Koniczyna alpejska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Trifolium alpinum)
Koniczyna alpejska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

koniczyna

Gatunek

koniczyna alpejska

Nazwa systematyczna
Trifolium alpinum L.
Sp. Pl. 2: 767. 1753[3]
Synonimy
  • Lupinaster alpinus (L.) C.Presl[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Koniczyna alpejska (Trifolium alpinum L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Występuje naturalnie w Europie[6].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Koniczyna alpejska, w tle lodowiec Aletsch

Rośnie naturalnie w Europie[6] na obszarach górskich – w Alpach, Apeninach, Masywie Centralnym, Pirenejach, Góry Kantabryjskich oraz Masywie Galicyjskim[5]. Jest gatunkiem relatywnie często występującym w Alpach Centralnych, natomiast sporadycznie spotykanym w Północnych i Południowych Alpach Wapiennych[7]. Został zarejestrowany w Hiszpanii, Andorze, Francji, Włoszech, Szwajcarii oraz Austrii[6][5].

We Francji został zaobserwowany w departamentach Pireneje Atlantyckie, Pireneje Wysokie, Pireneje Wschodnie, Górna Garonna, Ariège, Aude, Ardèche, Gard, Lozère, Cantal, Loara, Górna Loara, Puy-de-Dôme, Doubs, Wogezy, Sabaudia, Górna Sabaudia, Isère, Alpy Górnej Prowansji, Alpy Wysokie oraz Alpy Nadmorskie, a także prawdopodobnie w Aveyron, Drôme[8] (według innych źródeł występuje również w departamentach Lot, Var, Górny Ren, Meurthe i Mozela, Moza i Mozela[9]). We Włoszech rośnie w regionach Dolina Aosty, Emilia-Romania, Liguria, Lombardia, Piemont, Toskania, Trydent-Górna Adyga oraz Wenecja Euganejska[10]. W Szwajcarii występuje w południowej i południowo-wschodniej części kraju[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty
Pokrój
Koniczyna alpejska w masywie Vanoise
Pokrój
Bylina dorastające do 5–20 cm wysokości. Kłącza są pełzające[7]. Pędy są nagie[9]. Korzeń palowy może dorasta do więcej niż 1 m głębokości, jest szeroki na 0,5–1 cm, solidny[12].
Liście
Są trójlistkowe, osadzone na długich ogonkach liściowych[7] (2–7 cm długości[12]), wyrastają z kłączy[7]. Listki są nagie[11], mają lancetowaty kształt, o ostrym wierzchołku[7], mierzą do 1–5 cm długości i 3–7 mm szerokości[12], są silnie unerwione[9], całobrzegie[11] lub drobno ząbkowane na brzegu[9]. Mają żywo zielony kolor, jesienią przebarwiając się na żółto. Przylistki są błoniaste, bardzo zrośnięte z ogonkami, obejmują całkowicie pędy nad ziemią, dorastają do 4 (–9) cm długości[12].
Kwiaty
Motylkowe[7], zebrane po 3–12[9] (–15) w gęste główki o kulistym kształcie[7]. Wydzielają zapach[11]. Rozwijają się na szczytach wyprostowanych szypułek, które z kolei wyrastają bezpośrednio z kątów liści na kłączach. Pojedyncze kwiaty dorastają do 2 cm długości[7] (jedne z większych u przedstawicieli tego gatunku[9]), mają barwę od jasnoróżowej do czerwonej z nieco jaśniejszą łódeczką[7].
Owoce
Strąki o jajowatym kształcie, zakończone dziobem, mają brązową barwę. Zawierają jedno lub dwa nasiona o kształcie od jajowatego do zaokrąglonego, mierzą 2,5 mm długości, 2 mm szerokości i 1,5 mm grubości. Łupina jest gruba, lekko błyszcząca lub matowa, ma barwę od brązowej do płowej lub zielonobrązowej. Około 85% nasion ma mocną łupinę[12].
Gatunki podobne
Roślina jest podobna do koniczyny łąkowej (Trifolium pratense), która dorasta do 30 cm wysokości i różni się jajowatymi listkami pokrytymi na górnej powierzchni jasnymi plamkami w kształcie półksiężyca. Jej kwiaty dorastają do 1,5 cm długości[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie na górskich pastwiskach i halach[7], a także wśród krzewów i krzewinek[11], na wysokości od 1700 do 2700 m n.p.m.[7], a według innych źródeł od 1400 do 2500 m n.p.m.[10] Najlepiej rośnie w pełnym nasłonecznieniu. Preferuje gleby kwaśne[9] (optymalny jest odczyn od 4,5 do 5,4 w skali pH[12]), ubogie w wapń. Występuje od 5 do 7 strefy mrozoodporności[10]. Środowisko często dzieli z gatunkiem bliźniczka psia trawka (Nardus stricta)[5].

Charakteryzuje się wolnym wzrostem[12]. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest rośliną owadopylną – kwiaty są zazwyczaj zapylane przez motyle oraz trzmiele z długimi ssawkami[7]. Owoce dojrzewają od końca czerwca do początku lipca[12].

Liczba chromosomów: 2n = 16[11].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych został zaliczony do kategorii LC – gatunków najmniejszej troski. Jest on endemiczny dla Europy. Ma stosunkowo szeroki zakres występowania w obszarach górskich w południowo-zachodniej i zachodniej części Europy. Szacowany zakres występowania koniczyny alpejskiej przekracza wartości potrzebne, aby zaliczyć ją do kategorii zagrożonych gatunków. Pomimo że niektóre z jego siedliska mają tendencję spadkową spadkami, to nie prowadzą one znacząco do spadku populacji tego gatunku, w związku z czym został uznany on za najmniejszej troski[5].

Roślina występuje na obszarach chronionych, takich jak między innymi obszar Natura 2000 Foresta di Legnoli we Włoszech czy w Parku Narodowym Écrins we francuskich Alpach. Ponadto jej okazy znajdują się w 27 ogrodach botanicznych, a jej nasiona są przechowywane ex situ w kilku instytucjach, między innymi w banku nasion ogrodów Kew Gardens[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Korzenie tego gatunku (podobne do korzeni lukrecji) są słodkie i jadalne. Maja zastosowanie w leczeniu wrzodów żołądka czy infekcji jamy ustnej i gardła. Uważa się, że mają działanie przeciwzapalne oraz właściwości pobudzające układ odpornościowy. Ponadto roślina jest powszechnie uprawiana i znajdują się w handlu[5]. Koniczyna alpejska jest dobrym materiałem na pasze, gdyż jest bogata w składniki odżywcze z wysoką strawnością[12].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Nasiona kiełkują źle bez skaryfikacji. Powinno się je siać na głębokości 1,5–2 cm, najpóźniej do końca maja. Do rozmnażania wymagane jest specjalne podłoże. Nie powinno zawierać żadnych chorobotwórczych nicieni z rodziny Pratylenchus – w przeciwnym razie mogą nastąpić całkowite straty wśród nasion. Powinien być również zapewniony wystarczający poziom fosforu w glebie w celu szybkiego rozwoju kiełkujących roślin. Koniczyna alpejska tak jak inne bobowate współżyją z bakteriami brodawkowymi – wiążą wolny azot (N2). Pozostawiając go w glebie poprawiają jej żyzność i właściwości fizyczne[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
  3. ↑ Leguminosae Trifolium alpinum L.. International Plant Names Index. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  4. ↑ Trifolium alpinum L.. The Plant List. [dostęp 2016-06-06]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g H. Chadburn, Trifolium alpinum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2016-10-27] (ang.).
  6. ↑ a b c Taxon: Trifolium alpinum L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 72. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).
  8. ↑ Trifolium alpinum L., 1753. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
  9. ↑ a b c d e f g Trifolium alpinum L.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
  10. ↑ a b c Trifolium alpinum L.. [w:] Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).
  11. ↑ a b c d e f Trifolium alpinum L.. InfoFlora. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j Trifolium alpinum. FAO. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koniczyna_alpejska&oldid=72987613”