Treter (herb szlachecki)
Treter (Szreniawa III, Śreniawa III bez krzyża) – polski herb szlachecki z nobilitacji, odmiana herbu Szreniawa.
Opis herbu
[edytuj | edytuj kod]Opis z wykorzystaniem klasycznych zasad blazonowania, według dokumentów potwierdzających szlachectwo Treterów z 1902 roku[1]:
W polu czerwonym rzeka srebrna. Klejnot: nad hełmem, w koronie smok zielony ziejący ogniem. Labry czerwone, podbite srebrem.
Tadeusz Gajl podał smoka czarnego[2].
Najwcześniejsze wzmianki
[edytuj | edytuj kod]Swoistym protoplastą herbu był znak używany na pieczęci przez Tomasza Tretera (herb mieszczański). Znak ten wyobrażał skrzydlatego węża, owiniętego wokół krzyża tau (Wąż Miedziany). Znak ten znany jest m.in. z odcisków pieczętnych z lat 1569, 1604 oraz superekslibrisów Tomasza Tretera z 1595 roku. Starsza literatura przekazywała informację, jakoby smoka w herbie miał otrzymać razem z nobilitacją Tomasz Treter w czasie jego pobytu w Rzymie. Smok (Draco) miał zostać wzięty z herbu rodziny Boncompagni, z której pochodził ówczesny papież Grzegorz XIII. Jednakże Justyna Kiliańczyk-Zięba w 2023 roku podała te przekazy w wątpliwość wskazując, że Tomasz Treter znakiem smoka posługiwał się jeszcze przed swoim pobytem w Rzymie, w roku 1612 podawano go jako członka stanu plebejskiego oraz nie zachowały się żadne dokumenty nobilitacyjne[3].
Potwierdzoną źródłowo nobilitację 30 września 1669 roku otrzymał Maciej Kazimierz Treter z herbem własnym Treter, który wyobrażać miał na tarczy smoka (barwy nieokreślone), zaś w klejnocie czarnego orła w koronie. 26 kwietnia 1670 roku Kazimierz Treter z braćmi Szymonem i Bernardem adoptowani zostali do herbu Szreniawa przez rodzinę Lubomirskich. Wreszcie w 1673 roku Bernard, a w 1676 roku Maciej i Szymon uzyskali ponownie nobilitację z herbem będącym kompilacją dwóch poprzednich. Szreniawę umieszczono w polu tarczy, zaś smoka umieszczono w klejnocie. W tekście nobilitacji zaznaczono, że smok to pamiątka adopcji Tomasza Tretera do herbu Boncompagnich przez Grzegorza XIII[1].
Zdawkowy opis słowny herbu Treter zamieszczono w Zbiorze nazwisk szlachty (wydanie z 1805 roku) Piotra Nałęcza-Małachowskiego. Stwierdzono tam, że rodzina Treter, nobilitowana w 1669 roku, używała przydomku Lubomir i herbu Szreniawa bez krzyża Trach czyli Smok w hełmie[4].
Opis herbu i inne informacje zaczerpnięte od Małachowskiego powtórzono następnie w wydaniu herbarza Kaspra Niesieckiego z 1842 roku[5] i opracowaniu Żernickiego z 1900 roku[6].
Pełne wizerunki barwnego herbu Treterów znane są z dokumentów potwierdzających szlachectwo Jana Henryka Tretera z 21 stycznia 1902 roku oraz Jana Juliana Tretera i Zofii, Amelii, Wandy Józefy Marii i Marii Julii Treter z 14 marca 1902 roku. Uszczegółowiono tutaj barwy smoka dając mu kolor zielony zaś płomieniowi czerwono-żółty. W dokumentach tych określono herb jako Szreniawa III czyli Szreniawa bez krzyża, a na hełmie smok[1]. Taka też wersja herbu znalazła się w herbarzu Siebmachera z 1905 roku. Określono go tam jako Śreniawa III bez krzyża. Autor podaje także informację, że z rodziny tej Aleksander-Stanisław Treter von Lubomierz w 1828 i Wiktoryn-Baltazar w 1850 roku uzyskali potwierdzenie szlachectwa w Galicji[7].
Herbowni
[edytuj | edytuj kod]Według Tadeusza Gajla, który listę herbownych skompilował m.in. na podstawie wcześniej wymienionych klasycznych herbarzy, uprawnionymi do używania tego herbu były rodziny o nazwiskach: Treter (Tretter) i Lubomirz (przydomek)[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Jerzy Michta: Heraldyka nobilitowanych w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Kielce: Wydawnictwo "Herb", 2017, s. 174. ISBN 978-83-937741-6-6.
- ↑ Tadeusz Gajl: Herby szlachty Polski. Od średniowiecza do 1918 roku. Brzezia Łąka: Poligraf, 2023, s. 335. ISBN 978-83-8308-093-2.
- ↑ Justyna Kiliańczyk-Zięba. Wąż Miedziany i rzekoma nobilitacja. Przyczynek do biografii Tomasza Tretera. „Terminus”. 25, s. 221-242, 2023. [dostęp 2024-07-26].
- ↑ Piotr Nałęcz Małachowski: Zbiór Nazwisk Szlachty z Opisem Herbów własnych Familiom zostającym w Królestwie Polskim i Wielkim Xięstwie Litewskim. Lublin: Druk J. K. Mści u Trynitarzów, 1805, s. 484.
- ↑ Kasper Niesiecki, Jan Nepomucen Bobrowicz: Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. T. 9. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1842, s. 118-119.
- ↑ Emilian Szeliga-Żernicki: Der polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien : General-Verzeichniss. T. 2. Hamburg: Henri Grand, 1900, s. 457. (niem.).
- ↑ Friedrich Heyer von Rosenfeld, Ivan von Bojničić: Der Adel von Galizien, Ladomerien u. der Bukowina. T. 4. 1905, s. 229, tabl. 278, seria: J. Siebmacher's grosses und allgemeines Wappenbuch. [dostęp 2024-06-18]. (niem.).
- ↑ Tadeusz Gajl: Herby szlachty Polski. Od średniowiecza do 1918 roku. Brzezia Łąka: Poligraf, 2023, s. 451, 518. ISBN 978-83-8308-093-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Herb Treter z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
| Herby | |
|---|---|
| Elementy herbu | |
| Oznaki godności | |
| Inne | |
| Działy heraldyki |
