Transksiężycowa transmisja laserowa
Będący w toku eksperyment transksiężycowej transmisji laserowej służy pomiarom odległości pomiędzy Ziemią a Księżycem, przy pomocy transmisji laserowej. Lasery na Ziemi są kierowane ku retroreflektorom, umieszczonym na powierzchni Księżyca przez załogi misji księżycowych podczas programu Apollo (11, 14 i 15), po czym mierzy się czas powrotu odbitego światła.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze udane testy przeprowadzono w 1962, kiedy to zespół z Massachusetts Institute of Technology, używając milisekundowych impulsów lasera, zaobserwował ich odbicie od powierzchni Księżyca. W tym samym roku podobne pomiary przeprowadził zespół radziecki w Krymskim Obserwatorium Astrofizycznym przy pomocy impulsowego lasera rubinowego[1]. Większą dokładność osiągnięto po ustawieniu 21 lipca 1969 zespołu retroreflektorów przez załogę Apollo 11, oraz dwóch dodatkowych zestawów przez załogi Apollo 14 i Apollo 15. Zwieńczone sukcesem pomiary księżycowej transmisji laserowej do retroreflektorów zgłoszono po raz pierwszy przez 3,1-metrowy teleskop w Obserwatorium Licka, Obserwatorium Transksiężycowych Transmisji laserowych Air Force Cambridge Research Laboratories w Arizonie, obserwatorium Pic du Midi de Bigorre we Francji, Obserwatorium Astronomiczne w Tokio oraz McDonald Observatory w Teksasie.
Szczegóły[edytuj | edytuj kod]
Odległość do Księżyca obliczana jest w przybliżeniu równaniem:
- Odległość = (Prędkość światła × Czas potrzebny na odbicie) / 2.
W rzeczywistości, czas przejścia światła, wynoszący około 2,5 sekundy, jest obarczony względną prędkością Ziemi i Księżyca, obrotem Ziemi wokół osi, libracją, pogodą, ruchem polarnym, opóźnieniami w ziemskiej atmosferze, ruchem stacji obserwacyjnej na skutek ruchów tektonicznych oraz pływów morskich, różnymi prędkościami propagacji światła w powietrzu oraz efektami relatywistycznymi[2]. Niemniej jednak odległość Ziemia-Księżyc mierzona jest z rosnącą dokładnością od przeszło 35 lat. Dystans ten zmienia się ciągle na skutek wielu powodów, ale średnio wynosi 384 467 km.
Na powierzchni Księżyca, wiązka lasera jest szeroka na około 6,5 km[3], i naukowcy porównują zadanie dobrego wycelowania go do mierzenia karabinem w ruchomą dziesięciocentówkę oddaloną o 3 km. Odbite światło jest zbyt słabe, aby dostrzegło je ludzkie oko. Na 107 fotonów skierowanych w zwierciadło, tylko jeden powróci na Ziemię, nawet przy dobrych warunkach. Fotony te można rozpoznać jako pochodzące z lasera dzięki ich wysokiej monochromatyczności. Jest to jeden z najprecyzyjniejszych pomiarów odległości, jakich kiedykolwiek dokonano i odpowiada ustaleniu odległości pomiędzy Los Angeles a Nowym Jorkiem z dokładnością do 0,25 mm[4][5]. Od 2002 trwają starania nad zwiększeniem dokładności pomiarów do niemal milimetra, choć wydajność reflektorów maleje wraz z wiekiem[4].
Wyniki[edytuj | edytuj kod]
Dane wyników pomiarów dostępne są w Paris Observatory Lunar Analysis Center[6], oraz w aktywnych stacjach. Niektóre z wyników tego długotrwałego eksperymentu to:
- Oddalanie się Księżyca w tempie 3,8 cm na rok[3]. Tempo to zostało określone jako anormalnie duże[7].
- Prawdopodobne posiadanie przez Księżyc ciekłego rdzenia o średnicy 20% Księżyca[8].
- Duża stabilność uniwersalnej siły grawitacji. Doświadczenia wykazały, że ewentualne zmiany newtonowskiej stałej grawitacji są mniejsze niż (2±7)×10−13 na rok[9].
- Wykluczenie z dużą precyzją prawdopodobieństwa efektu Nordtvedta (przyspieszenia różnicowego Księżyca i Ziemi ku Słońcu na skutek ich różnych stopni skupienia)[10][11], co silnie wspiera silną zasadę odpowiedniości.
- Potwierdzenie przewidywań ogólnej teorii względności na temat orbity Księżyca[8].
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
-
Pozostawiony przez Apollo 14 retroreflektor (LRRR). -
APOLLO Collaboration, czasy powrotów impulsów -
-
Aparatura pomiarowa w Centrum Lotów Kosmicznych imienia Roberta H. Goddarda.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ P.L. Bender i inni, The Lunar Laser Ranging Experiment, „Science”, 182 (4109), 1773, s. 229–238, DOI: 10.1126/science.182.4109.229, PMID: 17749298, Bibcode: 1973Sci...182..229B [dostęp 2013-04-27].
- ↑ Seeber, Gunter. Satellite Geodesy 2nd Edition. de Gruyter, 2003, p. 439.
- ↑ a b Fred Espenek: NASA – Accuracy of Eclipse Predictions. eclipse.gsfc.nasa.gov, sierpień 1994. [dostęp 2008-05-04].
- ↑ a b It’s Not Just The Astronauts That Are Getting Older. Universe Today, 10 marca 2010. [dostęp 2012-08-24].
- ↑ Apollo 11 Experiment Still Going Strong after 35 Years. www.jpl.nasa.gov, 20 lipca 2004. [dostęp 2008-05-04].
- ↑ „LUNAR LASER RANGING OBSERVATIONS FROM 1969 TO MAY 2013” SYRTE Paris Observatory, retrieved 3 June 2014.
- ↑ Bills, B.G., Ray, R.D. Lunar Orbital Evolution: A Synthesis of Recent Results. „Geophysical Research Letters”. 26 (19), s. 3045–3048, 1999. DOI: 10.1029/1999GL008348. Bibcode: 1999GeoRL..26.3045B.
- ↑ a b James G. Williams, Jean O. Dickey: Lunar Geophysics, Geodesy, and Dynamics. ilrs.gsfc.nasa.gov. [dostęp 2008-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-15)]. 13th International Workshop on Laser Ranging, October 7–11, 2002, Washington, D. C.
- ↑ Jürgen Müller, Liliane Biskupek. Variations of the gravitational constant from lunar laser ranging data. „Classical and Quantum Gravity”. 24 (17), s. 4533, 2007. DOI: 10.1088/0264-9381/24/17/017. [dostęp 2014-05-07].
- ↑ Adelberger, E.G., Heckel, B.R., Smith, G., Su, Y. i inni. Eötvös experiments, lunar ranging and the strong equivalence principle. „Nature”. 347 (6290), s. 261–263, 20 września 1990. DOI: 10.1038/347261a0. Bibcode: 1990Natur.347..261A.
- ↑ Williams, J.G., Newhall, X.X., Dickey, J.O. Relativity parameters determined from lunar laser ranging. „Phys. Rev. D”. 53, s. 6730–6739, 1996. DOI: 10.1103/PhysRevD.53.6730. Bibcode: 1996PhRvD..53.6730W.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Eksperymenty Apollo 15 – retroreflektor do transmisji laserowej, Instytut księżyca i planet (ang.)
- „History of Laser Ranging and MLRS”, University of Texas at Austin, Centrum Badań Kosmicznych (ang.)
- „Księżycowe retroreflektory”, Tom Murphy (ang.)
- Station de Télémétrie Laser-Lune. obs-azur.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-12)]. w Grasse, Francja (fr.)
- Transksiężycowe Transmisje Laserowe, International Laser Ranging Service (ang.)
- „Badacz z UW planuje zmierzyć odległość Księżyca od Ziemi”, Vince Stricherz, UW Today, 14 stycznia 2002 (ang.)
- „Co Neil i Buzz zostawili na Księżycu”, Science@NASA, 20 lipca 2004 (ang.)
- „Eksperyment Apolla 11 wciąż przynosi wyniki”, Robin Lloyd, CNN, 21 lipca 1999 (ang.)