Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)
Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR – umowa międzynarodowa zawarta w Moskwie pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich 28 września 1939 po kapitulacji Warszawy, u schyłku działań wojennych w konsekwencji agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę. Nazywany także II paktem Ribbentrop - Mołotow, ponieważ został podpisany przez te same osoby co pakt pierwszy (Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow) oraz miał taki sam charakter stanowiąc jego bezpośrednią kontynuację. Jedynie mała treść ustaleń tego traktatu została podana do wiadomości publicznej; większość tekstu (trzy tajne protokoły) została utajniona.
Treść traktatu
Traktat porządkował kwestie podziału terytorialnego Polski, precyzował strefy wpływów oraz określał zakres dalszej wzajemnej współpracy. Zastrzegał przy tym, że ustalenia tego traktatu w żaden sposób nie mogą być kwestionowane przez inne państwa.
Tajne dodatki
Uporządkowane zostały kwestie terytorialne między agresorami: województwo lubelskie oraz wschodnia część województwa warszawskiego - terytoria, które wg ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow miały się znaleźć w sowieckiej sferze wpływów zostały przeniesione do strefy niemieckiej, zaś by zrekompensować ZSRR ten ubytek, tajny protokół do traktatu przekazywał Litwę do strefy wpływów sowieckich. Po ultimatum ZSRR z czerwca 1940 i okupacji Litwy przez Armię Czerwoną została ona anektowana przez ZSRR jako Litewska SRR, wraz z Łotwą i Estonią. Na żądanie Stalina Hitler musiał zrezygnować z koncepcji powołania szczątkowego państwa polskiego na okupowanych terytoriach, a strony wbrew prawu międzynarodowemu 
konwencja haska IV z 1907 r.)[1] dokonały wytyczenia granicy niemiecko-sowieckiej na okupowanym wojskowo terytorium Polski.
Kolejny tajny protokół odnosił się do kwestii polskiej i głosił, że Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu. Stało się to podstawą do wzajemnej współpracy między służbami specjalnymi obu krajów, która przybrała na przełomie 1939 i 1940 formułę czterech wspólnych Konferencji Gestapo-NKWD.
- ↑ Dział III konwencji:"O władzy wojennej na terytorium państwa nieprzyjacielskiego". W czasie II wojny światowej tezę o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego utrzymywali jedynie sygnatariusze paktu z 28.09.1939: III Rzesza i ZSRR. Analiza prawnomiędzynarodowa i stosunek społeczności międzynarodowej do państwa polskiego i jego statusu po wrześniu 1939 p. Henryk Batowski, Rok 1940 w dyplomacji europejskiej, Poznań 1981, Wydawnictwo Poznańskie, ISBN 83-210-0173-4 , s.11-26 i passim. Por. też: Henryk Batowski, Polska dyplomacja na obczyźnie 1939-1941, Kraków 1991, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-02284-7 .
Bibliografia
- Sławomir Dębski Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939-1941 ,Warszawa 2007 , wyd. II poprawione, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych ISBN 978-83-89607-08-9
- Marek Kornat, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop_Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej. Warszawa 2002, Wyd. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, ISBN 83-915767-2-8;