłogach.

Późną jesienią 1939 r., ze względu na coraz gorsze warunki sanitarne wybuchła epidemia tyfusu i szpital na sześć tygodni całkowicie odizolowano. W lutym 1941 roku decyzją niemieckich władz okupacyjnych Szpital Starozakonnych został przeniesiony do nowych siedzib w getcie warszawskim i funkcjonował tam do 1943 roku.

Od września 1939 roku do lutego 1941 roku to najtragiczniejszy okres w historii szpitala. Na oddziałach było zimno, brakowało żywności, leków, personelu. Co pewien czas nie było dostaw prądu, wody oraz gazu. Przez cały okres panowało ogromne przeludnienie.

W okresie funkcjonowania getta zespół żydowskich lekarzy pracujących w szpitalu prowadził badania nad głodem, których część wyników opublikowano w 1946 w książce Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942[4].

Do opuszczonych pawilonów Szpitala Starozakonnych przeniesiono szpital św. Ducha i Szpital Skarbowców. W czerwcu 1941 roku, kiedy wybuchła wojna niemiecko-radziecka oba szpitale wyeksmitowano i urządzono niemiecki szpital wojskowy.

Okres powojenny

 Osobny artykuł: Szpital Wolski.

Po zakończeniu wojny do opuszczonych pawilonów znów wprowadził się szpital św. Ducha, który później został przemianowany w Szpital Miejski nr 1. W latach 50. przeniesiono tu także Szpital Wolski, który znajduje się tu do dnia dzisiejszego.

Lekarze związani ze Szpitalem na Czystem

Przypisy

  1. ↑ Przedstawiciele prasy żydowskiej w Szpitalu Żydowskim. Sprawa Budowy Instytutu Patologicznego. „Nasz Przegląd”. 4 (182), s. 5, 3 lipca 1926. Warszawa. [dostęp 2017-10-10]. (pol.). 
  2. ↑ (f). Zbiórka na Instytut Patologiczny imienia doktora Flataua przy Szpitalu Żydowskim. „5-pa rano”. 7 (79), s. 4, 19 marca 1937. [dostęp 2017-10-10]. (pol.). 
  3. ↑ Przed otwarciem najważniejszej żydowskiej placówki naukowej w Warszawie. „Nasz Przegląd Illustrowany”. 11 (33), s. 1, 13 sierpnia 1933. [dostęp 2017-10-10]. 
  4. ↑ Emil Apfelbaum (red.): Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942. Warszawa: American Joint Distribution Committee, 1946, s. 16.
  5. ↑ Czy wiesz kto to jest, pod red. Stanisława Łozy, Warszawa rok 1937: '.
  6. ↑ Joanna Olczak-Ronikier, W ogrodzie pamięci: '. ISBN 83-240-0110-7.

Bibliografia

  • Nowy Szpital Starozakonnych w Warszawie. Księga pamiątkowa. Sprawozdanie Komitetu Budowy, Warszawa 1909. Druk Piotra Kaskauera i S-ki.
  • Zygmunt Kramsztyk. Nowy szpital. Kurier Warszawski, 25 czerwca 1883
  • Karol Mórawski, Warszawskie judaica – Szpital Starozakonnych na Czystem, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa 1997
  • Jerzy Kasprzycki, Na Czystem, w książce Korzenie Miasta, Warszawskie Pożegnania, Tom V, Zoliborz i Wola, Wydawnictwo VEDA, Warszawa 1999, ISBN 83-85584-61-7
  • Zofia Podgórska-Klawe: Szpital Starozakonnych w Warszawie cz.2. tlw.waw.pl. [dostęp 7 grudnia 2014].

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szpital_Starozakonnych_w_Warszawie&oldid=52639454”